Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Β΄

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 333, συνημμένον ια

Copia di uffizio scritto a S.E. Pritano di S. Maura rial Commiss(ari)o Estraord(inari)o in data p(ri)mo giugno 1807.

Dietro alla destinazione che V.E. si compiaque determinare sulle mie richieste degli tre Aggiunti Estraordinarj nel Mag(istrat)o Finanze ed indicatini dalla pregiata sua dei 19 scaduto maggio ho creduto opportuno esternare le mie intenz(ion)i sulle norme e discipline colie quali bramo che sia regolata la nuova amministrazione di pubblico soldo p(er) conto lavori e fortificazioni a miglior difesa di quest’isola, delle quali sono autorizzato ed ho segnato però l’atto di cui alcuni articoli m’onoro presentare a conoscenza di V.E., onde si compiacia secondare il tenore di quelli che mirano la di lei intervenzione. E siccome ella riscontrerà in esso che p(er) uniformare alla legge (giacche si può senz’ostacolo dell’oggetto) il maneggio di soldo pubblico che potrà occorrere p(er) li lavori e fortificazioni suaccennate, trovo opportuno che V.E. ogni quindeci giorni munisca il Mag(istra)to di un suo mandato p(er) l’esecuz(ion)e degli esborsi che fossero p(er) abbisognare in detto periodo; cosi la prego di rendere incontrata tale adottata misura, cominciando da questo giorno.

Le protesto........

P(er) copia conforme

Il Seg(reta)rio P. PEDEMONTI

Αντίγραφον επισήμου εγγράφου σταλέντος εις την Α.Ε. τον Πρύτανιν της Άγ. Μαύρας υπό του Εκτάκτου Επιτρόπου υπό ημερομηνίαν πρώτη Ιουνίου 1807.

Κατόπιν του διορισμού τον οποίον η Υ.Ε. ηθέλησε να αποφασίση επί των αιτήσεών μου των τριών εκτάκτων προσθέτων μελών της Υπηρεσίας οικονομικών και υποδειχθέντων μοι διά της αξιοσεβάστου επιστολής σας της 29 παρελθόντος Μαΐου εθεώρησα σκόπιμον να εκφράσω τας προθέσεις μου περί των κανόνων και τύπων, διά των οποίων επιθυμώ να ρυθμισθή η νέα διαχείρισις του δημοσίου χρήματος διά τον λογαριασμόν των εργασιών και οχυρώσεων προς καλλιτέραν άμυναν της νήσου ταύτης, διά τας οποίας <εργασίας> είμαι εξουσιοδοτημένος, αλλά και έχω υπογράψει την πράξιν, της οποίας έχω την τιμήν να παρουσιάσω ωρισμένα άρθρα εις γνώσιν της Υ.Ε., διά να θελήσετε

να συνδράμετε την άποψιν εκείνων τα οποία αποβλέπουν εις την παρέμβασίν σας· και καθώς θα συναντήσετε εις ταύτην ότι, διά να συμμορφώσωμεν προς τον νόμον (εφόσον πλέον είναι δυνατόν άνευ εμποδίου εις το ζήτημα) την διαχείρισιν του δημοσίου χρήματος το οποίον θα είναι δυνατόν να χρειασθή διά τας προμνημονευθείσας εργασίας και οχυρώσεις, ευρίσκω σκόπιμον να εφοδιάζη η Υ.Ε. την Υπηρεσίαν ανά δέκα πέντε ημέρας δι’ εντάλματος σας διά την εκτέλεσιν των εξοφλήσεων αι οποίαι θα απητούντο κατά την ρηθείσαν περίοδον. Ούτω σας παρακαλώ να θεωρήσετε εφαρμοσθέν το τοιούτον υιοθετηθέν μέτρον αρχής γενομένης από σήμερον.

Σας εκφράζω...

Διά το ακριβές αντίγραφον

Ο Γραμματεύς Π. ΠΕΔΕΜΟΝΤΗΣ

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 333, συνημμένον ιβ

Copia di uffizio scritto alli Prest(antissi)mi Membri ed Aggiunti Estraordinarj del Mag(istra)to Finanze di S. Maura dal Coinmiss(ari)o Estraord(inari)o in data p(ri)mo giugno 1807.

Essendomi comunicata da S.E. Pritano l’elezione da me richiesta de’tre Pressantissimi Aggiunti Estraordinarj in cotesto Mag(istra)lo Finanze mi sollecito rimarcare al medesimo oltre alla mia soddisfazione sul nome di tutti li componenti anche l’importanza dell’ incombenza in cui dal mio canto devo occuparlo.

La piú utile difesa di quest’isola esige un nuovo pubblico dispendio. Io sono autorizzato ad incontrarlo, ma sono pure mosso dal mio dovere di presidiare in esso con scrupolo di diligenza e di zelo la pubblica economia.

Un tale scopo sono persuaso di non poter meglio raccomandarlo che all’intelligenza ed esattezza di VV.SS. Prest(antissi)ma.

Ond’abbiano ad attivarsi però queste loro doti, accompagno loro nell’atto in copia che unisco il fondamento della relativa loro gestione.

Sarà questa regolata in tal ramo d’azienda coi precetti dall’atto espressi e sarà il loro merito p(er) distinguersi nell’adempimento de’

medesimi. Auguro poi a cadauno di VV. SS. Prest(antissi)me estese prosperità.

P(er copia conf(orm)e

Il Seg(reta)rio P. PEDEMONTI

Ακολουθεί αντίγραφον εξ αντιγράφου του παρόντος και η σημείωσις του παραλαβόντος γραμματέως περί του περιεχομένου πάντων των συνημμένων :

φ. 1v 1229. Commissario Estraordinario Sig. Co. Gio(vanni) de Capodistria. Fa pre(sente) il suo arrivo a S(ant)a Maura, rende conto su quanto ha operato e va preparando a fare per miglior difesa di quell’isola; propone alcune misure intorno l’economia ed accompagna inserte undeci, relative al suo operato.

Αντίγραφον επισήμου εγγράφου σταλέντος εις τα Εξοχώτατα μέλη και Έκτακτα Πρόσθετα της Υπηρεσίας Οικονομικών της Α. Μαύρας υπό του Εκτάκτου Επιτρόπου υπό ημερομηνίαν πρώτη Ιουνίου 1807.

Επειδή μου ανεκοινώθη υπό της Α.Ε. του Πρυτάνεως η υπ’ εμού αιτηθείσα εκλογή των τριών Εξοχωτάτων Εκτάκτων Προσθέτων <Μελών> παρά τη ενταύθα Υπηρεσία οικονομικών, σπεύδω να εξάρω προς την ιδίαν, εκτός της ικανοποιήσεώς μου εξ ονόματος όλων των παραγόντων, και την σημασίαν του έργου εις το οποίον από της πλευράς μου πρέπει να την απασχολήσω.

Η πλέον αποδοτική άμυνα της νήσου ταύτης απαιτεί νέαν δημοσίαν δαπάνην. Είμαι εξουσιοδοτημένος να την αντιμετωπίσω, αλλ’ έχω επίσης παρακινηθή εκ του καθήκοντος μου να περιφρουρήσω κατ’ αυτήν μετά σχολαστικότητος, επιμελείας και ζήλου την Δημοσίαν οικονομίαν.

Είμαι πεπεισμένος ότι τοιούτον σκοπόν δεν δύναμαι να τον συστήσω καλλίτερον, ειμή εις την νοημοσύνην και φροντίδα της Υ.Υ. Εξοχωτάτης Αυθεντίας.

Διά να δύνανται όμως να δραστηριοποιηθούν τα υμέτερα ταύτα χαρίσματα, σας αποστέλλω ομού <μετά του παρόντος εγγράφου> εν τη εν αντιγράφω πράξει την οποίαν επισυνάπτω τας βασικάς οδηγίας της σχετικής σας διαχειρίσεως. Αύτη επί του τοιούτου πεδίου της οικονομικής δράσεως θα οργανωθή κατά τους κανόνας τους διατυπουμένους εν τω δημοσίω εγγράφω και θα αποβή το καύχημά σας να διακριθήτε εις την εκπλήρωσιν των κανόνων.

