Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Αρ. 063

Τροππάου, 29 Οκτωβρίου / 10 Νοεμβρίου 1820

Έλαβον και ανέγνωσα μετά μεγίστης ευχαριστήσεως τας επιστολάς. Κατά την ώραν αυτήν υμείς οφείλετε να έχητε λάβει διά της Βενετίας την αποστολήν την οποίαν είχον ελπίσει να πραγματοποιήσω πριν από την αναχώρησιν του Γεωργίου. Αυτή απαντά εις ό,τι υμείς επιθυμείτε να γνωρίζητε. Όμως το γεγονός κατέστη υπερβολικόν και δεν δύναμαι να εννοήσω, πώς ο τεθνεώς καλός φίλος ημών Μπενάκης υπέπεσεν εις τοιούτον λάθος. Δεν ωμίλησα ποτέ ειμή περί πραγματικών γεγονότων. Παν δε ό,τι έχει λεχθή είναι απολύτως ψευδές.

Η υγεία μου είναι εξαιρετική. Παρά την βαρείαν εργασίαν, ήτις βαρύνει επ’ εμού από του μηνός Αυγούστου εις την πόλιν αυτήν. Απολαμβάνομεν εδώ μιας φθινοπωρινής θερμοκρασίας, ήτις είναι πολύ καλυτέρα εξ εκείνης, ήτις αναμένει ημάς εις την Ρωσίαν. Η παραμονή ημών εδώ δεν έληξεν εισέτι. Θα γνωρίζω τούτο εντός ολίγων ημερών. Και θα σας γράψω. Επί του παρόντος αυταί αι ολίγαι λέξεις, καθ’ όσον ο χρόνος πιέζει. Θα ιδώ εκείνο όπερ εξαρτάται εξ εμού να πράξω διά τον υιόν του Λυκούδη. Θα σας γράψω πριν αναχωρήσω διά την Αγίαν Πετρούπολιν. Αμφιβάλλω όμως εάν θα δυνηθώ να συντελέσω ώστε να αναχωρήση ούτος κατά την διάρκειαν του παρόντος χειμώνος. Ουχ ήττον θα πράξω το δυνατόν. Εν τω μεταξύ υμείς διατηρήσατε την υγείαν υμών, και παράσχητέ μοι την ευλογίαν υμών.

Ο υιός Ιωάννης

176

No 064

Troppau, le 10/22 Novembre 18 2 0

Profito di una buona occasione di corriere per Napoli, a fine di darle le mie nuove. Sono buonissime. La salute si sostiene. E quantunque le occupazioni, ed il genere di vita sia qui, più che altrove laboriosissimo non di meno la benedizione del Cielo, et la di Lei benediz(io)ne mi assistono visibilmente. Più le circostanze divengono difficili, e più mi sembra di vedere probabili dei risultati soddisfacenti, e per la causa generale, e per quella che nessun’ onesto uomo non può negligere, quella della Sua Patria Terra. Questo è quanto posso dirle pel momento. Il nostro sogiorno qui pare che si debba prolungare. E se si cangierà di paese,

non sarà a quella che pare che per avanzare verso il mezzogiorno. Non parlo d’ altro, percchè il tempo è contato a minuti, ed il corriere deve partire.

I soliti saluti a tutti quanti. Dimando le benedizioni dei padri Simeon, et le Sue.

