Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

άφησεν να αντιληφθώ ότι μου επεφυλάσσετο πλέον ευχάριστος διορισμός.

6. Εν συνεχεία ετίμησεν εμέ διά των εντολών του, σχετικώς προς μίαν εργασίαν στατιστικής φύσεως περί του εμπορίου της Κριμαίας. Έφερα εις πέρας αυτήν εις ελάχιστον χρόνον· και έμεινεν ικανοποιημένος εξ αυτής. Παρουσιάσθη η ευκαιρία της Νεαπόλεως, υμείς δε γνωρίζετε την απάντησίν του. Πρό τινων μηνών όταν επρόκειτο να αποστείλη εις το στράτευμα τον Ιππότην κύριον Ιταλίνσκη, εζήτησα όπως περιληφθώ εις την ακολουθίαν του Υπουργού αυτού, ο Καγκελλάριος όμως δεν ενέκρινεν τούτο απαντών εις εμέ, ότι ο βαθμός μου (ως ούτος ηθέλησεν να εκφρασθή) και αι θέσεις, ας κατέλαβον και η ικανότης μου, δεν επέτρεπον να λάβω θέσιν δευτερεύουσαν, προσέθεσεν δε να έχω υπομονήν.

7. Φαίνεται ότι αφού συναφθή η προς τους Τούρκους ειρήνη, ούτος σκοπεύει να τοποθετήση εμέ εις τας επαρχίας της Μολδαυΐας και της Βλαχίας. Εάν παραμείνουν αυταί υπό την ρωσικήν κυριαρχίαν πιστεύεται ότι θα δοθή εις αυτάς μία οργάνωσις (διοικητική). Εάν ομως αι Ηγεμονίαι επανέλθουν εις την παλαιάν κατάστασιν, υπάρχει η θέσις ενός πρέσβεως, επιφορτισμένου δι’ υποθέσεων παρά τοις ηγεμόσι. Καίπερ δεν γνωρίζω μετά μεγάλης ακρίβειας τας προθέσεις του Υπουργού περί τούτου, όμως εξ ενός συνόλου ειδήσεων είμαι εξουσιοδοτημένος να τας εκτιμώ ασφαλείς.

8. Εάν είχον επιθυμήσει να λάβω την θέσιν του Προέδρου του Εμποροδικείου της Οδησσού ήθελα λάβη αυτήν. Παρεκλήθην σχεδόν περί τούτου. Συνέβαλον ώστε να μη πραγματοποιηθή τοιούτον τι, εκτιμών την απασχόλησιν ταύτην άγονον, ανιαράν και παντελώς ασυμβίβαστον προς την ιδέαν μιας δημοσίου σταδιοδρομίας. Γενικώς έχω την πρόθεσιν όπως μη απομακρυνθώ ένεκα των προσωπικών μου επιδιώξεων εκ του Υπουργείου, εις το οποίον ανήκω.

9. Επ’ εσχάτως μοι εγένετο υπαινικτώς πρότασις διά διπλωματικήν θέσιν εις την Αμερικήν ή εις την Βραζιλίαν. Χωρίς να φανερώσω απέχθειαν, άφισα να υπονοηθή ότι δεν θα εδίσταζον να αποδεχθώ αυτήν, εν περιπτώσει εν η οι όροι θα ήσαν συμφέροντες προς την άπειρον απόστασιν, προς τους κόπους ενός μακρού ταξιδίου κ.τ.λ. Η σκέψις ότι οφείλω να διέλθω τον Ισημερινόν είναι φοβερά. Αλλ’ η βεβαιότης ότι θα επιτελέσω ταχέως πολλά και μεγάλα βήματα εν τη υπηρεσία, δύναται να μεταμόρφωση αυτήν. Εξ άλλου πού εις την ηπειρωτικήν Ευρώπην θα υπηρετήσω καλώς και εις ποίας Νήσους επί του παρόντος; Η Αμερική και η Βραζιλία, δεν είναι ως πιστεύηται, χώρα; λίαν απομεμακρυσμέναι, λαμβάνοντες υπ’ όψιν την θαυμαστήν ταχύτητα των θαλασσίων μέσων. Αι δε περιστάσεις θα ηδύναντο να καταστήσωσιν ταχέως τας χώρας εκείνας και τας κυβερνήσεις αυτών μεγίστης επιρροής επί των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Ουχ ήττον ομως εκέρδισα καιρόν και θα διέλθουν πολλοί μήνες πριν ή εξαναγκασθώ διά να αποφασίσω. Τα γεγονότα είναι δυνατόν να διανοίξουν και ετέρας ευκαιρίας. Θα προτιμήσω και γενικώς

θα ζητήσω τας θέσεις εκείνας, αίτινες θα ήτο δυνατόν φυσικώς και ηθικώς να προσεγγίσουν εμέ προς την Πατρίδα, και την Οικογένειαν.

10. Υπάρχει και ετέρα οδός ανοικτή, δηλαδή να υπηρετήσω εις την Αυλήν. Πλησίον των δύο Μεγάλων Δουκών Νικολάου και Μιχαήλ ευρίσκονται τέσσερες Ιππόται ως ακόλουθοι. Αι γνωριμίαι μου, ως και η φιλία, την οποίαν διατηρεί δι’ εμέ εις των ακολούθων της Αυτοκρατείρας Μητρός, θα ηδύναντο πιθανώς να επιτύχουν δι’ εμέ μία των θέσεων τούτων εις πρώτην ευκαιρίαν. Η τιμή είναι αξιόλογος. Και όταν έχη τις την τύχην να καταστή αρεστός, επιτυγχάνει εις το τέλος της εκπαιδεύσεως των πριγκίπων, μίαν σύνταξιν και αξιοπρεπή και ωφέλιμον θέσιν ή εις την Αυλήν ή εις το εσωτερικόν ή εις ξένας ωσαύτως χώρας. Πολλοί γνώριμοί μου συνεβούλευσαν εμέ να μην παραμελήσω την οδόν ταύτην. Μεγάλη η καλωσύνη τους καθώς είναι πεπεισμένοι ότι θα ήμην ευπρόσδεκτος και ότι εν μια λέξει θα έκαμα μεγάλην τύχην. Διά να ειπώ την αλήθειαν δεν αισθάνομαι τοσαύτην κλίσιν προς κατάληψιν θέσεων τόσον λαμπρών και δυσκόλων ένεκα των εθιμοτυπιών, των διακρίσεων και των μεγάλων ζηλοτυπιών, αίτινες περιβάλλουν αυτάς. Ουχ ήττον όμως καλλιεργώ πάντοτε την φιλίαν προς όλους εκείνους, οίτινες εις την δεδομένην στιγμήν θα ηδύναντο να βοηθήσουν εμέ και αναμένω διά να αποφασίσω.

11. Δεν κατώρθωσα να συχνάζω εκεί, ένθα ονομάζουν: καλόν κόσμον. Τα έξοδα είναι κατά πολύ ανώτερα των δυνατοτήτων μου. Αι δε οχλήσεις καταβάλλουν κατά πολύ την επιμονήν μου. Είναι αρκεταί αι θυσίαι και η υπομονή, την οποίαν επέδειξα κατά το πρώτον έτος. Υπεχώρησα διά να σχηματίσω ιδέαν τινά περί αυτού του τρόπου ζωής. Νυν περιορίζομαι να ζω μετ’ ολίγων αλλά χρησίμων γνωριμιών. Δεν παραλείπω εξ άλλου να υποβάλω από καιρού εις καιρόν τα σέβη μου προς τους Υπουργούς καί τινα μέλη του Συμβουλίου και τακτικώς όλας τας Κυριακάς, απουσιάζων εκ της ακροάσεως του Μεγάλου Καγκελλαρίου. Έχω πολλούς σπουδαίους φίλους. Ούτοι βλέπουν εμέ μετά τόσον μεγαλυτέρας ευχαριστήσεως, καθ’ όσον εγώ ουδέποτε κατεχράσθην της καλωσύνης αυτών ουδέ τους ηνώχλησα διά των παραπόνων μου ή των επιδιώξεών μου.

Επαφίεμαι εις την ενέργειαν της Προνοίας· το κατ’ εμέ είναι αρκετόν να εξασφαλίζω την εκτίμησιν των προσώπων, άτινα απολαμβάνουν επαξίως μεγάλης υπολήψεως παρά τη Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητι και παρά τη Αυλή.

Η συμπεριφορά μου αυτή είναι επί τοσούτω αναγκαία καθ’ όσον πρέπει να διαλύσωμεν την κακήν ιδέαν, την οποίαν παρέσχον διά τους εαυτούς αυτών πολλοί Έλληνες, διά της αναξίου συμπεριφοράς των, διά ταπεινών πράξεων και διά της χρησιμοποιήσεως οιουδήποτε μέσου προς επιτυχίαν του σκοπού των. Η διαγωγή αυτή δεν απαιτεί ιδιαίτερον κόπον διότι είναι σύμφωνος προς τας αρχάς μου.