Εύχομαι κατόπιν <τούτων> εις εκάστην Υ.Υ. Εξοχωτάτην Αυθεντίαν μεγίστην ευδαιμονίαν.

Διά το ακριβές αντίγραφον

Ο Γραμματεύς Π. ΠΕΔΕΜΟΝΤΗΣ

Σημείωσις: 1229. Έκτακτος Επίτροπος Κόμης Κύριος Ιωάννης ντε Καποδίστρια. Γνωστοποιεί την άφιξίν του εις Αγίαν Μαύραν, δίδει λόγον περί όσων έπραξε και προετοιμάζεται να πράξη διά την καλλιτέραν άμυναν της νήσου εκείνης· προτείνει ένια μέτρα διά την οικονομίαν και επισυνάπτει ένδεκα συνημμένα σχετικά προς τας ενεργείας του.

5

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 2

No 4

Dipartim(ent)o Estero

All’Eec(ellentissi)mo Senato della Repubblica Ionica

Il Commissario Estraordinario in S(an)ta Maura

Dal Commissariato Estraordinario

li 9 giugno 1807 G.s.

I pericoli dai quali è istantaneamente minacciata quest’isola crescono a dismisura ogni giorno. Ne spedisco un rapporto a S.E. Plenipotenziario, né ho tempo di farne un secondo per dirigerlo a VV. EE. Il bene del servizio, la salvezza si S. Maura, quella dello stalo tutto esige che senza ritardo il Governo adoperi di tutti i suoi mezzi, onde S.E. il Ministro Plenipotenziario possa porgere nel volger di ore quei soccorsi dei quali urgentemente abbisogna questo paese. Io adopero per ciò che mi riguarda sul luogo senza limiti, senza riguardi e senza testimoni tutti i mezzi che mi vengono richiesti, convinto essendo che lo dove trattassi di perdere tutto forza è appagarsi di una parziale perdita.

Imploro la continuazione della pubblica grazia.

Il Comm. Etstraord. C(ont)e CAPODISTRIA

Άνω διά χειρός του παραλαβόντος: Recep. li 11 giugno 1807 s.v. Il Segre(tario) di Stato S. Banaglia.

Αρ. 4

Τμήμα των Εξωτερικών

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 9 Ιουνίου 1807 π.η.

Οι κίνδυνοι εκ των οποίων ηπειλήθη προς στιγμήν η νήσος αύτη αυξάνουν υπερβολικώς καθ’ εκάστην. Αποστέλλω περί τούτου έκθεσιν εις την Α. Ε. τον Πληρεξούσιον, δεν διαθέτω χρόνον να κάμω δευτέραν περί τούτων, διά να την απευθύνω προς τας Υ.Ε. Το καλόν της υπηρεσίας, η σωτηρία της Αγίας Μαύρας, εκείνη η του Κράτους ολοκλήρου απαιτεί όπως άνευ καθυστερήσεις η Κυβέρνησις μεταχειρισθή πάντα τα εαυτής μέσα, ώστε η Α.Ε. Ο Πληρεξούσιος Υπουργός δυνηθή να παράσχη εντός ωρών εκείνα τα βοηθητικά μέσα των οποίων επειγόντως έχει ανάγκην η χώρα αύτη. Εις ό,τι με αφορά, χρησιμοποιώ επί τόπου άνευ περιορισμών, άνευ διακρίσεων και άνευ μαρτύρων πάντα τα μέσα τα οποία μου ζητούνται, πεπεισμένος ων ότι εκεί όπου πρόκειται να απολέσωμεν το παν είναι κέρδος να υποστώμεν μικράν απώλειαν.

Παρακαλώ την συνέχισιν της δημοσίας ευνοίας.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Ληφθέν τη 11 Ιουνίου 1807 π.η. Ο Γραμματεύς της Επικράτειας S. Banaglia.

6

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ, 9, αριθ. εγγρ. 4

Νο 9

Dipartim(en)to Estero

All’Ecc(ellentissi)mo Senato della Repubblica Ionica

Il Suo Commissario Estraordinario in S(ant)a Maura

Dal Commiss(aria)to Estraordinario

li 18 giugno 1807 G.s.

Delle fortificazioni tracciate ed in parte eseguite, dei mezzi adoperati, del concorso degli abitanti di S(ant)a Maura, di quelli delle altre isole, delle opere da eseguirsi dirà a VV. EE. questo rispettoso rapporto.

Comprenderà essa quindi la dovuta risposta all’uffizio dei 15 giugno dell’Ill(ustrissi)mo Sig(no)r Seg(reta)rio di Stato degli Affari Esteri oggi ricevuto ed alla occlusavi nota di S.E. il sig(no)r Ministro Plenipotenziario diretta a VV.EE. sotto la stessa data.

Il lavoro tracciato dal sig(no)r Ingegnere di cui ho reso conto col mio rapporto (n° primo) ha l’ estesa quasi di tre miglia con terre, pali e fasci. Vuoisi elevare in ima linea lunga quasi un miglio una trinciera alta sei piedi e con la vanga e badile escavar. Deesi lungo questa trinciera una fossa di competente larghezza e profondità. Tutta questa linea militare va ad essere difesa da tre batterie di somma elevazione, cinte da fossi e da cannoniere, custodite da larghissimi ed altissimi parapetti.

φ. 1v Ventiquattro mila pali e ventiquattro mila/fascine furono richieste per approssimazione ed una inconcepibile quantità di istrumenti, di legnami, di cesti, di civiere, di lavoratori, onde il progettato lavoro potesse avere, come ricercasi, un sollecito e buon fine.

Non era in poter mio di giudicare dell’opportunità di una tal opera. E se lo fosse stato, io avrei ben volentieri consentito, veggend o in essa compresi tutti gli oggetti in quali dirigonsi le nostre fatiche. Non mi è permesso in questo rapporto ed in questo istante di rassegnare a VV.EE. tutte le osservazioni che mi autorizzano ad essere fermamente convinto che nulla meno far si doveva per conciliare colla salvezza di S(ant)a Maura i piú lusinghieri oggetti della tranquillità, della esistenza e dell’onore della Repubblica nostra. Mi riservo di adempiere a questo uffizio, quando il lavoro sia compiuto e quando un picciolo riposo mi ponga in istato di esternare le mie idee.

Essendo solo mio uffizio di secondare con tutti i possibili mezzi che lo stato nostro può offrire le ricerche del Comando Militare dovevo prestarmi, come mi sono prestato e mi presto e, siami permesso il dirlo, non senza una qualche utilità pubblica e colla soddisfazione di questi abitanti e di quegli che concorrono a porgere ai medesimi un fraterno braccio.

Conviene conoscere prima di giudicare di una tale opera, dei mezzi usati e del successo che tutto il terreno su cui essa è tracciata è dominato φ. 2 non solo dal /cannone nemico, ma dai stessi sguardi dei turchi e dei francesi che lo servono.

Segnato il lavoro il giorno dei 7 corrente trovòmi in campagna sulle saline. Raccolti seicento operaj dall’isola e dalla città, non eccettuato nessuno, ho arringato a questa gente. Tutti pieni del piú nobile entusiasmo diedero mano agli istrumenti rurali e si recarono nel luogo del travaglio. Io stesso, i miei luogotenenti, molti sacerdoti ci siamo recati a dar l’esempio a questa massa di gente, abbiamo i primi lavorato incurvandoci sulla zappa e sul badile. Alzòsi il sole, l’inimico lasciò che

tutti fossimo infervorati nel travaglio e cominciò quindi col cannone ad inquietarci. Le prime palle passano, i villani si atterriscono e si atterrano, non veggono ai secondi e si dispongono alla fuga. Io, veggendo impossibile il contenerli, ordino tosto che tutti si ritirino. Restano meco coll’ingegnere alcuni dei luogotenenti. Io resto per molta ora con questa società lungo la linea del travaglio per far conoscere ai paesani che il cannone, il quale ci cercava con molta maestria, non ha potuto mai coglierci. Con tutto questo anco coll’opinione dell’ingegnere ho risoluto di sospendere il travaglio di giorno e di cominciare nel dì successivo a verificarlo durante la notte1. Il chiaro lunare favoriva il travaglio, non φ.2ν la tranquillità dei paesani, sempre / atterriti dal pensiero di essere bersagliati dal cannone.