Il figlio Giovanni

Αρ. 064

Τροππάου, 10/22 Νοεμβρίου 1820

Επωφελούμαι καλής τίνος ευκαιρίας, ενός ταχυδρόμου διά την Νεάπολιν, επί τω σκοπώ όπως παράσχω υμίν τας ειδήσεις μου. Είναι άριστοι. Η υγεία διατηρείται. Καίπερ δε αι ενασχολήσεις και ο τρόπος ζωής είναι εδώ πλέον ή αλλαχού τα μάλα επίπονοι, ουχ ήττον η ευλογία του Θεού και η ευλογία υμών μοι παρέχουν την βοήθειαν αυτών κατά τρόπον προφανή. Όσον περισσότερον δυσκολώτεροι καθίστανται αι περιστάσεις, τόσον περισσότερον μου φαίνονται πιθανά τα ικανοποιητικά αποτελέσματα, και διά την γενικήν κατάστασιν και δι’ εκείνην, την οποίαν ουδείς έντιμος ανήρ δύναται να παραμελήση, εκείνην της Πατρίου Γης. Ταύτα είναι όσα δύναμαι να σας ειπώ επί του παρόντος. Η ενταύθα παραμονή ημών φαίνεται ότι οφείλει να παραταθή. Και εάν θα αλλάξωμεν χώραν δεν θα είναι, ως φαίνεται, παρά διά να προχωρήσωμεν προς τον Νότον. Δεν ομιλώ περί ετέρου θέματος, καθ’ όσον ο χρόνος είναι μετρημένος κατά λεπτόν και ο ταχυδρόμος οφείλει να αναχωρήση.

Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς άπαντας. Αιτώ την ευλογίαν των πατέρων Συμεώνων και τας ευλογίας υμών.

Ο υιός Ιωάννης

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Ιδιαίτερη αξία, για τη σωστή αξιολόγηση της σταδιοδρομίας του I. Κ. στην υπηρεσία της Ρωσίας, έχει το «Δελτίο σταδιοδρομίας μυστικοσυμβούλου του κόμητος Καποδίστρια», που βρίσκεται κατατεθειμένο στο ρωσικό υπουργείο των Εξωτερικών και το οποίο, μαζί με άλλα έγγραφα, κείμενα του Καποδίστρια και επιστολές προς αυτόν, δόθηκαν σε φωτοτυπίες από τις σοβιετικές υπηρεσίες στον Κώστα Χειμαριό, όταν υπηρετούσε ως σύμβουλος της Ελληνικής πρεσβείας στη Μόσχα το 1959. Οι φωτοτυπίες αυτές είναι κατατεθειμένες στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στη Δημοσία Βιβλιοθήκη Κερκύρας.

Το «Curriculum vitae» είναι συνταγμένο στη ρωσική γλώσσα, γεγονός που φανερώνει ότι δεν προέρχεται από τον ίδιο τον I. Κ. Άλλωστε και η διατύπωσή του δείχνει ότι η σύνταξή του οφείλεται σε υπηρεσιακό παράγοντα του ρωσικού υπουργείου των Εξωτερικών. Τη μετάφραση στα ελληνικά, απ’ ευθείας από τα ρωσικά, την οφείλουμε στον Κ. Χειμαριό.

ΔΕΛΤΙΟΝ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΜΥΣΤΙΚΟΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΚΟΜΗΤΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ

1802

Δια τελών εν υπηρεσία παρά τη Ιονική Δημοκρατία εν έτει 1802 κατά την άφιξιν του Ρώσου πληρεξουσίου κόμητος Μοτσενίγου, ενετάλη να συμβάλη εις την ευημερίαν των νήσων Κεφαλληνίας, Ιθάκης, Ζακύνθου και Λευκάδας, να ιδρύση προσωρινήν διοίκησιν και να εγκαταστήση εις εκάστην νήσον Ρωσικήν φρουράν.

1803

Επιστρέψας εις Κέρκυραν διωρίσθη, υπό της κυβερνήσεως των Επτανήσων και του Ρώσου πληρεξουσίου, υφυπουργός των εξωτερικών της Δημοκρατίας.

1804, 3 Μαρτίου

Διά την εξαιρετικήν προσπάθειάν του διά την κοινήν ευημερίαν κατά την ανακήρυξιν της Δημοκρατίας προήχθη υπό του Αυτοκράτορος εις Κολλεγιακόν Σύμβουλον.