12. Διά να θέσω πέρας εις τας λεπτομερείας, τας σχετικάς προς το πρώτον τούτο μέρος της αναφοράς μου, θα προσθέσω ότι μοι προσεφέρθησαν έως τώρα δύο ευκαιρίαι διά να συνάψω σπουδαίον συνοικέσιον. Υπήρξε μία ευτυχής συρροή όλων των επιθυμητών όρων: Γέννησις. Ανατροφή. Κύρος. Χρήματα. Πλούτος. Προσδοκίαι. Είσοδος εις την Αυλήν, καθ’ όσον και αι δύο είναι δεσποινίδες της Αυλής. Εις αμφοτέρας τας προτάσεις αυτάς απήντησα αρνητικώς. Ο μόνος δε λόγος, τον οποίον προέβαλα σχέσιν έχει προς τας αρχάς μου. Θα ήτο ως να επώλουν εις υψηλήν τιμήν την ελευθερίαν μου... Εάν διέθετα εν Ρωσία άλλην τόσην περιουσίαν, όση μοι προσεφέρθη (ήτοι 25.000 ρούβλια ετήσιον εισόδημα η μία και 10.000 η ετέρα) και εάν σκοπός μου ήτο να ζήσω διά παντός εις την Ρωσίαν δεν ήθελον διστάση ουδ’ επί στιγμήν να αποδεχθώ ή το πρώτον ή το δεύτερον συνοικέσιον.

Αμφότερα τα σχέδια ταύτα είναι νεκρά, αφού οι μεσάζοντες διεπίστωσαν κατόπιν επανειλημμένων προσπαθειών την αμετάβλητον ψυχράν στάσιν μου. Ουχ ήττον εξακολουθώ να συμπεριφέρωμαι φιλικώς προς τας οικογενείας, εις τας οποίας ανήκουν αι δύο υποψήφιαι νύμφαι.

Διά να επιτύχη τις μεγάλην πρόοδον εντός ολίγου χρόνου, το μέσον ενός τοιούτου είδους είναι αλάνθαστον. Αι σχέσεις πληθύνονται. Η εκτίμησις διευρύνεται. Η προστασία (καθίσταται) πλέον δραστήρια και η ευκαιρία θέσεως και προόδου τινός ουχί τόσον δύσκολος. Ουδείς όμως των πόρων τούτων συμβιβάζεται προς τον τρόπον σκέψεώς μου.

Θα μου εφαίνετο ως να έζων καθημερινώς εις βάρος άλλων και τούτο θα απετέλει δι’ εμέ πηγήν ατερμόνου θλίψεως. Η ιδέα εξ άλλου να αποκτήσω βαθείας ρίζας εις αυτά τα (γεωγραφικά) πλάτη, χωρίς να γνωρίζω επαρκώς οποία ήθελεν είναι η τύχη και η οικονομική κατάστασις της οικογενείας, δεν ήθελεν ποτέ εισχωρήση εις την κεφαλήν μου. Δεν θα εγνώριζον να ζήσω μόνος ανέτως και ευφροσύνως ουδ’ επί μίαν ημέραν.

13. Υμείς εξ όσων μέχρι τούδε είπον γνωρίζετε την ιστορίαν μου. Έχετε υπ’ όψιν τας προσδοκίας και ελπίδας μου. Δύνασθε όθεν, ευκόλως να συμπεράνητε εξ όλων τούτων, ότι μη μεταβαλλομένης συντόμως της γενικής καταστάσεως και εμού εμμένοντος εις τας αρχάς μου, θα ήτο δυνατόν να αναμένω επί μακρόν θέσιν, καλυτέραν αυτής εν η ευρίσκομαι. Οφείλω να παραιτηθώ της ελπίδος, ότι ήθελον λάβη τοποθέτησίν τινα εν τη Ιταλία και εν τοις περιχώροις. Το ισχύον σύστημα αποτελεί ανυπέρβλητον εμπόδιον. Εγώ δε ο ίδιος δεν θα ετόλμων όπως υπερβώ τούτο, εάν έτεροι ήθελον τούτο.

14. Η αναμονή αντιμετωπίζει δύο μεγάλας δυσκολίας. Η πρώτη είναι η ανία, η δευτέρα η οικονομική αστάθεια. Δύναμαι όπως εξουδετερώσω την πρώτην διά της εθελούσιας απασχολήσεως εν η αφιερούμαι και δι’ ης απολαμβάνω πάντοτε ωφελείας τινός. Εις την δευτέραν δεν δύναμαι ιδίαις δυνάμεσι να θέσω φραγμόν. Το παρόν εσώκλειστον φύλλον (αριθμ. 1) αποδεικνύει πάσαν την ανεπάρκειαν των αποδοχών μου, ενώ το ετήσιον έλλειμμα των

1.500 ρουβλίων προοδευτικώς θα αυξάνη αναλόγως προς την υπερτίμησιν πάντων των αναγκαίων εις την ζωήν εφοδίων.

15. Ως πρώτον αντίδοτον εις το μέγα τούτο κακόν θα εφαίνετο να καταφύγω εις τον Ευεργέτην μου και να αιτήσω αρωγήν... Έπραξα τούτο μετά της προσηκούσης τω ανθρώπω, όστις σέβεται τον εαυτόν του, διακριτικότητος... Η έλλειψις απαντήσεως ισοδυναμεί προς μίαν ευγενικήν άρνησιν. Ωμίλησα περί τούτου εγώ ο ίδιος προς τον Υπουργόν. Ιδού η απάντησις αυτού:

«Έχετε υπομονήν και τα πάντα θα διορθωθώσιν. Διά της πολλής σπουδής μη βλάπτετε τα συμφέροντα, υμών. Ουδεμίαν σημασίαν μην αποδίδετε εις τα μικρά αυτά εμπόδια. Θα βοηθήσω υμάς, ώστε να επανορθώσητε τας αφειλάς υμών, όμως μη με πιέζετε...». Αυταί και παρόμοιαι απαντήσεις γενικώς παρέχουν θάρρος. Η ενθάρρυνσις όμως δεν είναι χρήματα. Δεν πρέπει δε, εξ αίτιας των καλών ελπίδων να καλυφθή τις διά χρεών και διά του ονείδους να μην εξοφλή αυτά.

16. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, δεν βλέπω ειμή τρεις ληπτέας αποφάσεις. Η πρώτη να περιορίσω τα οικονομικά μου εις τρόπον ώστε να εξαρκώσιν αι τρεις χιλιάδες ρούβλια. Η δευτέρα να επιτύχω επιχορήγησίν τινα παρά της οικογενείας. Η τρίτη να εκτελέσω το ταξίδιον της επιστροφής. Ουδεμίαν θα αποφασίσω άνευ της συναινέσεως υμών.

Ως προς την πρώτην βλάπτει κατ’ άμεσον τρόπον τας προσδοκίας μου. Δύναταί τις όμως να έχη ελπίδας ζων εν απολύτω αφανεία (όπερ θα συνίστατο: να ενοικιάση έν μικρόν και απομεμακρυσμένον διαμέρισμα, να αποπέμψη άμαξαν και έναν υπηρέτην και να μη μεταβαίνη ειμή όπου είναι δυνατόν να εμφανισθή πεζοπορών κ.τ.λ.) και παραμένων επί πολλά έτη λησμονημένος... Τί κερδίζει λοιπόν;... Εκείνο εξ άλλου, όπερ δύναμαι να απολέσω είναι η υγεία· διότι εν απομονώσει και εν τη λήθει εις μίαν ως η Πετρούπολις πόλιν διενεργούνται κακαί πέψεις ή αφανιζεται η χρήσις της συναναστροφής και κερδίζει τις εις μισανθρωπίαν και υποχονδρίαν.

Όσον αφορά εις την δευτέραν, αύτη εξαρτάται εξ υμών.

Η τρίτη έχει αντιθέτους τας μέχρι τούδε γενομένας κρίσεις και θυσίας. Έχει υπέρ αυτής το πλεονέκτημα μιας φιλοσοφικής αναπαύσεως.

Ανέφερον ότι η δευτέρα εξαρτάται εξ υμών. Δεν παραγνώριζω όμως ότι και παρά την καλυτέραν θέλησιν δύνανται να είναι αντίθετοι προς ημάς αι μοιραίαι περιστάσεις. Όμως είναι δυνατόν να γίνη ένας συμβιβασμός. Ήθελεν είναι δυνατόν να καταφύγη τις εις την καλοσύνην φίλου τινός, και υπό καλυτέρας συνθήκας ούτος να τον ικανοποίηση ανταξίως.