Cominciòsi questo notturno travaglio: fuvi qualche inutile colpo nemico, ma la nostra massa di lavoratori, spalleggiata costantamente per tutta la notte dai cittadini e dai piú rispettabili fra i nobili sacerdoti, veggendo che io stesso con tutti i volontarj corciresi ho diviso con essi la veglia, hanno bene e molto travagliato.

Successivamente nella notte degli 8 coi stessi mezzi, coi stessi prestigi, colla mia stessa presenza continuò il lavoro coll’opera di quattrocento lavoratori.

Arrivata la notizia che il Visire, essendo a Prevesa, voglieva in mente l’attacco di S. Maura, il concorso fu estraordinario, e nella notte dei 9 fino a che arrivassero gli istrumenti ordinati al Zante molti dovettero restarsene oziosi.

Dopo questo avviso S.E. il Generale ha dato l’ordine in iscritto all’ingegnere di portare colla piú grande celerità al suo termine la prima batteria ed è per questo ch’egli stesso lo autorizzò ad impiegare duecento russi, non potendosi dai villani né dai cittadini eseguire il travaglio delle imbrasure dei parapetti né con quella celerità né con quell’arte che rendevasi necessaria, dovendo dall’altra mettere in estraordinaria requisizione tutti gli abitanti delle pertinenze per taglio di φ.3 pali, di fasci / e pel trasporto di questi oggetti nel luogo delle fortificazioni e dovendosi contemporaneamente adoperare molti dei travagliatori villani al taglio e trasporto di altre terrò tutto simultaneamente.

Io non dovevo oppormi alla ordinata cooperazione dei russi, veggendo fondata questa misura nell’urgenza delle circostanze e sopra una risoluzione presa dal Comando Militare. Non potevo poi oppormi essendo egualmente convinto che la nostra gente non è capace, non per

1. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή διά της αυτής χειρός δι’ ης και η σημείωσις της παραλαβής: Ciò fece che con l’ opinione anco dell’ Ingegnere ho risoluto di sospendere il travaglio di giorno, di cominciare nel dì successivo e verificarlo la notte.

mancanza di buona volontà, ma p(er) diffetto di desterità e di esperienza di dare un’utile mano a certa maniera di travaglio, in cui giammai si sono esercitati e nel quale egli è impossibile adestrarli e far presto l’opera in tempo di notte.

S.E. il Generale ha voluto che i stessi soldati della Repubblica si unissero ai russi, né io egualmente potevo dissentire p(er) le suaccenate ragioni. Vi ho concorso e questi hanno servito per tre notti. Successivamente li ho adoperali in altri travagli senza che questi sieno a pubblico peso.

In tal guisa continua fino al giorno di oggi il lavoro ed esso è spinto per quanto io stesso ho osservato ad un qualche termine.

Per giudicare quindi del concorso degli abitanti di S. Maura duopo φ.3v è aver presente questa narrazione / e dall’altra riflettere che ventiquatro mila pali e le corrispondenti fascine sono opere che dimandano il travaglio personale dei piú influenti cittadini, come di un gran numero di paesani, di cavalli, di barche.

Io ho adoperato per questo effetto indistintamente i piú atti fra i cittadini di S. Maura ed oggi piú di quindici signori sono nei boschi e nelle campagne con differenti commissioni a fare il taglio dei cipressi e di tutte le piante che sono utili a questa ricerca. Il Vescovo stesso, i sacerdoti e finalmente tutto quello che mettersi poteva in movimento in questo paese tutto si è mosso p(er) facilitare economicamente la riuscita di quest’ardua intrapresa.

Abbenché i duecento russi travaglino, non è p(er questo che trecento e qualche volta quattrocento leucadiensi non travaglino ogni notte. Che di piú si può esigere da un paese spossato dagli inutili travagli, ai quali li condusse p(er) otto mesi una non ottima direzione militare ?2

Oltre ai trecento lavoratori, duecento e piú sono in piena attività in campagna e nei mari con cavalli, colle spalle, colle ascie, con barche p(er) apprestare e trasferire i materiali necessarj a queste opere. Oltre a tutto questo tutti i cittadini costantemente assistono meco e coll’opera e φ.4 colla voce e col consiglio e coll’incorraggimento i la/voratori campestri. Oltre a ciò giorno e notte sono sempre in moto p(er) corrispondere prontamente alle ricerche russe e mie. Come dopo tutti questi testimonj di patriottismo e di forza a questa gente si attribuirà il carattere che vuoisi ad essi attribuire di incivismo, di nuIllità ?

2. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή 8ιά της αυτής χειρός δι’ ης και η σημείωσις της παραλαβής: Che di piú si può esigere da uno paese spossato dai passati inutili travagli?

Racconterò fatti, offrirò testimonj e chiuderò cosi questo articolo che riguarda i Leucadiensi, pregando l’Ecc(ellentissi)mo Senato di farli valere, onde trionfi la giustizia, se mai è possibile.

Due notti da che io mi sono qui furono notti di generale allarme. Nella prima io mi sono trovato in città, nelle seconda io era in campagna.

Nella prima, dati da S.E. il G(e)n(era)le Stether i segnati, tutti indistintamente gli abitanti della città bene armati si recarono nella piazza dimandando a me e quindi pel mio mezzo a S.E. il Generale quali si erano gli appostamenti ai quali essi destinavansi. Destinòli il Generale, occuparono i loro posti, cessata l’occasione si ritirarono.

Nella seconda un falso segnale fa credere che il nemico si muova contro di noi. Tutti sono occupati dai travaglj nelle fortificazioni. I russi i primi prendono le armi, i nostri egualmente, le cinquantine della truppa civica prendono le loro armi e due distintamente corrono a gran φ.4v passo/verso il mare. Presente io a questo interressante spettacolo suppongo che quelle che si affrettano di raggiungere il mare si diano alla fuga. Cessa il sospetto, ogn’uno torna al travaglio, e trovandomi io verso il forte "Alessandro" veggo che le due cinquantine sopraddette escono dal suddetto forte. Dimando quali sono, riconosco che sono quelle stesse che io supponeva poco prima da essersi date alla fuga. Le avvicino, le riconosco, parlo coi capi e coi legionarj, rilevo che con purità a fervore di sentimento supponendo vero il pericolo si gettarono con determinazione nel servigio il piú importante, cioè alla difesa del forte "Allessandro" senza che nessuno lo avesse ad essi ordinato. Testimonj di questo fatto il sig(no)r Michaud, il sig(no)r Co. Orio, il sig(no)r Cap(ita)n Pieri, il cav(alie)r Zino e molti altri sig(no)ri, tutti presenti, come io ne sono stato.

Tre cinquantine sotto la guida del Capo Attanasio Schiada da Carietti si sono presentate a S.E. il sig(no)r Generale Stether dimandando il permesso di andarsene sole senza l’aiuto fi nessuno che siasi ad attaccare la fortificazione nemica intitolata "S(a)n Giorgio Exo„. S.E. me le ha mandate p(er) riconoscere da vicino ed in tutta la sua estesa il loro proponimento. Ho lungamente dialogato con questi bravi uomimi e trovo che ogn’uno di essi è ben determinato di abbandonarsi ad una φ.5 tale intrapresa. Si/siamo convenuti con l’E.S. di confermare quei bravi nei loro generosi sentimenti e di promettere ai medesimi che a tempo e luogo saranno i primi ad essere adoperati. Parmi che da questa narrazione fedele ed abbastanza documentata l’Ecc(ellentissi)mo Senato possa trarre argomenti ben chiari per rispondere con energia e verità alla nota di S.E. il s(igno)r Ministro Plenipotenz(iari)o di Russia, la quale direttamente attaca l’onore ed il patriottismo degli abitanti di S. Maura e di quelli eziandio di tutto lo Stato.