1806

Ενετάλη υπό του Ρώσου πληρεξουσίου να ιδρύση εκπαιδευτικά ιδρύματα, διά την επιτυχή διοργάνωσιν των οποίων του εδωρήθη υπό της Αυτού Μεγαλειότητος σιγαροθήκη κεκοσμημένη δι’ αδαμάντων. Διωρίσθη υπό της Ιονικής Κυβερνήσεως Επιτετραμμένος παρά τη Ρωσσική Αυλή εις την θέσιν του Γ. Ναράντση.

1807

Λόγω του μετά της Τουρκίας πολέμου η Κυβέρνηση των Επτανήσων και ο Πληρεξούσιος εθεώρησαν αναγκαίον να τον κρατήσουν και διωρίσθη κατά πρώτον Πληρεξούσιος Κομμισάριος, προς τον σκοπόν όπως, μετά του Ρώσου διοικητού, εξασφαλίσουν την ασφάλειαν και την ησυχίαν των εξηρτημένων από αυτούς επιχειρήσεων και όλων εκείνων τα οποία είχον σχέσιν με την άμυναν της νήσου Λευκάδος κατά της οποίας επετέθησαν οι Τούρκοι.

1808, 23 Απριλίου

Εξετέλεσεν όλας τας ανωτέρω εντολάς μετά ζήλου και δραστηριότητος προς γενικήν ικανοποίησιν του Πληρεξουσίου και του Αρχιστρατήγου των Ρωσικών στρατευμάτων εις τα Επτάνησα. Τούτο ανεφέρθη εις την Αυτού Μεγαλειότητα και ετιμήθη με το παράσημον της Αγίας Άννης Β΄ κατηγορίας.

1808, 15 Μαΐου

Κατόπιν υψηλής προσταγής του Υπουργού των Εξωτερικών κόμητος Ρομιάντσεφ προσεκλήθη εις Ρωσίαν διά ν’ αναλάβη άλλα καθήκοντα.

1809, 20 Απριλίου

Αφιχθείς εις την Αγίαν Πετρούπολιν, κατόπιν προσωπικής Υψηλής εντολής, προήχθη εις Κρατικόν Σύμβουλον και έγινεν μέλος της Κρατικής Επιτροπής του Υπουργείου των Εξωτερικών.

1811, Αύγουστος

Διωρίσθη εις την αποστολήν της Βιέννης ως έκτακτος Γραμματεύς της Πρεσβείας.

1812, 8 Νοεμβρίου

Διωρίσθη εις την διπλωματικήν υπηρεσίαν του στρατού, ο οποίος ευρίσκετο υπό τας διαταγάς του ναυάρχου Τσιτσαγκώφ και έλαβε μέρος εις τας

διαπραγματεύσεις και την σύναψιν ειρήνης του Βουκουρεστίου και διά τα έργα του εις τον νομόν της Βεσαραβίας, κατόπιν Υψηλοτάτης Προσταγής, προήχθη εις Ενεργόν Κρατικόν Σύμβουλον.

1813, 25 Σεπτεμβρίου

Κατά την ένωσιν των στρατιών του Ναυάρχου Τσιτσαγκώφ μετά του Μεγάλου Στρατού, διηύθυνε το διπλωματικόν γραφείον του Στρατηγού Μπαρκλάϋ ντε Τόλλυ. Διά τας διαπραγματεύσεις κατά την κατάληψιν του φρουρίου Θορν και διά τας άλλας εντολάς κατά την εκστρατείαν του 1813 ετιμήθη με το παράσημον της Αγίας Άννης Α΄ κατηγορίας.