17. Κατά τον παρόντα μήνα η κατάστασις της πτωχής πατρίδος μας δύναται να μεταβληθή. Δυνατόν να απαιτηθή το έργον μου ενταύθα ή εις μέρος, εξ ου η πιθανολογουμένη μεταβολή θα συνετέλη ώστε να εξαρτηθή εξ αυτής η καλυτέρα τύχη της πατρίδος. Θα υπηρετήσω μεθ’ όλου του ζήλου και αφιλοκερδείας (αρετάς), τας οποίας οι συμπατριώται μου, αναγνωρίζουν εν

εμοί. Θα μεταβώ αλλαχού, εάν ευδοκήσουν να με τιμήσουν διά μιας εντολής. Θα ομολογήσω ειλικρινώς, ότι ουδείς κάλλιον εμού θα ηδύνατο να εκπληρώση αυτήν. Ξένοι όντες οι συμπολίται μας προς τας συνθήκας του Βορρά και προς τας δυσχερείας του διαπραγματεύεσθαι προς υπουργούς, ώφειλεν έκαστον τούτων να μαθητεύση... Η εν τη πρωτευούση ταύτη διαμονή και αι ενταύθα σχέσεις μου, θα μοι διήνοιγον εύκολον την διάβασιν και προς άλλα μέρη. Θα ηδυνάμην να διατρέξω αυτήν μετά της μεγαλυτέρας ωφελείας των συμφερόντων της πατρίδος. Τρέφων από μακρού χρόνου την ελπίδα τούτην, δεν παραμέλησα σχέσεις τινάς και ενησχολήθην και μετά της γλώσσης των βορείων λαών.

18. Αν η ελπίς αύτη ηδύνατο να πραγματοποιηθή!... Αύτη θα προσέφερεν τον τρόπον λήψεως της τρίτης αποφάσεως, συνδιαλλάσσουσα πλείστας απόψεις και μη αδικώσα ούτε κατ’ ιδέαν την γνώμην μου. Η σκέψις αύτη ήθελεν είναι η κορωνίς των σκέψεών μου. Περικλείει δε αύτη εν εαυτή πάσας τας ευχάς της καρδίας μου.

Εμπιστεύομαι τούτο μόνον προς υμάς και προς τους αδελφούς. Αν η συνδρομή καλών περιστάσεων συνέβαλεν εις την επιτυχίαν αυτής, θα ήτο αρμόζον τότε να μην αμελήσωμεν τύπους τινάς και να έχωμεν υπ’ όψιν ημών περισσότερα πράγματα, διά να δυνηθώ να ίδω αυτήν πραγματοποιηθείσαν. Ως προς τους τύπους, εάν ήθελον ανακληθή εις την Πατρίδα ή προωριζόμην αλλαχού, θα έπρεπε να μοι αποσταλούν μέσω Κωνσταντινουπόλεως πάντα τα έγγραφα και δεν θα έπρεπε να δοθή εις την υπόθεσιν μεγάλη δημοσιότης, πριν ή επιτύχω την άδειαν ώστε να δυνηθώ να αναλάβω υπηρεσίαν. Θεωρώ τούτο ευκόλως κατορθωτόν και βασίζομαι αρκούντως... Διά να καταστώ αντιληπός θα ειπώ τα πάντα διά μιας λέξεως: δεν πρέπει να εγκαταλείπη τις εν ταις στενοχωρίαις και αθλιότηταις τον άνθρωπον, τον οποίον θεωρεί τόσον τίμιον διά να του αναθέση δημόσιον λειτούργημα.

19. Εν περιπτώσει εν η πάντα ταύτα ήσαν έν ωραίον όνειρον αδύνατον ή δυσχερές ή μακρυνόν διά να πραγματοποιηθή, δίκαιον είναι να μη φθείρωμαι εν τω μεταξύ αναμένων. Διά τούτο παρακαλώ υμάς να μοι κοινοποιήσητε την απόφασιν υμών.

Θα δυνηθήτε υμείς να απαντήσητε ευκόλως εις την αναφοράν ταύτην, δηλούντες μόνον τους αριθμούς, εις ους διήρεσα αυτήν. Ηκολούθησα την μέθοδον αυτήν διά να μη θέσω υμάς εις δυσχέρειαν να επαναλαμβάνητε τα λεχθέντα εν εκάστη παραγράφω. Εγώ διατηρώ αντίγραφον αυτής διά τον ανωτέρω σκοπόν.

20. Υμείς μοι εγράψατε πολλάκις συσταίνων να μη λησμονήσω τον Αυγουστίνον. Ησχολήθην περί αυτού πάντοτε. Εκτιμώ δύσκολον την περίστασιν να πράξω τι δι’ αυτόν... Εάν όμως το σκηνικόν μεταβληθή θα είναι δυνατόν... και τότε θα ενεργήσω. Εάν ούτος ήτο παρών ενταύθα θα υποφέραμεν αμφότεροι. Δεν θα ετόλμων να προσφέρω αυτώ τοιαύτην τύχην. Εάν

όμως η οικογένεια σκοπεύη να προβή εις θυσίας εν τω μεταξύ, δύνασθε να μοι γράψητε... Εγώ δε θα ζητήσω όπως γίνη αυτός δεκτός εις την υπηρεσίαν. Διά να εξασκήση το στρατιωτικόν επάγγελμα οφείλει να αρχίση ως εθελοντής, ήτοι ως ευγενής κατώτερος αξιωματικός. Διά την πολιτικήν (σταδιοδρομίαν) δεν θα έχη ειμή κατωτάτους βαθμούς και ως εκ τούτου αι αποδοχαί αυτού δεν θα εξαρκώσιν ούτε διά την αμφίεσίν του.

Εν περιπτώσει, εν η εγώ ήθελον έχη ενταύθα ή αλλαχού μίαν τοποθέτησιν και αν ούτος θελήση να εισέλθη εις την δημοσίαν υπηρεσίαν, ανακοινώσατέ μοι τούτο και δοθείσης ευκαιρίας θα ενεργήσω.

Τελειώνω και παρακαλώ υμάς όπως, αναγνωσθείσης της μακράς αυτής επιστολής, παραδώσητε αυτήν εις τας φλόγας. Δεν περιέχει τω όντι ειμή μίαν υιικήν, αφελή και ελευθέραν συνδιάλεξιν. Αλλ’ όλοι οι οφθαλμοί δεν είναι οφθαλμοί πατρός. Δεν είναι δε προσήκον ενώπιον των σπουδαίων γεγονότων, να ίδουν άλλοι οφθαλμοί αυτήν, να σχολιάσουν αυτήν άλλα πνεύματα και άλλαι φωναί να διαστρεβλώσουν την έννοιαν αυτής και να εκθέσουν εμέ εις δυσαρεσκείας.

42*

No 51

Spesa annua attuale

Casa . . .......... rubli 500

Carezza a due cavalli ........................ . . . » 1200

Vitto . . Cioè pranzo solo .......................... » 600

Domestici due. Un lachè ed un cam(erie)re ....... . . » 600

Calzatura e vestiario ........................... » 400

Mancie al p(ri)mo dell’ anno ed a Pasqua ........... » 300

Lume e legna da fuoco ..................... .... » 140

Imbiancatura e collaz(io)ne ................. .... » 360

Posta e spese straordinarie ................... .... » 400

4500

Miei appunt(ament)i ........... .... » 3000

Defficit ......... 1500

* Πιστεύω ότι η επιστολή αυτή κακώς πήρε χωριστή αρίθμηση, γιατί όλα τα στοιχεία ενισχύουν τη γνώμη ότι πρόκειται για το β΄ μέρος της No 41 επιστολής. Δυστυχώς δεν είναι δυνατόν (βλ. σημ. επιστ. No 41) να βεβαιωθούμε σίγουρα γι’ αυτό.

L’ articolo spese estraordinarie è incalcolabile; non v’ è moderazione che basti p(er) evitarne tutti i giorni.. Lotti; Poveri; Teatro; Beneficj; Carta; Vestiario del lachè ec. ec.. Non si può dispensarsi. Sarebbe lo stesso che farsi mostrare a ditto... Non posso, nè voglio passare p(er) ricco. Ho detto, e dico a tutti quelli che pure n(on) vorebbero saperlo, che dovrei vivere dei miei soli appuntamenti, e che p(er) il di più che sono costretto di spendere devo fare dei debiti. Tengo la carozza a due cavalli, che è quanto a dire mi metto al livello dei sarti, dei pittori, e dei maestri calzolai. Ho provato p(er) qualcche tempo di restarne senza... La spesa era superiore p(er) prenderla nei giorni nei quali dovevo fare delle visite. Rinunciare all’ occasione di vedere le φ.1v conoscenze fatte è lo stesso che sepelirsi. / Non ho compreso nell’ articolo vestiario le nuove uniformi ricamate che furono ordinate l’ anno passato, e che portiamo attualmente. Queste uniformi costosissime, n(on) servono p(er) altro che p(er) andare a Corte, e p(er) presentarsi dal Ministro. Altrove n(on) si portano, e sarebbe ridicolo farsi segnalare nelle società portando l’ abito di uniforme. Bisogna dunque avere un’ abito nero, ed uno bleu. Non ne ho che uno solo. Poicchè il pan(n)o costa 50 rubli il bracio.