1Se poi, giudicando di questi buoni nostri concittadini, non si volesse usare nessuna indulgenza, poiché dalla loro opera e dalla loro mano non puòsi ottenere tutto quel servigio che da nessuna che siasi popolazione si è giammai ottenuto, da nessuna dispotica autorità, poiché il dispotismo stesso à i suoi confini e contro le leggi imposte della natura esso stesso non puòsi fare incontro, io non ho argomenti p(er) tutelare l’innocenza e le rette intenzioni di questo popolo ed io stesso non posso che piangendo sul suo mal destino implorare da VV. EE. il mio richiamo, onde togliermi dalla penosa situazione di vedere tanti sforzi e tanti estraordinarj sagrifizi, fatti forse a perdita e danno del nazionale decoro./

φ.5v Non sessanta itacensi, come io avevo chiesto, ma cento a spese particolari di quella Comunità travagliano da tre giorni nelle fortificazioni di S. Maura: sono essi sopravvegliati e diretti nel lavoro dai n(o)b(i)li S. S(igno)ri Gerasimo Draculi, ex Senatore, dal nob. S(igno)r Nicolò Vretò, ex Legislatore, dal nob. S(igno)r Marco Zavò e dal nob. S(igno)r Foca Paisi. Questi sig(no)ri abbandanando la loro casa, i comodi della vita, passano le notti intiere soprastando ai lavori e vi contribuiscono eziandio con volontarie offerte di denaro, pagando in parte i lavoratori. Continueranno p(er) dieci e dodici giorni e quando l’uopo lo esiga ed io insista, si tratterranno ancora piú lungamente. Questo patriottico omaggio va a renderlo Gefalonia e Zante ed io aspetto di giorno in girorno quei lavoratori sotto guide parimente autorevoli. Dai riscontri avuti trecento ne spedirà a sue particolari spese il Zante ed altrettanti Cefalonia.

Devo rendere giustizia allo zelo manifestato in questa circostanza dai sig(no)ri Pritani, ma piú particolarm(en)te merita estesa lode il Pritano di Itaca anco p(er) li tanti altri estraordinarj soccorsi prestati in lavori di S(ant)a Maura. Quattro mila e piú pali esso mi ha spedito fin’ora e colla sola spesa tenuissima dei trasporti. Esso recòsi in persona nei boschi e nelle montagne di Itaca seguito da molti cittadini e villani p(er) fare il taglio.

φ.6 Spero che VV. EE. gradiranno questa relazione e che /vorranno con apposito decreto dichiarare la benemerenza dei buoni e bravi itacensi, del loro Pritano e dei quattro promotori di questa bell’opera Gerasimo Draculi, Nicolò Vretò, Marco Zavò e Foca Paisi. Potrebbesi inoltre promettere all’isola d’Itaca ed a questi benemeriti cittadini delle distin-

1. Εν τέλει του εγγράφου ταυτάριθμος παραπομπή: Se poi giudicando di questi buoni nostri concittadini non si volesse usare nessuna indulgenza, poiché dalla loro opera non puòsi ottenere tutto quel servigio che da nessuna altra popolazione ineducata ed inesperta nell' arte della guerra si è mai preteso, io non ho argomento per tutelare l’innocenza e le rette intenzioni di questo popolo ed io stesso non posso che piangere nel suo mal destino.

zioni permanenti da essere deliberate e conferite, quando migliori circostanze lo permetteranno. Quando VV. EE. accolgano questa rispettosa osservazione io spero che vorranno decorarne le misure relative con tutte le possibili forme p(er) ora scritte, e questo basta.

Diràsi ancora che gli abitanti delle Sette Isole non sentono patriottismo ? E che quelli di S. Maura sono nemici di se stessi e del decoro nazionale ? Si dica, ma una eterna giustizia smentirà sempre la calunnia, la quale è troppo rea è troppo pertinace nel minacciare la libertà, l’onore dei sette popoli.

Tanto movimento generale era troppo necessario e p(er) innalzare il coraggio e le risorse tutte del popolo di S. Maura e p(er) rendere verificabile il proposto piano di fortificazioni. Su questo si travaglia costantemente, io stesso non manco dall’assistere ogni notte ai lavori. Per prendere qualche ora di riposo ho fatto mettere le mie tende in qualche distanza dalle nuove fortificazioni, ma il cannone nemico le colpisce e fin’ora ebbimo due palle senza nessun danno. Come il travaglio progredirà farò mutare piazza al campo, ma/in questo uopo è restare sul luogo p(er) non inorgoglire i barbari che propongono di molestarci.

Da quanto ho riferito VV. EE. potranno conoscere lo stato attuale delle mie operazioni. Spero che nel finire di questo mese tutto il trincieramento sarà levato e che fino ai quindici del venturo l’opera tutta sarà finita.

Non mi è facile il dire quanti sieno i movimenti continui ai quali soggiace p(er) impulso mio tutta questa popolazione durante il giorno e la notte, senza esentare nessuno che siasi dal travaglio e dalle continue spedizioni in campagna e fuori, onde ottenere il compinento di un’opera cotanto grande nel piú breve spazio di tempo possibile e col minor possibile dispendio della finanza.

Se io sono scoraggito dalle doglianze di S.E. il sig(on)r Ministro Plenip(otenziari)o, come posso inspirare fermezza nel travaglio e generosità nei sagrifizj a questo popolo ?

Mi basta intanto la continuazione della pubblica grazia.

Il Comm. Estraord. C(ont)e CAPODISTRIA

φ.1 Άνω διά χειρός του παραλαβόντος: Recep. li 22 giugno 1807 s.v. Il Segre(tari)o di Stato S. Banaglia.

Αρ. 9

Τμήμα Εξωτερικών

Προς την Εξοχωτάτην Γερουσίαν της Ιονίου Πολιτείας

Ο εν Αγία Μαύρα Έκτακτος Αυτής Επίτροπος

Εκ του Εκτάκτου Επιτροπείου

τη 18 Ιουνίου 1807 π.η.

Η μετά σεβασμού υποβαλλομένη έκθεσις αύτη θα αναφέρη εις τας Υ.Ε. περί των σχεδιασθεισών και εν μέρει εκτελεσθεισών οχυρώσεων, περί των χρησιμοποιηθέντων μέσων, περί της βοηθείας των κατοίκων της Αγίας Μαύρας, περί της των λοιπών νήσων, περί των προς εκτέλεσιν έργων.

Εκ του εγγράφου τούτου θα σχηματίσητε γνώμην περί της οφειλομένης απαντήσεως εις το επίσημον έγγραφον της 15 Ιουνίου του Εκλαμπροτάτου κυρίου Γραμματέως της Επικρατείας των Εξωτερικών Υποθέσεων, ληφθέν σήμερον, και εις το συνημμένον εις τούτο διπλωματικόν έγγραφον της Α.Ε. του κυρίου Πληρεξουσίου Υπουργού, το απευθυνόμενον εις τας Υ.Ε. υπό την αυτήν ημερομηνίαν.

Η σχεδιασθείσα εργασία υπό του κυρίου Μηχανικού, περί της οποίας ωμίλησα εις την έκθεσίν μου (αρ. 1) , έχει μήκος τριών μιλίων <καλυφθησομένων διά γαιών, πασσάλων και δεμάτων. Εις γραμμήν μήκους ενός σχεδόν μιλίου πρέπει να υψώσωμεν χαράκωμα ύψους έξ ποδών και να το εκσκάψωμεν δι’ αξινών και διά λίσγων. Κατά μήκος του χαρακώματος τούτου πρέπει να κατασκευάσωμεν τάφρον επαρκούς εύρους και βάθους. Πάσα η στρατιωτική αύτη γραμμή υπολογίζεται να υποστηρίζεται υπό τριών πυροβολαρχιών μεγίστης ανυψώσεως, προστατευομένων υπό τάφρων και πυροβολείων, φυλασσομένων δι’ ευρυτάτων και υψηλότατων προπετασμάτων.

φ.1v Εικοσιτέσσαρες χιλιάδες πάσσαλοι και εικοσιτέσσαρες χιλιάδες / δέσμαι ξύλων εζητήθησαν περίπου και τεραστία ποσότης οργάνων, ξυλείας, κανίστρων, κιβωτίων υλικών δομής, εργατών, ίνα η προσχεδιασθείσα εργασία δυνηθή να λάβη, καθώς είναι επιθυμητόν, ταχύ και αίσιον πέρας.