1814

Κατά την εν Φραγκφούρτη επί του Μάϊνε παραμονήν της Αυτού Μεγαλειότητος ενετάλη υπό του Αυτοκράτορος να αναχωρήση εις Ελβετίαν μετά του Αυτοκρατορικού Πρέσβεως βαρώνου Λεπσέτερν διά συμφωνίαν μετά της Ελβετικής Κυβερνήσεως και την προσχώρησιν αυτής εις την γενικήν συμμαχίαν κατά της Γαλλίας. Διά την εκπλήρωσιν της ως άνω εντολής και την προσωπικήν έκθεσιν εκλήθη υπό της Αυτού Μεγαλειότητος εις Παρισίους και ετιμήθη διά του παρασήμου του Αγίου Βλαδιμήρου Β΄ κατηγορίας.

1815, 30 Αυγούστου

Επιστρέψας εις την Ελβετίαν ως Έκτακτος Πληρεξούσιος Υπουργός ανεκλήθη υπό της Αυτού Μεγαλειότητος εις Βιέννην, έλαβε μέρος εις τας διαπραγματεύσεις του συνεδρίου και ιδιαιτέρως εις την συνδιάσκεψιν διά την δημιουργίαν της Ελβετικής Ενώσεως. Ηκολούθησε τον Στρατόν και την Αυτού Μεγαλειότητα εις Παρισίους και αφιχθείς εκεί κατόπιν Υψηλής προσταγής διωρίσθη Κρατικός Γραμματεύς (Υπουργός).

1815, 18 Νοεμβρίου

Κατά τας διαπραγματεύσεις διά την σύναψιν της ειρήνης του 1815 έλαβε μέρος ως Πληρεξούσιος και υπέγραψε την συνθήκην.

1816, 19 Ιανουαρίου

Κατόπιν τούτου προήχθη εις Έκτακτον Σύμβουλον. Διά τας υπηρεσίας του προς την Ελβετικήν Δημοκρατίαν ανεκηρύχθη πολίτης της πόλεως Γενεύης της Λωζάνης.

1816

Κατόπιν διαταγής συνοδεύει την Αυτού Μεγαλειότητα εις Μόσχαν και Βαρσοβίαν.

1817, 24 Μαρτίου

Ετιμήθη διά του παρασήμου του Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι.

Ετιμήθη διά του Πολωνικού παρασήμου του Λευκού Αετού.

Ετιμήθη διά του παρασήμου της Σαρδηνίας του Μεγαλοσταύρου του Μαυρίκιου και Λαζάρου.

Ετιμήθη διά Ισπανικού παρασήμου Κάρλου του Γ΄ Μεγαλοσταύρου Α΄ κατηγορίας.

Ετιμήθη διά του Πρωσικού παρασήμου του Ερυθρού Αετού Α΄ κατηγορίας.

Ετιμήθη διά του παρασήμου της Αυστρίας Λεοπόλδου Α΄ κατηγορίας.

Ετιμήθη διά του παρασήμου του Μπάδεν: Πίστεως και Αετού της Τυρένης Α΄ κατηγορίας.

1818

Κατόπιν Υψηλής διαταγής συνώδευσε την Α.Μ. τον Αυτοκράτορα κατά την περιοδείαν του εις Βαρσοβίαν και εις τας Νοτίους Επαρχίας.

Κατόπιν εντολής της Α.Μ. συνώδευσε τον Αυτοκράτορα εις Άαχεν ως Πληρεξούσιος και διά τας διαπραγματεύσεις ετιμήθη διά του παρασήμου του Αγίου Βλαδιμήρου Α΄ κατηγορίας.

1818, 13 Οκτωβρίου

Ετιμήθη διά του Πρωσικού παρασήμου του Μαύρου Αετού.

1819

Ετιμήθη διά του παρασήμου του Αγίου Στεφάνου Α΄ κατηγορίας.

Ετιμήθη διά του Γαλλικού παρασήμου της Λεγεώνος Τιμής Α΄ κατηγορίας.

1820

Ετιμήθη διά του Δανικού παρασήμου του Ελέφαντος.

Κατόπιν Υψηλής προσταγής της Α.Μ. συνώδευσε τον Αυτοκράτορα εις Βαρσοβίαν και τον ηκολούθησε εις τας ξένας χώρας.