Non ho compreso la biancheria ed i fazoletti da naso. Oramai la mia picciola guardaroba è in deperimento, poicchè i viaggi e quasi tre anni di uso continuo hanno quasi tutto distrutto... Converrà pensarci indispensabilmente l’ anno venturo cioè l’ estate. Mi sono ancora della biancheria che avevo a Corfù. Ne ho nulla aggiunto. La s(ignor)a madre può giudicare se posso progredire senza rimontarmi.

Non bisogna dissimularsi che i prezzi di tutto sono radoppiati. La mia grossa pelicia di orso nerro che mi costò 300 rubli al mio arrivo qui potrei ora venderla allo stesso pelliciajo che me la fece avere, p(er) 500 rubli. Malgrado due anni di uso, guadagnerei 200 rubli. Se le pellicie, che sono indigene vanno a si alto prezzo, ella giudichi del pan(n)o e di tutto il resto. Il zecchino Olandese al mio arrivo si cangiava 6 e tutto al più 7 rubli, ora 12 e 13... Questa che pare una fortuna p(er) quelli hanno oro da spendere, è una reale rovina p(er) tutti; poicchè i prezzi si regolano inrelaz(io)ne del ribasso dell’opinione che hanno le assegnazioni. In tanta disproporzione percchè n(on) trovare necessario lo sbilancio mio ecconomico. I miei appuntam(en)ti sono sempre li stessi. Le rissorse di cui mi sono servito in adietro sono esaurite... Convenghiamo che la mia situaz(io)ne n(on) è aggradevole, nè gioconda.

φ.2 / Dennaro speso dopo la mia partenza da Corfù sino oggi, cioè dalle 22 Luglio 1808 sino alle 17 Gennajo 1811

Effetivi meco ................................ zecchini 100

Cambiali sopra Venezia ........................ » 400

Dennaro di viaggio pagato dalla Corte ............. » 400

Dennaro speditomi daViaro, cioè resto del fondo mio

che esso aveva nelle sue mani .................. » 450

Appuntamenti rubli 5000 s(econ)do varj cambj ...... » 500

Scattola mia giojelata, venduta al gabinetto ....... » 80

Cambiale tratta a Viaro, a favore della

S(igno)ra Palatino..................................... » 30

Debito a Naranzi p(er) approssimaz(io)ne ignorando

fin’ ora alcune differenze insorte p(er) cambj ....... » 150

Somma zecchini Olandesi » 2110

Sembrerà esorbitante questa somma. Ma essa è vera. Il viaggio d’Italia mi costò molto dennaro. Non meno quello fatto in Russia... Di tutta questa spesa, resta a mio capitale, la mogiblia della casa che abito; le mie pellicie... ed una scattola d’ oro che vale 3 0 zecchini, e che comprai a Milano. Non sono stato capace di comperarmi un’ orologio, e mi servo tuttavia di quello che 15 anni fa comprai a Padova, e che mi fu regalato dallo zio abate Gonemi.

La mia mobiglia costa più di 100 zecchini. Quando dovrò venderla n(on) ne avrò ne meno 30. Bisogna innoltre calcolare che questa piccio-la rissorsa basta appena p(er) alcuni preparativi in caso di partenza.

Dopo questi dettagli nulla posso aggiungere p(er) metterla al fatto di tutto quello che mi riguarda in ogni rapporto.

Αρ. 51

Η επί του παρόντος ετησία δαπάνη

Οικία........................... ρούβλια 500

Άμαξα δύο ίππων..................... 600

Τροφή, τουτέστιν μόνον γεύμα . .......... 600

Υπηρέται δύο. Είς θεράπων και είς θαλαμηπόλος 1200

Υπόδυσις καα αμφίεσις.................. 400

Φιλοδώρημα της πρώτης του έτους και του Πάσχα 300

Φώς και καυσόξυλα ....... 140

Πλύσις και πρόγευμα » 360

Ταχυδρομείον και έκτακτα έξοδα » 400

4500

αποδοχαί μου » 3000

έλλειμμα » 1500

Η στήλη έκτακτα έξοδα δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθή· η μετριότης δεν αρκεί διά να αποφύγη τις καθ’ όλας τας ημέρας λαχνούς, πτωχούς, θέατρον, αγαθοεργίας, χάρτην, αμφίεσιν του θεράποντος... κλπ. Δεν είναι δυνατόν να απαλλαγή τις όλων τούτων. Θα ήτο το αυτόν, ως να επέτρεπεν να διεικνύωσιν αυτόν διά του δακτύλου... Δεν δύναμαι, ουδ’ επιθυμώ να εκλαμβάνωμαι ως πλούσιος. Είπον και λέγω προς όλους εκείνους, οίτινες δεν ήθελον να γνωρίζωσιν τούτο, ότι οφείλω να ζω εκ των ιδικών μου μόνον αποδοχών και ότι διά τα επί πλέον, τα οποία είμαι υποχρεωμένος να εξοδεύω, οφείλω να συνάπτω χρέη. Διατηρώ άμαξαν μόνον δύο ίππων, όπερ θα ελέγομεν ότι σημαίνει, ότι θέτω τον εαυτόν μου εις το επίπεδον των ραπτών, των ζωγράφων και των τεχνιτών υποδηματοποιών. Εδοκίμασα επί τινα χρόνον να παραμείνω άνευ αμάξης... Τα έξοδα του να έχω αυτήν κατά τας ημέρας, καθ’ ας ώφειλον να κάμω τας επισκέψεις μου, ήσαν μεγαλύτεοα. Το να απαρνηθή τις την ευκαιρίαν φ. 1v όπως συνάντηση τους γνωρίμους του είναι το αυτό ως να εθάπτετο. / Δεν περιέλαβον εις την στήλην ένδυσις τας νέας κεντημένας στολάς, αίτινες παρηγγέλθησαν κατά το παρελθόν έτος και τας οποίας ενδυόμεθα κατά το παρόν. Αι δαπανηρόταται αυταί στολαί δεν εξυπηρετούν εις ουδέν άλλον παρά διά να μεταβαίνωμεν εις την Αυλήν και διά να παρουσιαζώμεθα ενώπιον του Υπουργού. Αλλαχού δεν φορώνται και θα ήτο γελοίον να εμφανισθή τις εν ταις συναναστροφαίς φέρων την στολήν. Όθεν οφείλει να έχη τις έν ένδυμα μαύρον και έτερον μπλε. Δεν έχω παρά μόνον έν. Καθ’ όσον το ύφασμα στοιχίζει 50 ρούβλια ο πήχυς.

Δεν περιέλαβον τα ασπρόρουχα και τα μανδήλια διά την μύτην. Τώρα πλέον ο πτωχός μου ιματισμός έχει φθαρή, καθ’ όσον τα ταξίδια και η επί τρία σχεδόν έτη συνεχής χρήσις κατέστρεψαν σχεδόν τα πάντα. Οφείλω απαραιτήτως κατά το προσεχές έτος, τουτέστιν το θέρος, να μεριμνήσω διά τον ιματισμόν μου. Χρησιμοποιώ εισέτι τα ασπρόρουχα, τα οποία είχον εν Κερκύρα. Ουδέν προσέθεσα. Η σεβαστή μου μητέρα δύναται να κρίνη εάν δύναμαι να εξακολουθήσω κατ’ αυτόν τον τρόπον, άνευ επιδιορθώσεως.

Δεν πρέπει να αποσιωπήσωμεν το γεγονός ότι αι τιμαί των πάντων διπλασιάσθησαν. Την ιδικήν μου, εκ δέρματος άρκτου, χονδρήν γούναν, ήτις μοι εκόστισεν 300 ρούβλια κατά τον χρόνον της ενταύθα αφίξεώς μου, θα ηδυνάμην τώρα να πωλήσω εις τον ίδιον γουναροποιόν, όστις μοι επρομή-

θευσεν αυτήν, διά 500 ρούβλια. Παρά την διετή χρήσιν ήθελον κερδίση 200 ρούβλια. Εάν τα γουναρικά, άτινα είναι ιθαγενή είδη, έχουν τόσον υψηλήν τιμήν, κρίνατε υμείς περί της τιμής του υφάσματος και διά πάντα, τα υπόλοιπα. Το Ολλανδικόν τζεκίνιον ηνταλλάσσετο κατά την εποχήν της αφίξεώς μου διά 6 ή το ανώτερον διά 7 ρούβλια, νυν διά 12 και 13... Αυτό, το οποίον θεωρείται ως τύχη δι’ όσους διαθέτουν χρυσόν να εξοδεύουν, είναι αληθής καταστροφή δι’ όλους τους λοιπούς, καθ’ όσον αι τιμαί καθορίζονται εν σχέσει προς την υποτίμησιν της τιμής, την οποίαν λαμβάνουν τα χαρτονομίσματα. Εις μίαν τοσαύτην δυσαναλογίαν διατί να μη θεωρήται ως αναπόφευκτον το ιδικόν μου έλλειμμα; Αι αποδοχαί μου παραμένουν πάντα αι αυταί. Οι πόροι, των οποίων έκαμα χρήσιν κατά το παρελθόν εξηντλήθησαν... Ας παραδεχθώμεν ότι η κατάστασίς μου δεν είναι ούτε ευχάριστος ούτε φαιδρά.