Δεν ήτο εις την δικαιοδοσίαν μου να κρίνω περί της χρησιμότητος τοιούτου έργου. Και εάν ήτο, εγώ θα συνήνουν ευχαρίστως, βλέπων να περιλαμβάνωνται εις τούτο πάντες οι σκοποί, εις τους οποίους αποβλέπουν οι ημέτεροι κοποί. Δεν μου συγχωρείται εις την έκθεσιν ταύτην και κατά την περίστασιν ταύτην να υποβάλω εις τας Υ.Ε. πάσας τας παρατηρήσεις μου, αίτινες μου επιτρέπουν να είμαι σταθερώς πεπεισμένος ότι ταύτα έπρεπε να γίνουν διά να συμπέσουν μετά της σωτηρίας της Αγίας Μαύρας αι πλέον επιθυμηταί επιδιώξεις της ησυχίας, της αυθυπαρξίας και της τιμής της ημετέρας Πολιτείας. Επιφυλάσσομαι να εκπληρώσω το καθήκον τούτο, όταν η εργασία ο-

λοκληρωθή και όταν μία σύντομος ανάπαυσις με φέρη εις θέσιν να εξωτερικεύσω τας ιδέας μου.

Δεδομένου ότι μόνον καθήκον μου είναι να βοηθήσω δι’ όλων των δυνατών μέσων, τα οποία το ημέτερον Κράτος είναι εις θέσιν να προσφέρη, τας επιδιώξεις της Στρατιωτικής Διοικήσεως, ώφειλον να συμπαρασταθώ, καθώς συμπαρεστάθην και συμπαρίσταμαι και, ας μου επιτραπή να το αναφέρω, ουχί άνευ τινός κοινής ωφελείας και μετά της ικανοποιήσεως των κατοίκων τούτων και εκείνων οίτινες συναγωνίζονται να παράσχουν εις τους ιδίους χείρα βοηθείας.

Είναι χρήσιμον να γνωρίζωμεν, πριν κρίνωμεν περί ενός τοιούτου έργου, περί των χρησιμοποιηθέντων μέσων και περί της επιτυχίας, ότι ολόκληρον το φ .2 πεδίον επί του οποίου το έργον έχει σχεδιασθή δεσπόζεται ουχί μόνον υπό του / εχθρικού πυροβολικού, αλλά και παρ’ αυτών των παρατηρήσεων των Τούρκων και των Γάλλων οίτινες υπηρετούν εις τούτο.

Η έναρξις της εργασίας την 7ην τρέχοντος με εύρεν εις την εξοχήν, εις τας αλυκάς. Μετά την συγκέντρωσιν εξακοσίων εργατών εκ της νήσου και εκ της πόλεως, άνευ τινός εξαιρέσεως, ωμίλησα εις τούτο το πλήθος. Πάντες, πλήρεις του πλέον ευγενούς ενθουσιασμού, έλαβον ανά χείρας τα αγροτικά εργαλεία και ήλθον εις την περιοχήν της εργασίας. Εγώ ο ίδιος, οι αναπληρωταί μου, πολλοί ιερείς, ήλθομεν, διά να δείξωμεν το παράδειγμα εις τούτο το πλήθος του κόσμου, πρώτοι ειργάσθημεν κύπτοντες επί της σκαπάνης και του λίσγου. Ο ήλιος υψώθη, ο εχθρός επέτρεψε να επιδοθώμεν μετά ζήλου εις την εργασίαν και κατόπιν ήρχισε να μας ενοχλή διά του τηλεβόλου. Αι πρώται σφαίραι διέρχονται πλησίον, οι χωρικοί καταλαμβάνονται υπό τρόμου και πίπτουν επί του εδάφους, δεν παρατηρούν τους όπισθεν αυτών και τρέπονται εις φυγήν. Βλέπουν αδύνατον την συγκράτησίν των, διατάσσω αμέσως να υποχωρήσουν άπαντες. Παραμένουν μετ’ εμού μερικοί εκ των αναπληρωτών μετά του Μηχανικού. Κινούμαι επί πολλήν ώραν μετά της ομάδος ταύτης κατά μήκος της γραμμής των εργασιών, διά να κάμω να αντιληφθούν οι χωρικοί ότι το πυροβόλον, το οποίον μας ανεζήτει μετά πολλής τέχνης, ουδέποτε ηδυνήθη να μας πλήξη1. Ένεκα πάντων τούτων, ομοφωνούντος και του Μηχανικού, απεφάσισα να διακόψω την εργασίαν της ημέρας και να αρχίσω κατά την επομένην να την δοκιμάζω κατά την διάρκειαν της νυκτός. Το άπλετον σεληνόφως φ.2ν ηυνόει την εργασίαν, αλλ’ ουχί η ηρεμία των χωρικών, πάντοτε / τρομοκρατουμένων εκ της σκέψεως να πυροβοληθούν υπό του τηλεβόλου.

Ήρξατο η νυκτερινή αύτη εργασία: είχομεν αστόχους τινάς εχθρικάς βολάς, αλλά το πλήθος των εργατών μας, υποστηριζόμενον σταθερώς καθ’ όλην

1. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή: Τούτο σννετέλεσε ώστε, δμοφωνονντος και του Μηχανικού, απεφάσισα να διακόψω την εργασίαν της ημέρας, να αρχίσω κατά την επομένην και να δοκιμάσω κατά την νύκτα.

νύκτα υπό των πολιτών και των μάλλον σεβαστών εκ των ευγενών κληρικών, βλέπον ότι εγώ ο ίδιος μεθ’ όλων των εθελοντών Κερκυραίων διεμοιράσθην μετ’ αυτών την αγρυπνίαν, ειργάσθη επιμελώς και επί πολύ.

Εν συνεχεία κατά την νύκτα, της 8ης διά των αυτών μέσων, διά των αυτών τεχνασμάτων, παρόντος εμού συνεχίσθη η εργασία διά της συμμετοχής τετρακοσίων εργατών.

Μετά την άφιξιν της ειδήσεως ότι ο Βεζίρης, ευρισκόμενος εις Πρέβεζαν, είχε κατά νουν την επίθεσιν της Αγίας Μαύρας η συρροή υπήρξεν εξαιρετική, και κατά την νύκτα της 9ης, μέχρις ου αφιχθούν τα παραγγελθέντα εις Ζάκυνθον εργαλεία, πολλοί εχρειάσθη να παραμείνουν άνευ εργασίας.

Μετά την ειδοποίησιν ταύτην η Α.Ε. ο Στρατηγός έδωσε γραπτώς την διαταγήν εις τον Μηχανικόν να φέρη εις πέρας μετά της μεγαλυτέρας ταχύτητος την πρώτην πυροβολαρχίαν και διά τούτο αυτός ο ίδιος τον εξουσιοδότησεν να προσλάβη διακοσίους Ρώσους, επειδή δεν ήτο δυνατόν ούτε υπό των χωρικών ούτε υπό των αστών να εκτελεσθή η εργασία των ξύλινων προπετασμάτων ούτε μετά της ταχύτητος ούτε μετά της τέχνης ήτις ήτο απαραίτητος, ενώ αφ’ ετέρου έπρεπε να επιστρατεύσωμεν εξαιρετικώς πάντας τους κατοίκους φ. 3 των επαρχιών διά κοπήν των πασσάλων, των <ξύλων των> δεμάτων / και διά την μεταφοράν των αντικειμένων τούτων εις τον τόπον των οχυρώσεων και έπρεπε ταυτοχρόνως να χρησιμοποιήσωμεν πολλούς εκ των εργατών της υπαίθρου εις την εκσκαφήν και μεταφοράν γαιών κατά τον αυτόν ακριβώς χρόνον.