1821

Κατόπιν Υψηλής προσταγής της Α.Μ. συνώδευσε τον Αυτοκράτορα εις Τροπάου και Λάϋμπαχ ως Πληρεξούσιος κατά τας διαπραγματεύσεις.

Ετιμήθη τότε διά του παρασήμου της Νεαπόλεως του Αγίου Φερδινάνδου.

Για να γίνουν κατανοητά ωρισμένα σημεία των επιστολών του Ι.Κ. προς τον πατέρα του θεωρούμε χρήσιμο να δώσουμε ωρισμένες πληροφορίες για την οικογενειακή του κατάσταση.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν γυιος του Αντωνίου Μαρία Καποδίστρια και της Διαμαντίνας Γονέμη, κόρης του Χριστοδούλου Γονέμη. Γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1776 στην Κέρκυρα.

Ο Αντώνιος Μαρία Καποδίστριας γεννήθηκε την 1 Μαΐου 1741 από τον Βιάρο Καποδίστρια και τη Στέλλα Κουαρτάνου. Ήταν εγγονός του Αντωνίου (και της Μπελάντας Petretin και δισέγγονος του Ιερώνυμου Καποδίστρια, αρχηγέτη του κλάδου των Καποδίστρια «της συνοικίας των τειχών». Το 1679 ο Ιερώνυμος με τον αδελφό του τιμήθηκαν από το Δούκα της Σαβοΐας Κάρολο Εμμανουήλ με τον τίτλο του κόμη.

Η Διαμαντίνα Γονέμη γεννήθηκε το 1743 και πέθανε το 1818 σε ηλικία 75 χρόνων. Η οικογένεια Γονέμη είναι γραμμένη στο Λίμπρο Ντ’ Όρο από το 1606. Παντρεύτηκε τον Αντώνιο Μαρία Καποδίστρια το 1767.

Ο Αντωνο-Μαρίας και η Διαμαντίνα Καποδίστρια απέκτησαν τα εξής παιδιά:

1) Στέλλα (1771— ). Το 1794 παντρεύτηκε τον Σπυρίδωνα-Στέλιο Πολυλά (1774—1847). Στρατιωτικός, υπηρέτησε ως διοικητής συντάγματος κατά τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας. Διατήρησε το βαθμό του συνταγματάρχη και κατά τα χρόνια της Επτανήσου Πολιτείας. Ο Ι.Κ. συχνά αναφέρεται στις επιστολές του στη Στέλλα και στον άνδρα της.

2) Ευφροσύνη (1772—1821). Δίδυμες αδελφές. Έγιναν μοναχές.

3) Ευφημία (1772— )

Η πρώτη εμόνασε στο Μοναστήρι της Λαμποβίτισσας και ο τάφος της βρίσκεται στο κελί της Παναγίας της Αντιβουνιώτισσας. Η δεύτερη εμόνασε στον Άγιο Λουκά Γουβιών. Δεν είναι γνωστόν πότε πέθανε.