φ. 2 / Χρήματα δαπανηθέντα, μετά την εκ Κερκύρας αναχώρησίν μου μέχρι σήμερον, τουτέστιν από της 22 Ιουλίου 1808 μέχρι της 17 Ιανουαρίου 1811.

Είχον μετ’ εμού........................ τζεκίνια 100

Συναλλαγματικαί, εξαργυρωθείσαι εις Βενετίαν . . . » 400

Έξοδα ταξιδιού, καταβληθέντα υπό της Αυλής . . » 400

Χρήματα αποσταλέντα μοι υπό του Βιάρου,

τουτέστιν υπόλοιπον των χρημάτων μου, τα οποία ούτος

ανά χείρας είχεν · ................ » 450

Αποδοχαί, ρούβλια 5000, συμφώνως προς διαφόρους

τιμάς · ·....... » 500

Ταμβακέρα κεκοσμημένη, πωληθείσα εις την

υπηρεσίαν » 80

Συναλλαγματική, αναληφθείσα υπό του Βιάρου, διά

λογαριασμόν της κυρίας Παλατινού............ » 30

Χρέος προς Ναράντζην κατά προσέγγισιν, μη λαμβανομένων

μέχρι τούδε υπ’ όψιν διαφορών τινων,

προερχόμενων εξ αιτίας των συναλλαγών............ » 150

Σύνολον τζεκίνια Ολλανδίας 2110

Ήθελεν εκτιμηθή ως υπερβολικόν το άθροισμα τούτο. Αλλ’ όμως τούτο είναι αληθές. Το ταξίδιον εις την Ιταλίαν μοι εκόστισεν πολλά χρήματα. Όχι ολιγώτερα εκείνου της Ρωσίας. Επί πλέον των εξόδων τούτων, παραμένουν ως ιδικόν μου κεφάλαιον τα έπιπλα της οικίας, εν η κατοικώ. Αι γούναι μου. Και μία ταμβακέρα χρυσή, ήτις αξίζει 30 τζεκίνια, την οποίαν ηγόρασα εις το Μιλάνον. Δεν ηδυνήθην να αγοράσω έν ωρολόγιον και ως εκ τούτου έχω εκείνο, το οποίον είχον προ 15 ετών αγοράσει εις την Πάδοβαν και το οποίον ήτο δώρον του θείου μου, ηγουμένου Γονέμη.

Τα έπιπλά μου κοστίζουν πλέον των 100 τζεκινίων. Όταν θα θελήσω να πωλήσω αυτά, θα λάβω ολιγώτερα των 30. Πρέπει εξ άλλου να υπολογίσω ότι ο πτωχός αυτός πόρος εξαρκεί μόλις δι’ ετοιμασίας τινάς εις περίπτωσιν αναχωρήσεως.

Μετά τας λεπτομερείας αυτάς ουδέν δύναμαι να προσθέσω διά να ενημερώσω υμάς διά παν ό,τι εκ πάσης απόψεως αφορά εμέ.

43

No 69

S(ant)o Pietroburgo, 3/15 Febbrajo 1811

Le ho scritto nella corrente del mese passato due lunghe lettere, che l’ amico Benakj ha preso seco, e che ella riceverà con altre picciole bagattele che gli ho consegnato... Non so quando esso arriverà, nè oso lusingarmi che egli voglia essere più sollecito ad’ arrivare a Corfù, di quello che lo fui p(er) partire di qui. Sono due mesi che esso parte tutti i giorni, ed è sempre qui. Non di meno pare che questa sera egli si proponga assolutam(ent)e di lasciarci... Se esso ritardasse molto il suo passaggio a Corfù ho dato commissione a Naranzi di spedirle i miei pachetti, contenenti il p(ri)mo una tabachiera col mio ritratto; un s(econ)do una pellicia p(er) la s(ignor)a madre, ed un terzo un giuoco di skakj p(er) tutti. Il ritratto è somigliante... Molti vogliono sostenermi che il pittore mi ha dato dieci anni di più dei miei, altri dicono che mi fece poco ridente; altri in somma che n(on) mi somiglia... Io trovo che il pittore mi rese tale quale io era dinnanzi a lui, cioè molto freddo, ed impaziente di sortirne. Comunque siasi ella lo gradisca, e mi creda che senza un suo ordino1 n(on) avrei vinto la repugnanza che ho avuto sempre a farmi dipingere... La pellicia p(er) la s(ignor)a madre è delle migliori che si trovino in fatto di petit-gris2. È leggiera, ed è bella.. I skakj sono opera fatta in Arcangelo. Hanno il diffetto p(er) giuocarli, che n(on) sono collorati. Sono bianckj ambedue i giuochi... Non ho voluto farne collorare in nero l’ uno, dubitando che potessero soffrire in viaggio. Ma consiglio che arrivati a salvamento ella preghi il compare Gini a nome mio, di tingerle in nerro quelli che sono in figura di truppa asiatica. Se le perveranno le altre mie lettere scritte in Gennajo, ella avrà tutti i dettagli relativi a questa spedizione.

1. αντί ordine

2. τύπος γουναρικού από το τρίχωμα κουναβιού

La mia salute è buonissima. Sono inquieto p(er) n(on) aver avuto sue lettere mentre qui Bulgari, Vlassopulo, ed il C(onte) Mocenigo, ne hanno di Corfù, della data dei 2 9mbre... Spero per altro che ne riceverò, e che qualche mall’ inteso postale le trattiene. Non prolungo la pre(sen)te percchè destinata a esserle spedita da Venezia p(er) la posta. I soliti saluti a tutti. Baccio le mani ai p(are)nti ed imploro la benedizione dei genitori.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 69

Αγία Πετρούπολις, 3/5 Φεβρουαρίου 13 11

Κατά την διάρκειαν του τρέχοντος μηνός σας έγραψα δύο λεπτομερείς επιστολάς, τας οποίας ο φίλος Μπενάκης έλαβεν μεθ’ εαυτού, και τας οποίας υμείς θα λάβητε μετ’ άλλων μικρών πραγμάτων, ατινα εις αυτόν παρέδωσα. Δεν γνωρίζω πότε ούτος θα φθάση, ουδέ τολμώ να τρέφω αυταπάτας ότι ούτος θα επιδείξη μεγαλυτέραν επιμέλειαν διά να φθάση εις την Κέρκυραν, εξ, ενείνης την οποίαν επέδειξεν διά να αποφασίση την εντεύθεν αναχώρησίν του. Παρήλθον δύο μήνες, καθ’ ους αυτός αναχωρεί καθ’ εκάστην όμως παραμένει πάντοτε εδώ. Ουχ ήττον φαίνεται ότι την εσπέραν τούτην ούτος προυτίθεται να μας εγκαταλείψη οριστικώς... Εάν ούτος θελήση να καθυστέρηση επί πολύ την εις Κέρκυραν επάνοδόν του, έδωσα εντολήν εις τον Ναράντζην όπως απόστείλη τα δέματά μου, εξ ων το πρώτον περιέχει μίαν ταμβακέραν μετά του πορτραίτου, το δεύτερον μίαν γούναν διά την σεβαστήν μητέρα και έν τρίτο ένα σκάκι δι’ όλους. Το πορτραίτον ομοιάζει προς εμέ. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο ζωγράφος προσέθεσεν εις την ηλικίαν μου 10 έτη, άλλοι λέγουν ότι παρέστησεν εμέ ελαφρώς μειδιώντα, άλλοι τέλος ότι δεν μου ομοιάζει. Εγώ ευρίσκω ότι ο ζωγράφος απέδωσεν εμέ, όπως ενεφανίσθην έμπροσθεν αυτού, τουτέστιν πολύ ψυχρόν και ανυπομονούντα να εξέλθω. Ο,τιδήποτε και αν είναι αποδεχθήτε υμείς τούτο και πιστεύσατε ότι άνευ της εντολής υμών δεν ήθελον νικήση την απέχθειαν την οποίαν πάντοτε είχον εις το να με ζωγραφίζουν... Η γούνα, διά την σεβαστήν μητέρα είναι εκ των αρίστων, αίτινες ευρίσκονται του τύπου πτι-γκρι. Είναι ελαφρά και ωραία. Τα σκάκι είναι εργα τελεσθέντα εν Αρχαγγέλω. Έχουν το ελάττωμα ότι οι πεσσοί αυτών δεν είναι χρωματισμένοι. Αμφοτέρων οι πεσσοί είναι λευκοί. Δεν ηθέλησα να χρωματίσω το εν μαύρον, αμφιβάλλων εάν θα ηδύναντο να ανθέξουν εις το ταξίδιον. Αλλά συμβουλεύω υμάς, όταν φθάσουν ανέπαφα, να παρακαλέσητε εξ ονόματός μου τον κουμπάρον Γκίνη, να χρωματίση μαύρα εκείνα τα οποία εικονίζουν ασιατικόν στράτευμα. Οταν φθάσουν αι άλλαι

επιστολαί, αι γραφείσαι κατά τον Ιανουάριον, θα έχητε υμείς όλας τας σχετικάς προς την αποστολήν ταύτην λεπτομερείας.

Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Ανησυχώ διότι δεν έλαβα επιστολάς υμών ενώ οι ενταύθα ευρισκόμενοι Βούλγαρης, Βλασσόπουλος, και ο Κόμης Μοτσενίγος έλαβον επιστολάς εκ Κερκύρας, υπό ημερομηνίαν 2 Νοεμβρίου... Ελπίζω ότι θα λάβω αυτάς και ότι ανωμαλία τις ταχυδρομική καθυστερεί αυτάς. Δεν επιμηκύνω την παρούσαν, διότι προορίζεται όπως αποσταλή μέσω της Βενετίας διά του ταχυδρομείου. Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας. Ασπάζομαι τας χείρας των συγγενών και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο υιός Ιωάννης

44

No 70

S(anto) Pietrob(urgo), 13/25 Marzo 1811

Da quattro mesi somo senza sue lettere et da sette senza sue nuove... Il n(ume)ro 56 è l’ultimo che ho ricevuto; esso porta la data di Settembre. Se veggo1 i giornali publici devo suppore e sperare le comunicaz(io)ni non del tutto iuterotte col Contimente. Non so quindi nè darmi pace, nè come intendere tanta privazione... Dal canto mio non negligo nessuma occasione p(er) scriverle... Tutto quello che mi si presentaromo p(er) la via di Constantinopoli. Le ho colte con somma premura. E credo a quest’ ora di averle spedito p(er) quella parte dodici lettere. Il s(igno)r Fonton mi scrisse ultimamente dall’armata, che il Barone Hipps lo aveva assicurato che tutte le mie lettere a lei dirette erano di già spedite a Corfù sotto indirizzo del s(igno)r De Biasi. Continuo a non trascurare quella strada, ed intanto la p(rese)nte p(er) l’Italia, che spedisco all’amico Benakj.

Nessuna nuova sul conto mio. Quando ella riceverà le mie nuove personalmante da Benakj, ella sarà in grado di ben comprendere tutti i ceni che nelle mie lettere ella trova sugli affari miei di costà. Non so quando Benakj arriverà al suo posto. Esso viaggi assai lentamente; ed è molto facile che si dimentichi in qualche posto; o città. Mi promise φ.1v n(on) di meno / di sperdirle i miei pacheti di Venezia... ed allora ella

1. αντί vedo

saprà quando esso stesso verrà a racontarle in persona mille e mille cose... La mia salute è buonissima. L’ inverno è stato dolce assai... E posso dire di non essermi ac(c)orto di trovarmi a Pietroburgo. Il termometro non è disceso che p(er) alcuni giorni a 20 gradi; quando il p(ri)mo anno del mio arrivo qui, restò p(er) un mese circa a 28 e 30. La docilità della stagione contribuisce in parte a rendere meno pen(n)oso il mio soggiorno. Ottengo sempre le stesse testimonianze di bontà e di benevolenza da S.E. il Ministro... Nulla più; poicchè le circostanze a mio riguardo n(on) sono cangiate. E senza un cangiamento starò molto nella mia immobilità attuale... Le speranze concepite nel finire della campagna dell’ anno passato, riguardo alla pace colla Porta, n(on) sembrano ammigliorate. Dicesi, che le ostilità si riprendono, e che un’ altra campagna avrà luogo. . .

S.E. il Principe Dolgorukj nominato nostro Ministro a Napoli, va a partire pel suo posto tra breve. Pregarò l’ E.S. di volersi incaricare a quando delle mie lettere p(er) Corfù, e delle lettere di Corfù p(er) me.

Aspetto con impacienza i riscontri delle mie scrittele p(er) Constantinopoli. φ. 2 Contengono un’ articolo / oramai divenuto p(er) me della primiera2 necessità... Economia. Non ritorno sullo stesso... Per n(on) ingrossare questa picciola lettera, e p(er) n(on) incaricare troppo l’ amico Benakj, delle mie spese postali.

Non scrivo ad’ altri p(er) lo stesso motivo. La prego di ricordarmi a tutti; abbracio f(rate)llj, sorelle, cognati, nipoti. Baccio le mani a zij, e zie. Imploro la benediz(io)ne dei genitori.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 70

Αγία Πετρούπολις, 13/25 Μαρτίου 1811

Επί τέσσαρας μήνας είμαι άνευ επιστολών υμών και επί επτά άνευ ειδήσεων υμών. Η υπ’ αριθ. 52 επιστολή είναι η τελευταία, την οποίαν έλαβον αυτή φέρει ημερομηνίαν Σεπτεμβρίου. Εάν πιστεύσω τας εφημερίδας οφείλω να υποθέσω ότι αι επικοινωνίαι μετά της Ευρώπης δεν έχουν διακοπή πλήρως. Όθεν δεν δύναμαι ούτε να ησυχάσω ούτε να εννοήσω την τοιαύτην καθυστέρησιν. Το κατ’ εμέ δεν παραμελώ ουδεμίαν ευκαιρίαν διά να γράψω

2. σπάν. τύπος αντί prima.

προς υμάς. Επωφελήθην μετά μεγίστης σπουδής όλων εκείνων των ευκαιριών, αίτινες μοι παρουσιάσθησαν διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως. Πιστεύω δε ότι κατ’ αυτήν την στιγμήν έχω αποστείλει προς υμάς δι’ εκείνης της οδού δώδεκα επιστολάς. Ο κύριος Φοντόν μοι έγραψεν επ’ εσχάτως από το στράτευμα, ότι ο Βαρώνος Χιπς διεβεβαίωσεν αυτόν ότι άπασαι αι επιστολαί μου αι διευθυνθείσαι προς υμάς είχον ήδη αποσταλή εις την Κέρκυραν υπό διεύθυνσιν του κυρίου Δε Βιάζη. Εξακολουθώ να μην παραμελώ εκείνην την οδόν και εν τω μεταξύ η παρούσα επιστολή, την οποίαν αποστέλλω εις τον φίλον Μπενάκην αποστέλλεται διά της Ιταλίας.

Ουδέν νεώτερον όσον αφορά εις την ιδικήν μου υπόθεσιν. Όταν υμείς θα λάβητε τας επιστολάς μου εκ των χειρών του Μπενάκη, θα είσθε εις την θέσιν όπως κατανοήσητε καλώς απάσας τας νύξεις, τας οποίας υμείς ευρίσκετε εις τας ιδικάς μου επιστολάς, σχετικώς προς τας ενταύθα υποθέσεις μου. Δεν γνωρίζω πότε ήθελεν αφιχθή ο Μπενάκης εις την θέσιν του. Ούτος ταξιδεύει λίαν βραδέως και είναι πολύ εύκολον να λησμονηθή εις τινα τόπον φ. 1v ή είς τινα πόλιν. Ουχ ήττον μοι υπεσχέθη / ότι θα αποστείλη τα δέματά μου εκ Βενετίας. Και ούτως υμείς θέλετε γνωρίση πότε θα αφιχθή και ο ίδιος διά να διηγηθή προς υμάς χίλια και χίλια πράγματα... Η υγεία μου είναι πολύ καλή. Ο χειμών υπήρξεν αρκούντως γλυκύς. Δύναμαι δε να ειπώ ότι δεν αντελήφθην ότι ευρίσκομαι εις την Πετρούπολιν. Το θερμόμετρον δεν κατήλθεν παρά επί τινας ημέρας εις τους 20 βαθμούς· κατά το πρώτον έτος της ενταύθα αφίξεώς μου, παρέμεινεν επί ένα περίπου μήνα εις τους 28 και 30 βαθμούς. Η γλυκύτης της εποχής συμβάλλει εν μέρει εις το να καθιστά ολιγώτερον δυσάρεστον την παραμονήν μου.