Δεν έπρεπε να αντιταχθώ εις την διαταχθείσαν συνεργασίαν μετά των Ρώσων, εφόσον παρετήρουν ότι το μέτρον τούτο ήτο θεμελιωμένον εις το επείγον των περιστάσεων και εις μίαν απόφασιν ληφθείσαν παρά της Στρατιωτικής Διοικήσεως. Πλην τούτου δεν έπρεπε να αντιταχθώ, εφόσον ήμην επίσης πεπεισμένος ότι ο πληθυσμός δεν διαθέτει ικανότητα, όχι δι’ έλλειψιν καλής θελήσεως, αλλά διότι μειονεκτεί εις δεξιοτεχνίαν και εμπειρίαν να προσφέρη χείρα βοηθείας κατά ένα ωρισμένον τρόπον εργασίας, εις τον οποίον ουδέποτε έχουν εξασκηθή και εις τον οποίον είναι αδύνατον να τους εξοικειώσης και να εκτελέσουν ταχέως το έργον εν καιρώ νυκτός.

Η Α.Ε. ο Στρατηγός ηθέλησε να ενωθούν μετά των Ρώσων και αυτοί οι στρατιώται της πολιτείας, ουδέ και εις τούτο ηδυνάμην να διαφωνήσω λόγω των αναφερθεισών αιτιών. Εβοήθησα, και ούτοι παρέσχον τας υπηρεσίας των επί τρεις νύκτας. Εν συνεχεία, τους εχρησιμοποίησα εις άλλας εργασίας, χωρίς αύται να αποβούν εις βάρος του δημοσίου.

Κατ’ αυτόν τον τρόπον συνεχίζεται σήμερον το έργον και έχει προωθηθή, καθόσον ο ίδιος παρετήρησα, μέχρις ενός σημείου.

Διά να κρίνητε όθεν περί της συνδρομής των κατοίκων της Αγίας Μαύρας, φ. 3v είναι σκόπιμον να έχητε υπ’ όψιν ταύτην την διήγησιν / και αφ’ ετέρου να σκέπτεσθε ότι <κατασκευή> εικοσιτεσσάρων χιλιάδων πασσάλων και των αναλόγων δεσμών ξύλων είναι έργα τα οποία απαιτούν την προσωπικήν

εργασίαν των μάλλον επισήμων πολιτών, καθώς και μεγάλου αριθμού χωρικών, ίππων, λέμβων.

Διά την <επίτευξιν> τούτου του αποτελέσματος εχρησιμοποίησα αδιακρίτως τους πλέον ικανούς μεταξύ των πολιτών της Αγίας Μαύρας, και σήμερον περισσότεροι των δεκαπέντε ανδρών ευρίσκονται εις τα δάση και εις τας <λοιπάς> αγροτικάς τοποθεσίας έχοντες διαφόρους αποστολάς, να εκτελέσουν την κοπήν των κυπαρίσσων και όλων των δένδρων των χρησίμων εις ταύτην την εργασίαν. Αυτός ο Επίσκοπος, οι ιερείς και τέλος όλοι εκείνοι οίτινες ηδύναντο να τεθούν εις κίνησιν εις τούτον τον τόπον, οι πάντες εδραστηριοποιήθησαν, διά να διευκολύνουν οικονομικώς την διεκπεραίωσιν της τολμηράς ταύτης επιχειρήσεως.

Μολονότι οι διακόσιοι Ρώσοι εργάζονται, δεν οφείλεται εις τούτο ότι τριακόσιοι και ενίοτε τετρακόσιοι Λευκάδιοι εργάζονται εκάστην νύκτα. Τι είναι δυνατόν περισσότερον να ζητήση κανείς εκ μιας χώρας εξησθενημένης εκ των ανωφελών προσπαθειών, εις τας οποίας την ωδήγησε επί οκτώ μήνας μέτρια στρατιωτική διοίκησις1; Εκτός των τριακοσίων εργατών διακόσιοι και πλέον ευρίσκονται εις πλήρη δράσιν εις τους αγρούς και εις τας θαλάσσας, έχοντες ίππους, έχοντες πτύα, έχοντες πελέκεις, έχοντες λέμβους, διά να ετοιμάσουν και μεταφέρουν τα αναγκαία εις ταύτα τα έργα υλικά. Εκτός πάντων τούτων πάντες οι πολίται καρτερικώς συμπαρίστανται μετ’ εμού και διά του έργου και φ. 4 διά των λόγων και διά της συμβουλής και διά της ενθαρρύνσεως εις τους / εργάτας του στρατοπέδου. Πλην τούτου ευρίσκομαι πάντοτε εις κίνησιν νυχθημερόν, διά να ανταποκριθώ μετά ετοιμότητος εις τας ρωσικάς και τας ιδικάς μου απαιτήσεις. Πώς κατόπιν όλων τούτων των μαρτυριών πατριωτισμού και δυνάμεως θα απονεμηθή εις τους ανθρώπους τούτους ο χαρακτηρισμός της ελλείψεως φιλοπατρίας, του μηδενισμού, ο οποίος επιδιώκεται να αποδοθή εις αυτούς; Θα αφηγηθώ γεγονότα, θα προσφέρω μαρτυρίας και θα κλείσω τοιουτοτρόπως το ζήτημα τούτο, το οποίον αφορά εις τους Λευκαδίους, παρακαλών την Εξοχωτάτην Γερουσίαν να το ενισχύση, διά να θριαμβεύση η δικαιοσύνη, εάν κατά τινα τρόπον είναι δυνατόν.

Δύο νύκτες, αφ’ ότου ευρίσκομαι ενταύθα, υπήρξαν νύκτες γενικού συναγερμού. Κατά την πρώτην ευρέθην εις την πόλιν, κατά την δευτέραν ήμουν εις αγροτικάς περιοχάς,

Κατά την πρώτην, αφού η Α.Ε. Ο Στρατηγός Stether έδωσε το σύνθημα, όλοι γενικώς οι κάτοικοι της πόλεως, καλώς εξοπλισθέντες, ήλθον εις το φρούριον ζητούντες παρ’ εμού και κατόπιν δι’ εμού παρά της Α.Ε. του Στρατηγού <να μάθουν> ποίαι ήσαν αι πολεμικαί θέσεις διά τας οποίας ούτοι προω-

1. Εν τέλει του εγγράφου παραπομπή: Τί περισσότερον είναι δυνατόν να απαιτήση κανείς παρ' έθνους εξησθενημένου εκ των παρελθουσών ανωφελών προσπαθειών ;

ρίζοντο. Τους κατένειμεν ο Στρατηγός, κατέλαβον τας θέσεις των, μετά την λήξιν του περιστατικού απεσύρθησαν.

Κατά την δευτέραν <νύκτα> ψευδές σήμα αναγκάζει να πιστεύσωμεν ότι ο εχθρός κινείται καθ’ ημών. Άπαντες ανέλαβον τας <καθωρισμένας> εργασίας εις τας οχυρώσεις. Πρώτοι οι Ρώσοι λαμβάνουν τα όπλα, οι ιδικοί μας επίσης, αι πεντηκονταρχίαι της πολιτοφυλακής λαμβάνουν τα όπλα των και δύο ιδιαιτέρως φ.4ν τρέχουν μετά μεγάλου διασκελισμού / προς την θάλασσαν. Παρών εις το περίεργον τούτο θέαμα υποθέτω ότι εκείναι αι οποίαι βιάζονται να φθάσουν εις την θάλασσαν τρέπονται εις φυγήν. Παύει ο υποπτευθείς κίνδυνος, έκαστος επιστρέφει εις την εργασίαν του και εγώ, ευρισκόμενος προς το μέρος του οχυρού «Αλέξανδρος», βλέπω ότι αι δύο αναφερθείσαι πεντηκονταρχίαι εξέρχονται εκ του ρηθέντος οχυρού. Ερωτώ ποίοι είναι, αναγνωρίζω ότι είναι αι ίδιαι εκείναι αι οποίαι ολίγον προηγουμένως υπέθετον ότι είχον τραπή εις φυγήν. Τας πλησιάζω, τας αναγνωρίζω, ομιλώ μετά των αρχηγών και μετά των φαλαγγαρχών, συνάγω το συμπέρασμα ότι, ειλικρινώς και μετά ζήλου υποθέτοντες αληθή τον κίνδυνον, ώρμησαν μετ’ αποφασιστικότητος προς την σημαντικωτέραν υπηρεσίαν, δηλ. προς υπεράσπισιν του οχυρού «Αλέξανδρος», χωρίς να το έχη κανείς διατάξει εις αυτούς. Μάρτυρες του γεγονότος τούτου ο κύριος Michaud, ο Κόμης κύριος Όριος, ο Λοχαγός κύριος Πιέρης, ο ιππότης Τζίνος και πολλοί άλλοι κύριοι, άπαντες παρόντες, καθώς υπήρξα και εγώ.