4) Βιάρος (1774—1842). Διδάκτωρ του δικαίου. Από τους επιφανείς νομομαθείς της εποχής του. Έφορος της Φιλικής Εταιρείας κατά τα προεπαναστατικά χρόνια και τα πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως, διοχέτευε στις προσωρινές κυβερνήσεις τις οικονομικές ενισχύσεις, που έρχονταν από την Ευρώπη, καθώς και διάφορα εφόδια. Επίσης συνέβαλε αποφασιστικά στην εξαγορά Ελληνοπαίδων και άλλων αιχμαλώτων από τους Τούρκους. Όταν ο Ι.Κ. εγκαταστάθηκε ως Κυβερνήτης της Ελλάδος, κάλεσε κοντά του τον Βιάρο, ο οποίος άρχισε να υπηρετή ως έκτακτος διοικητής Σποράδων και υπουργός των Ναυτικών. Η ενεργός ανάμιξή του στις δραστηριότητες και άλλων υπουργείων, καθώς και η ανικανότητα προσαρμογής του στην ψυχολογία του ελληνικού λαού και στα δεδομένα της εποχής εκείνης, εδημιούργησαν απωθητικές εις βάρος του καταστάσεις, των οποίων τις δυσμενείς επιπτώσεις εισέπραξε ο Κυβερνήτης. Μετά τη δολοφονία του Ι.Κ. ο Βιάρος αποσύρθηκε στην Κέρκυρα, όπου έμεινε στην έπαυλη της Κουκουρίτσας, και ασχολήθηκε με το Αρχείο του Κυβερνήτη και τη δημοσίευση της τετράτομης αλληλογραφίας του από τον E. Betaut σαν απάντηση στη δυσφημιστική εκστρατεία, που είχαν εξαπολυσει εναντίον του Ι.Κ. ελληνικοί και ξένοι κύκλοι. Από τα γράμματα του

Ι.Κ. προς τον πατέρα του προκύπτει ιδιαίτερη αλληλογραφία του με τον Βιάρο πάνω σε θέματα διεθνούς πολιτικής, που σχετίζονταν άμεσα με το Επτανησιακό πρόβλημα.

5) Ιωάννης (1776—1831).

6) Αυγουστίνος (1778—1857). Διετέλεσε μέλος και Έφορος της Φιλικής Εταιρείας στην Κέρκυρα. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στην Επτάνησο Πολιτεία. Γραμματεύς της Επιτροπής, που πήγε στην Κωνσταντινούπολη για την επικύρωση από την Οθωμανική κυβέρνηση του Συντάγματος του νεοπαγούς κράτους. Το 1829 διορίστηκε από τον Ι.Κ. στρατιωτικός και πολιτικός αρχηγός της Δυτικής Ελλάδος. Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη εξελέγη πρόεδρος του Συμβουλίου της προσωρινής κυβερνήσεως, θέση στην οποία έμεινε έξη μήνες. Όταν αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Κέρκυρα, έφερε μαζί του τη σορό του Κυβερνήτη, το Αρχείο και τα προσωπικά του αντικείμενα. Αργότερα ταξίδεψε στην Ιταλία και την Πετρούπολη. Η ρωσική κυβέρνηση χορήγησε στον Αυγουστίνο γενναία σύνταξη.

7) Μαρία (1780— ). Παντρεύτηκε τον Νικόλαο Ροδόσταμο, της γνωστής παλαιάς κερκυραϊκής οικογενείας, η οποία συγκαταλέγει μεταξύ των μελών της τον Αντώνιο Ροδόσταμο, ο οποίος, κατά τον Α. Βροκίνη, έγραψε ιταλικά και ιστορία της Κερκύρας, που ώς τα 1870 το χειρόγραφό της βρισκόταν στην κατοχή του απογόνου του Αντωνίου Ροδόσταμου.

8) Βίκτωρ (1781—1816). Σπούδασε ιατρική, όπως και ο Ι.Κ., στην Ιταλία και υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του Εθνικού Ιατρικού Συλλόγου της Κερκύρας. Στην Ιονική Ακαδημία των Γάλλων ανακοίνωσε διάφορες εργασίες του, τις οποίες αναφέρει ο Α. Μουστοξύδης. Προσεβλήθη, νέος ακόμα, από ψυχοπάθεια, η οποία τον ταλαιπώρησε πολλά χρόνια και τελικά τον οδήγησε στο θάνατο. Ο Ι.Κ. αναφέρεται στις επιστολές του συχνά στον άρρωστο αδελφό του και κάνει υποδείξεις για την καταλληλότερη θεραπευτική αγωγή.