Απολαμβάνω πάντοτε των ιδίων μαρτυριών καλωσύνης και ευμενείας εκ μέρους της Α.Ε. του Υπουργού... Ουδέν περισσότερον, καθ’ όσον αι περιστάσεις, σχετικώς προς εμέ, δεν ήλλαξαν. Άνευ δε μεταβολής τινος θα παραμείνω επί πολύν χρόνον εις την παρούσαν στασιμότητα... Αι ελπίδες, τας οποίας είχον σχετικώς προς την ειρήνην μετά της Τουρκίας, ότι θα ελάμβανεν χώραν κατά το παρελθόν έτος με την λήξιν της εκστρατείας, δεν φαίνονται βελτιωθείσαι. Λέγεται ότι αι εχθροπραξίαι θα επαναληφθούν και ότι μία άλλη εκστρατεία θα λάβη χώραν.

Η Α.Ε. ο Πρίγκιψ Ντολγκορούκι, διορισθείς πρέσβυς ημών εις την Νεάπολιν ετοιμάζεται να αναχωρήση διά την θέσιν του συντόμως. Θα παρακαλέσω την Α.Ε. όπως ευαρεστηθή να επιφορτισθή από καιρού εις καιρόν την αποστολήν των επιστολών μου προς την Κέρκυραν και εκείνων των εκ Κερκύρας προς εμέ. Αναμένω μετ’ ανυπομονησίας τας απαντήσεις εις τας επιστολάς, τας αποσταλείσας μέσω της Κωνσταντινουπόλεως. Διαλαμβάνουν ενός φ .2 θέματος / όπερ κατέστη πρώτιστης δι’ εμέ ανάγκης. Οικονομία. Δεν επανέρχομαι επ’ αυτού. Διά να μην διογκώσω την μικράν αυτήν επιστολήν καί

διά να μην επιβαρύνω τον φίλον Μπενάκην διά των ταχυδρομικών μου εξόδων.

Δεν γράφω προς τους άλλους διά την αυτήν αιτίαν. Παρακαλώ υμάς όπως υπενθυμήσητε εμέ εις όλους. Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους, ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

45

No 71

S(anto) Pietroburgo, 28 Marzo / 8 Aprile 1811

Da Naranzi mi furono alla fine rimessi le di lei lettere sotto n(ume)ro 51,60 e quelle di Viaro. Pare che la via d’Italia sia sempre la migliore,e la più sicura; quella di Costantinopoli non ha prosperato. Il s(ignor) Fonton mi scrisse che il Barone d’Hips Le aveva spedito tutte le mie lettere, ma che n(on) ne ebbe riscontro. L’ ajutante di S.E. il Gov(ernato)r Generale Donzelot tempo fa arrivato diretta(ment)e di costà a Constantinopoli avrebbe potuto incaricarsi di sue lettere, se ella avesse ricevuto le mie... Le supongo quindi tutte perdute... Non di meno farò ancora qualche tentativo.

Le speranze di pace colla Porta sono in parte svanite e tutto annuncia prosecuzione di guerra... Tanti ritardi, e tanto aspettare scoragirebbe qualunque; se lo scoragirsi valer potesse a qualche cosa... Lo stato di costà, pare sempre lo stesso... E del lungo soffrire chi può predire la fine? Questo sconcerta a più titoli ogni mio calcolo. E la difficoltà di una regolare corrispondenza di lettere, mi lascia sempre in alto mare senza bussola, e senza scuoprire terra, nemeno da lungi. In mezzo a tutto questo vivo al solito; mi porto bene di salute. Male in finanze... Eguale è sempre la benevolenza dei mei superiori, e questa sola tempra ogni altra amarezza... Credo Benakj a Venezia... e nell’ estate ventura a Corfù... Il suo arrivo le sarà grato p(er) più ragioni... Esso le dirà mille cose di me... È in grado di tutto dirle... poicchè esso tutto vidde, e tutto conosce.

φ. 1v / Non scrivo a Viaro nè a nessun altro in particolare, p(er) non ingrossare il pachetto, il quale partendo sotto cuoperta mercantile, n(on) può contenere che un solo foglietto di questa miserabile carta di posta... Dopo dimani, Giovedì Santo, fò le mie divozioni. Le difficoltà della lingua russa mi fecero preterire questo Sacro dovere negli anni scorsi.

Lo adempio quest’ anno; poicchè sono in grado di ascoltare e di spiegarmi (sebbeno male) in questa lingua. Sia dunque con me, e la di lei benedizione, e quella della s(ignor)a madre, che imploro colla più viva effusione di cuore.

Calamarà qui arrivato per definire il suo processo con Lellj mi incarica dei suoi saluti. Lo veggo quasi ogni giorno, poicchè abita vicino. Il mio economo Minziakj mi minaccia di una riforma alla quale è duro sottometersi. Faciamo tutt’ uno con lui... Ma esso trova che si spende molto. Vuol congedare la vettura, ed uno dei due servitori; e pensa di rittirarsi in un quartiere meno dispendioso. Questo sarà nel venturo mese di Maggio... Amo infinita(ment)e questo bravo amico; ma n(on) ho per anco risoluto di farmi a tante privazioni, certo essendo p(er) esperienza di n(on) poterle alla lunga soportare.

Il mio stato economico esigerebbe ancora più grandi restrizioni... Ma dall’ altra penso che il molto soffrire avvilisce lo spirito, e degrada la salute. Non vorrei nè l’ una cosa, nè l’ altra. Vedremo.

φ. 2 / L’ inverno qui è stato assai clemente. E lo apparenze promettono prossimo il disgello. Si nuota già nell’ acqua e nel fango. E la Neva commincia ad annerrire, pressagio, che tra venti giorni forse essa si lascierà passare in barca... Sono divenuto un termometro vivente. Ed è curioso; che la costituz(io)ne scirocale, umida, e calda mi conferisco meno che il freddo a dieci, e quindici gradi... Tuttavia malgrado la contrarietà della p(rese)nte stagione, n(on) posso essere scontento della mia salute. La desidero eguale a tutti della famiglia, e parenti, ed amici. Auguro a tutti felici le Sante feste di Pasqua... Il giorno della palme, e questi, e quelli che verranno di Pasqua, sono p(er) me giorni di poca gioja... Essi mi fanno più vivam(ent)e sentire la mia solitudine, abbencchè io sia nel costume di passarli tra i Greci che qui si trovano, ed i quali hanno p(er) me molta bontà ed amicizia.

Abbracio f(rate)llj e sorelle. Cognati, e nipoti. Saluto i domestici nostri. Se Titta Minio, è in miseria come al suo solito, che la s(ignor)a madre si ricordi di lui. Mi raccomando alle preghiere del sacromonaco Simeone; ed imploro nuov(ament)e la benedizione dei genitori.

Il f(iglio) G(iovanni)

Αρ. 71

Αγία Πετρούπολις, 28 Μαρτίου / 8 Απριλίου 1811

Υπό του Ναράντζη μοι απεστάλησαν επί τέλους αι υπ’ αριθ. 51, 60

επιστολαί υμών ως και εκείναι του Βιάρου. Φαίνεται ότι η οδός της Ιταλίας παραμένει πάντοτε η καλυτέρα και η πλέον ασφαλής· εκείνη της Κωνσταντινουπόλεως δεν ηυτύχησεν. Ο κύριος Φοντόν μοι έγραψεν ότι ο Βαρώνος Ντε Χιπς απέστειλεν υμίν όλας τας ιδικάς μου επιστολάς, αλλά δεν έλαβεν απάντησιν. Ο Υπασπιστής της Α.Ε. του Κυβερνήτου, Στρατηγού Donzelot, πριν από καιρόν αφιχθείς εκείθεν απ’ ευθείας εις Κωνσταντινούπολιν θα ηδύνατο όπως επιφορτισθή των επιστολών υμών, εάν υμείς είχατε λάβει τας ιδικάς μου. Υποθέτω ότι απωλέσθησαν άπασαι.. Ουχ ήττον θα κάμω ακόμη κάποιαν προσπάθειαν.

Αι ελπίδες ειρήνης προς την Τουρκίαν έχουν εν μέρει διαψευσθή και τα πάντα προαγγέλλουν εξακολούθησιν του πολέμου... Τοσαύται καθυστερήσεις και τοσαύτη αναμονή ήθελεν αποθαρρύνη οιονδήποτε, εάν η αποθάρρυνσις ήθελεν έχη αξίαν τινά.... Η αυτόθι κατάστασις, φαίνεται πάντοτε η αυτή... και της μακράς αυτής ταλαιπωρίας τις δύναται να προΐδη το τέλος; Τούτο διαταράσσει εκ πολλών απόψεων έκαστον ημέτερον υπολογισμόν. Η δυσκολία δε σταθεράς τινος αλληλογραφίας, αφήνει εμέ πάντοτε άνευ πυξίδος εις το ανοικτόν πέλαγος και χωρίς να αντικρύζω την ξηράν ουδ’ εκ του μακρόθεν. Εν μέσω πάντων τούτων ζω ως συνήθως. Καλώς κατά την υγείαν, κακώς κατά τα οικονομικά... Η ευμένεια των ανωτέρων μου παραμένει πάντοτε η ιδία και τούτο μόνον καταπραΰνει εκάστην άλλην πίκραν. Θεωρώ τον Μπενάκην ευρισκόμενον εις Βενετίαν... και κατά το προσεχές θέρος εις την Κέρκυραν... Η άφιξις αυτού ήθελεν είναι ευχάριστος δι’ υμάς διά πολλούς λόγους... Ούτος θα ανακοινώση υμίν χίλια πράγματα περί εμού. Είναι εις θέσιν να σας ειπή τα πάντα... καθ’ όσον ούτος τα πάντα είδεν και τα πάντα γνωρίζει.