Τρεις πεντηκονταρχίαι υπό την οδηγίαν του αρχηγού Αθανασίου Σκιαδά εκ Καριωτών παρουσιάσθησαν εις την Α.Ε. τον Στρατηγόν κύριον Stether ζητούσαι την άδειαν να απέλθουν μόναι άνευ της βοηθείας οιουδήποτε, διά να επιτεθούν εναντίον του εχθρικού φρουρίου, του ονομαζομένου «Άγιος Γεώργιος Έξω». Η Α.Ε. απέστειλε ταύτας εις εμέ, διά να γνωρίσω εκ του πλησίον και εις όλην την έκτασίν του τον σκοπόν των. Συνεζήτησα διά μακρών μετά των γενναίων τούτων ανδρών και ευρίσκω ότι έκαστος εξ αυτών έχει φ. 5 σταθερώς αποφασίσει να αφοσιωθή εις μίαν τοιαύτην επιχείρησιν. / Συνεφωνήσαμεν μετά της Α.Ε. να ενισχύσωμεν τους γενναίους τούτους εις τα γενναιόφρονα τούτων αισθήματα και να υποσχεθώμεν εις αυτούς ότι εις τον κατάλληλον χρόνον και τόπον θα είναι οι πρώτοι οίτινες θα χρησιμοποιηθούν. Έχω την γνώμην ότι εκ της πιστής και καλώς εξηκριβωμένης ταύτης αφηγήσεως η Εξοχωτάτη Γερουσία δύναται να συναγάγη ασφαλή συμπεράσματα, διά να απαντήση μετά ζωηρότητος και αληθείας εις το έγγραφον της Α.Ε. του κυρίου πληρεξουσίου Υπουργού της Ρωσίας, το οποίον προσβάλλει ευθέως την τιμήν και τον πατριωτισμόν των κατοίκων της Αγίας Μαύρας και προσέτι εκείνων ολοκλήρου της Επικρατείας.

Έπειτα, εάν, κρίνων κανείς τους καλούς τούτους συμπολίτας μας, ουδα-

1. Εν τέλει του εγγράφου: Έπειτα, εάν, κρίνων κανείς τους καλούς τούτους συμπολίτας μας, δεν επεθύμει να φανή κάπως επιεικής, εφόσον εκ του έργου των δεν είναι

μώς επεθύμει να φανή κάπως επιεικής, εφόσον εκ της εργασίας των και εκ της χειρός των δεν είναι δυνατόν να έχωμεν όλας εκείνας τας υπηρεσίας, τας οποίας < αλλωστε> ουδέποτε προσήνεγκον κάτοικοι χώρας τινός μέχρι σήμερον ούτε δεσποτική τις εξουσία, δεδομένου ότι αυτός ούτος ο δεσποτισμός έχει τα όριά του και δεν δύναται ο ίδιος να αντεπεξέλθη εναντίον των επιβεβλημένων νόμων της φύσεως, εγώ δεν έχω επιχειρήματα, διά να υποστηρίξω την αθωότητα και τας ορθάς προθέσεις του λαού τούτου και ο ίδιος δεν δύναμαι ειμή, κλαίων διά την κακήν μοίραν τούτου, να παρακαλέσω τας Υ.Ε. διά την ανάκλησίν μου, ώστε να απαλλαγώ εκ της δυσαρέστου θέσεως να ίδω τόσας προσπαθείας και τόσας εξαιρετικάς θυσίας γενομένας ίσως προς βλάβην και απώλειαν της εθνικής αξιοπρεπείας. /

φ.5v Ουχί εξήκοντα Ιθακήσιοι, ως είχον ζητήσει, αλλά εκατό δι’ ιδιαιτέρων εξόδων της κοινότητας ταύτης εργάζονται από τριών ημερών εις τας οχυρώσεις της Αγίας Μαύρας. Ούτοι επιτηρούνται και διευθύνονται εις την εργασίαν παρά των ευγενών κ. κυρίων Γερασίμου Δρακούλη, πρώην Γερουσιαστού, παρά του ευγ. κυρίου Νικολάου Βρετού, πρώην μέλους του Νομοθετικού Σώματος, παρά του ευγ. κυρίου Μάρκου Ζαβού και παρά του ευγ. κυρίου Φωκά Παΐση. Οι κύριοι ούτοι, εγκαταλείψαντες την οικίαν των, τας ανέσες του βίου, διέρχονται όλην την νύκτα επιβλέποντες τας εργασίας και συνεισφέρουν προσέτι δι’ εθελοντικών προσφορών χρήματος, πληρώνοντες εν μέρει τους εργαζομένους. Θα συνεχίσουν επί δέκα και δώδεκα ημέρας, και εφόσον το απαιτεί ο σκοπός και επιμείνω, θα ασχοληθούν επί έτι μακρότερον χρόνον. Την πατριωτικήν ταύτην προσφοράν θα αντικαταστήση η Κεφαλληνία και η Ζάκυνθος και αναμένω από ημέρας εις ημέραν τους εργάτας τούτους υπό οδηγούς εξ ίσου αξιολόγους. Εκ των ληφθέντων εγγράφων <προκύπτει ότι> τριακοσίους θα αποστείλη η Ζάκυνθος δι’ ιδίων αυτής εξόδων και άλλους τόσους η Κεφαλληνία.

Πρέπει να αποδώσω δικαιοσύνην εις τον ζήλον τον επιδειχθέντα εις την περίστασιν ταύτην υπό των κυρίων Πρυτάνεων, αλλ’ ιδιαιτέρως δικαιούται μέγαν έπαινον ο Πρύτανις της Ιθάκης και διά την τόσην άλλην εξαιρετικήν βοήθειαν, την παρασχεθείσαν εις εργασίας της Αγίας Μαύρας. Ούτος μοι απέστειλε τέσσαρας χιλιάδας και πλέον πασσάλους μέχρι στιγμής και αντί της μόνης μικροτάτης δαπάνης των μεταφορών. Ούτος μετέβη προσωπικώς εις τα δάση και εις τα όρη της Ιθάκης, ακολουθούμενος υπό πολλών κατοίκων των πόλεων και των χωρίων, διά να προβή εις την κοπήν.

δυνατόν να έχωμεν όλας εκείνας τας υπηρεσίας, αι οποίαι ουδέποτε απητήθησαν παρά των κατοίκων χώρας τινός, απαιδεύτων και απείρων εις την τέχνην τον πολέμου, εγώ δεν έχω επιχείρημα, διά να υποστήριξω την αθωότητα και τας ορθάς προθέσεις του λαού τούτον και ο ίδιος δεν δύναμαι, ει μη να κλαύσω διά την κακήν μοίραν του.

φ.6 Ελπίζω ότι αι Υ.Ε. Θα επιδοκιμάσουν ταύτην την έκθεσιν και ότι / δι’ ειδικής πράξεως θα θελήσουν να διαδηλώσουν την γενναιοφροσύνην των καλών και ικανών Ιθακήσιων, του Πρυτάνεώς των και των τεσσάρων συντελεστών του ωραίου τούτου έργου, του Γερασίμου Δρακούλη, του Νικολάου Βρετού, του Μάρκου Ζαβού και του Φωκά Παίση. Θα ήτο δυνατόν επί πλέον να υποσχεθήτε εις την νήσον της Ιθάκης και εις τους επαξίους τούτους πολίτας μονίμους τιμάς, αι οποίαι θα θεσπισθούν και θα χορηγηθούν, όταν καλλίτεραι περιστάσεις το επιτρέψουν. Εάν αι Υ.Ε. αποδεχθούν την μετά σεβασμού υποβαλλομένην ταύτην παρατήρησή, ελπίζω ότι θα θελήσετε να λαμπρύνετε τας σχετικάς ενεργείας δι’ όλων των δυνατών τύπων, προς το παρόν γραπτώς, και τούτο αρκεί.

Θα υποστηριχθή ετι πλέον ότι οι κάτοικοι των Επτά Νήσων δεν αισθάνονται πατριωτισμόν; Και ότι εκείνοι της Α. Μαύρας είναι του εαυτού των εχθροί και της εθνικής αξιοπρεπείας; Ας λεχθή, αλλά η αιωνία δικαιοσύνη πάντοτε θα διαψεύδη την συκοφαντίαν, η οποία είναι λίαν υπεύθυνος, είναι λίαν επίμονος εις το να απειλή την ελευθερίαν, την τιμήν των επτά λαών.

Τοσαύτη γενική κινητοποίησις ήτο αναγκαιοτάτη, και διά να υψώση το θάρρος και όλας τας δυνάμεις του λαού της Α. Μαύρας και διά να καταστήση πραγματοποιήσιμον το προταθέν σχέδιον των οχυρώσεων. Επ’ αυτού καταβάλλεται σταθερά προσπάθεια, ο ίδιος δεν παραλείπω να παρίσταμαι εις την εργασίαν εκάστην νύκτα. Διά να εύρω στιγμήν τινα αναπαύσεως, ετοποθέτησα τας σκηνάς μου εις απόστασίν τινα από των νέων οχυρώσεων, αλλά το εχθρικόν τηλεβόλον τας πλήττει, και μέχρι στιγμής επλήγημεν δύο φοράς άνευ τινός βλάβης. Όταν η εργασία προχωρήση, θα αλλάξω θέσιν εις το στρατόπεδον, φ. 6v αλλά / την στιγμήν ταύτην είναι σκόπιμον να παραμείνω επί τόπου, διά να μη υπερηφανεύωνται οι βάρβαροι, οίτινες προτίθενται να μας ενοχλούν.

Εξ όσων εξέθεσα αι Υ.Ε. Θα δυνηθούν να γνωρίσουν το παρόν στάδιον των ενεργειών μου. Ελπίζω ότι κατά το τέλος του μηνός τούτου θα έχη υψωθή όλον το οχύρωμα και ότι μέχρι της δεκάτης πέμπτης του ερχομένου μηνός θα έχη περατωθή ολόκληρον το έργον.

Δεν μου είναι εύκολον να είπω πόσαι είναι αι αλλεπάλληλοι μετακινήσεις, εις τας οποίας υπακούει διά της παρακινήσεώς μου ολόκληρος ο πληθυσμός ούτος κατά την διάρκειαν της ημέρας και της νυκτός, χωρίς να εξαιρέσω οιονδήποτε της εργασίας και των συνεχών εξορμήσεων εις την ύπαιθρον και εκτός <στρατοπέδου>, διά να επιτύχω την συμπλήρωσιν ενός έργου τόσον μεγάλου εις το βραχύτερον δυνατόν διάστημα του χρόνου και διά της μικροτέρας δυνατής οικονομικής δαπάνης.

Εάν απογοητευθώ εκ των παραπόνων της Α..Ε του κυρίου Πληρεξου-

σίου Υπουργού, πώς δύναμαι να εμπνεύσω σταθερότητα εις την προσπάθειαν και φιλοτιμίαν εις τον λαόν τούτον διά τας <απαιτουμένας> θυσίας;

Μου αρκεί πάντως η συνέχισις της δημοσίας ευνοίας.

Ο Έκτ. Επίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Άνω: Ληφθέν τη 22 Ιουνίου 1807 π.η. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας S. Banaglia.

7

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας Γεν. αρ. 9, αριθ. εγγρ. 5

Νο 12

Dipart(iment)o Affari Esteri

All’Eccellentiss(im)o Senato

Il suo Commissario Estraord(inari)o in S(ant)a Maura

Dal Commissariato Estraord(inari)o

li 18 giugno 1807 g.s.

Mentre siamo infervorati alla progressione rapida ed al compimento dell’opere di difesa di S. Maura, si attende pure a tutte quelle misure dalle quali ci possano derivare li lumi possibili sid contegno, forze ed intenzioni del Visir di Giannina. Eccone il risultato.

Alcuni compagni del cap(itan)o armatolò Levendachi al servigio Imperiale, in seguito a commissioni di S.E. G(e)n(era)l Stether e della consaputa di Monsig(no)r Ignazio, sortirono giorni sono nella prossima terra ferma e nel seno del campo nemico ed occupandosi a riconoscerne lo stato ed i suoi andamenti si offrì loro il caso di poter fare prigioniero un cannoniere francese e di condurlo in S(ant)a Maura. Questo trofeo del loro ardire e bravura ci servì a rilevare le seguenti notizie.

A S.E. il Generale che lo esaminò, all’Uffiziale Ingegnere ed a me stesso che lo abbiamo interrogato rispose che l’inimico nel contiguo suo trincieramento fino a Prevesa è forte di sei mila uomini; che due mila circa armano le sue fortificazioni nel lato opposto di S. Maura; che ha già costruite nel prossimo interno seno di mare, coperto dall’eminenza di S. Georgio, fino ad otto zattere, al lavoro delle quali incessantemente

sono applicati molti costruttori greci; che un grandissimo numero di gabbioni sono già costruiti e se ne vanno costruindo per erigere due batterie a livello del mare, ond’offendere diametralmente li nostri due φ.1ν forti / ''Alessandro,, e "Costantino,,; che tutte queste operazioni nemiche si fanno durante la notte con molt’esattezza; che quaranta sono li cannonieri francesi, compresi alcuni napoletani con due colonnelli, uno del Genio e l’altro de’ Cacciatori d’Oriente, oltre molti uffiziali, fra quali alcuni greci; che questi cannonieri si dividono alternativamente parte a Prevesa e parte di rimpetto a S. Maura; che il Visire volge in mente d’attaccarla, ma che conoscendone le difficoltà, dopo essersi con visibili preparamenti ed operazioni procurata la sua difesa, si riserva egli all’intrapresa contemplata, allorché le sue forze siano aumentate e quando gli giungeranno li soccorsi che dal lato de’francesi ricerca ed aspetta.

Tutte queste aperture del prigioniero potuto avrebbero non esigere l’intera fede se un simile rapporto non avessimo avuto da un monaco del convento greco, poco distante dal campo nemico, di S. Dimitri a Zaverda, il quale, come custode delle possessioni del convneto e come conduttore degl’armenti, era giornalmente e permanentemente in istato di conoscere le piú recondite disposizioni delle genti del Visir e de’suoi appostamenti militari presso quest’isola.

Jusuf Arapi, direttore in capo delli stessi, inviò questo monaco con sue lettere all’Abbate del convento, religioso nazionale e ritirato ora in questa patria. Esso col monaco vennero a presentarmi la lettera ed il bujurdi del turco Comandante. Da queste carte conobbi che Jusuf Arapi lo invita a trasferirsi co’suoi lavoratori al convento per reccogliere le messi, secondo il metodo degl’anni scorsi, essendo desse avanzate ormai alla loro maturità.

φ.2 Informato anche S.E. il G(e)n(era)le di quest’invito è reso desso / consapevole anche Monsig(no)r Vescovo dell’Arta, si propone Monsig(no)re di avere nel monaco un fedele confidente. Abbiamo concertata poi la risposta che l’Abbate deve dare all’avuto bujurdi e lett(er)a ed abbiamo suggerito ch’egli asserisca che il Governo non permette ad alcuno degl’abitanti d’uscire dall’isola, che quindi non riuscirebbe all’Abbate d’evadere e che fin a tanto ch’esso Jussuf Arapi non sospenderà le cannonate e l’ostilità e non si dirigerà al Governo con sue lettere, non potrà riuscire mai la venuta in terra ferma ed al convento dei richiesti lavoratori e mietitori. ο poi severamente assoggettato il monaco alle piú ricercate interrogazioni e dalle sue risposte mi risultarono li fatti stessi che già avevo d’altronde e dal francese prigioniero scoperti intorno alla posizione dell'inimico. Ormai però da tutti li accennati confronti