φ.1v / Δεν γράφω προς τον Βιάρον ουδέ εις έτερόν τινα ιδιαιτέρως, διά να μη διογκώσω το δέμα, το οποίον καθώς πρόκειται να ταξιδεύση δι’ εμπορικού πλοίου, δεν δύναται να περιέχη ειμή μόνον εν φύλλον του αθλιεστάτου τούτου χάρτου αλληλογραφίας... Μεθαύριον, Μ. Πέμπτην, θα εκπληρώσω τα θρησκευτικά μου καθήκοντα... Αι εκ της ρωσικής γλώσσης δυσχέρειαι συνετέλεσαν ώστε να παραμελήσω κατά τα παρελθόντα έτη την εκτέλεσιν του ιερού τούτου καθήκοντος. Εκπληρώ τούτο κατά το παρόν έτος· καθ’ όσον είμαι εις θέσιν να κατανοώ και να εκφράζωμαι (μολονότι κακώς) εις την γλώσσαν αυτήν. Ας είναι λοιπόν μετ’ εμού και η ευλογία υμών και εκείνη της σεβαστής μητρός, την οποίαν επικαλούμαι διά της πλέον θερμής διαχύσεως της καρδίας.

Ο Καλαμαράς, ενταύθα αφιχθείς, διά να αποσαφηνίση την μετά του Λέλλη, υπόθεσίν του επιφορτίζει εμέ διά των προς υμάς χαιρετισμών του. Βλέπω αυτόν σχεδόν καθ’ εκάστην, διότι κατοικεί πλησίον εμού. Ο οικονόμος μου Μιντσιάκης απειλεί εμέ διά μεταρρυθμίσεώς τινος, εις την οποίαν είναι σκληρόν να υποκύψω. Πράττομεν τα πάντα από κοινού... Όμως αυτός ευρίσκει

ότι εξοδεύομεν πολλά, θέλει να απολύση την άμαξαν και τον ένα εκ των δύο υπηρετών· και σκέπτεται όπως αποσυρθώμεν εις ένα κατάλυμα ολιγώτερον δαπανηρόν. Τούτο θα πραγματοποιηθή κατά την διάρκειαν του προσεχούς Μαΐου... Αγαπώ απείρως τούτον τον εξαίρετον φίλον, όμως δεν απεφάσισα εισέτι όπως υποβληθώ εις τόσας στερήσεις, βέβαιος ων εξ εμπειρίας, ότι δεν θα δυνηθώ να υπομείνω αυτάς επί μακρόν. Η οικονομική μου κατάστασις ήθελεν απαιτήση έτι μεγαλυτέρους περιοοισμούς... Σκέπτομαι όμως παραλλήλως ότι η μεγάλη ανέχεια εξευτελίζει το πνεύμα και υποσκάπτει την υγείαν. Δεν επιθυμώ ούτε το εν ούτε το άλλον. Ίδωμεν...

φ. 2 / Ο χειμών ενταύθα υπήρξεν αρκούντως ήπιος. Τα φαινόμενα δε προμηνύουν προσεχή την τήξιν των πάγων. Κολυμβά τις ήδη, εις τα νερά και την λάσπην. Και ο Νέβας αρχίζει να αποκτά μαύρον χρώμα, μήνυμα ότι εντός είκοσι ημερών θα επιτρέπη την διέλευσιν λέμβου... Κατέστην ένα ζωντανό θερμόμετρον. Είναι δε περίεργον ότι, όταν πνέη σιρόκος και η ατμόσφαιρα είναι υγρά και θερμή ωφελεί εμέ ολιγώτερον παρά το ψύχος των δέκα πέντε βαθμών... Όμως παρά την εναντιότητα της παρούσης περιόδου, δεν δύναμαι να είμαι δυσαρεστημένος διά την υγείαν μου. Επιθυμώ το αυτό δι’ όλα τα μέλη της οικογενείας και τους συγγενείς και φίλους. Εύχομαι τοις πάσιν ευτυχείς τας Αγίας εορτάς του Πάσχα... Η ημέρα των Βαΐων και αυταί και εκείναι, αίτινες θα ακολουθήσουν, του Πάσχα, δεν είναι δι’ εμέ ημέραι χαράς... Αυταί συντελούν ώστε να αισθάνωμαι πλέον έντονον την ερημίαν μου, μολονότι συνηθίζω να διέρχωμαι αυτάς μετά των Ελλήνων, οίτινες ευρίσκονται ενταύθα και οι οποίοι τρέφουν δι’ εμέ μεγάλην καλωσύνην και φιλίαν.

Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς. Ανδραδέλφους και ανεψιούς. Χαιρετώ τους υπηρέτας ημών. Εάν ο Τίτα Μίνιο ευρίσκεται εν ενδεία, ως συνηθίζη, η σεβαστή μητέρα, όπως πάντοτε, ας ενθυμηθή αυτόν. Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος· και επικαλούμαι την ευλόγιαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

46

No 72

S(ant)o Pietroburgo, 20 Aprile/2 Maggio 1811

Varucca arrivato giorni fa da Vienna come corriere, mi portò con lettere di Benakj i due numeri 58, 59 ed una senza numero. Io pure aspettavo con impacienza qualche nuova, essendone affatto digiuno da molto

tempo, e sentendo parlare di molte maniere intorno allo stato di Corfù. Le notiziè che qui giunguno dai porti del mar nerro, sono tutte esagerate, ed ho preso il partito di nulla più credere. Godo della salute di tutti, e delle riflessioni confortanti che ella mi fa riguardo a Vittorio. Mi piace moltissimo il matrimonio di Stelio Prossalendi, e ne felicito il padre e la Patria. Ho conosciuto per pochi giorni in Italia questo giovine. Mi interessò moltissimo. E l’ opinione che di lui mi diedero i più raguardevoli1 personaggi mi inspirò cP avantaggio,e stima ed affetto per lui... Maritato resterà a Corfù. Ed il paese ne guadagnerà moltissimo. La prego di dire tutto questo al s(ignor) Doria, e di fargli gradire le mie sincere felicitazioni. Racolsi con somma attenzione le di lei volontà sull’ articolo Matrimonio di Famiglia. Ne scrivo a Viaro oggi... E lo fò col cuore pieno di persuazione e di giubilo. Desidero vivamente che esso si lascia persuadere; e di averne io il merito principale. Intorno a me coll’ arrivo di Benakj ella conoscerà le più dettagliate particolarità; ed ella sarà allora in grado di pronunziare sul fatto mio la di lei opinione... Le dissi sempre, le dico ora, e le ripetterò constantemente, io n(on) ho che una sola volontà; ed è quella di obedire, e di essere grato ai miei genitori... Le cose generali non procedono cosi rapidamente come si desidera. E pare eziandio che alcuni avvenimenti ritardino; e forse p(er) lungo tempo quelle circostanze, che nell’ anno passato mi facevano credere n(on) lontano il momento di avere una collocaz(io)ne nell’ esterno, e di trovarmi cosi avvicinato in qualche maniera alla Patria, ed alla famiglia. Questi indeffinibili, e indeterminabili avvenimenti, mettono l’ uomo il più prudente, ed il più saggio fuori del caso di ben condursi attivamante... Certo che n(on) si può far male restando nell’ innazione. E questo è il caso mio. Malgrado però tutti i vantaggi, che mi procura la benevolenza sempre più segnalata di S.E. il Ministro, e di molti altri personaggi di alta sferra; malgrado l’ attività che mi procura la buona φ. 1v accoglienza che ricevono i miei continui lavori / su differenti sogetti, e letterarj, e non letterarj; non di meno n(on) posso dissimularmi che sono nell’ umazione, e che posto il tutto nella più rigorosa billancia, io qui dopo il mio arrivo, n(on) feci che spendere il mio tempo, ed il dennaro che n(on) ho, senza guadagnare di una situaz(io)ne più aggradevole e più utile nell’ avvenire. Su di ciò n(on) ho tanto che dolermi della fortuna, come delle difficoltà dei tempi, e delle stranissime circostanze.

Siamo già alla Primavera. La Neva si è disgellata dieci giorni fa. E le piante com(m)inciano a promettere fra qualche mese germoglj.

1. αντί riguardevoli