9) Γεώργιος (1783—1841). Ο νεώτερος των Καποδίστρια και ο μόνος που απέκτησε απογόνους, από τους οποίους προέρχονται όλοι οι επιζώντες, εξ αρρενογονίας και θηλυγονίας, σημερινοί γόνοι. Ο Γεώργιος ασχολήθηκε με την κτηματική περιουσία της οικογενείας, ήταν δε εκείνος που εισήγαγε πρώτος την καλλιέργεια της πατάτας στην Κέρκυρα. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να μαρτυρούν για την έκταση της μόρφωσής του, γεγονός όμως είναι ότι συμμετείχε στην Ιονική Ακαδημία των Γάλλων και έκαμε σ’ αυτήν ανακοινώσεις. Οι σχέσεις του με τ’ αδέλφια του και ιδιαίτερα με τον Βιάρο δεν φαίνεται να ήταν καλές. Το 1839 βρίσκεται στην Αθήνα, παίρνει μέρος σε συνωμοσία εναντίον του Όθωνα, φυλακίζεται. Μόλις βγαίνει από τη φυλακή πηγαίνει στην Αλεξάνδρεια, όπου πεθαίνει από πανώλη στις 8 Απριλίου 1841. Η εφημερίδα «Αιών» στο φύλλο της της 13 Απριλίου 1841 δημοσιεύει ανταπόκριση από την Αλεξάνδρεια στην οποίαν δίνονται λεπτομέρειες για το θάνατο του Γ. Καποδίστρια. Από την ανταπόκριση αυτή πληροφορούμαστε ότι ο Γεώργιος έπασχε από «ανίατον ψυχικόν πάθος». Αν η πληροφορία αυτή αληθεύει, και τα δύο νεώτερα παιδιά του Αντωνο-Μαρία Καποδίστρια προσβλήθηκαν από ψυχα-

σθένεια. Ο Γεώργιος άφησε ένα γυιο, μόνο συνεχιστή της οικογενείας, τον Αντώνιο, που πέθανε το 1906, αφήνοντας κληρονόμους του τους Γεώργιο και Ιωάννη Καποδίστρια. Ο πρώτος απέκτησε δύο κόρες, ο δεύτερος ένα γυιο από τον πρώτο του γάμο, που χάθηκε στον πόλεμο του 1940—41, και τρεις κόρες κι ένα γυιο, το Βιάρο, με τη δεύτερη γυναίκα του. Ο Αντώνιος Καποδίστριας, ο οποίος αναμίχθηκε και στην πολιτική ζωή της Κερκύρας, κληρονόμησε, εκτός από τον πατέρα του, και τους θείους του Βιάρο και Αυγουστίνο. Έτσι συγκέντρωσε μια αξιόλογη κτηματική περιουσία, η οποία όμως όταν μοιράστηκε στα δύο δεν επαρκούσε για την ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών των παιδιών του. Και ο μεν Γεώργιος έλυσε το οικονομικό του πρόβλημα κάνοντας πλούσιο γάμο, ενώ ο Ιωάννης πέρασε δύσκολες στιγμές. Τα κατάλοιπα και το αρχείο του Κυβερνήτη μοιράστηκαν τα δύο αδέλφια. Μέρος από το αρχείο ο Γεώργιος το κατέθεσε το 1945 στο Μουσείο Μπενάκη. Μερικά χρόνια ενωρίτερα σημαντικό μέρος του αρχείου, που βρισκόταν στα χέρια του, ο Ιωάννης το δώρισε στο Δήμο Κερκυραίων, ο οποίος με τη σειρά του το κατέθεσε στο Αρχείο της Ιονίου Γερουσίας, όπου βρίσκεται και σήμερα. Και στα δύο τμήματα του Αρχείου υπάρχουν κείμενα και έγγραφα, που είχαν χρησιμοποιηθεί για την τετράτομη αλληλογραφία του Κυβερνήτη, που εκδόθηκε από τον Ε. Betant. Όσον αφορά την κτηματική περιουσία που κληρονόμησε ο Αντώνιος Γεωργίου Καποδίστριας, αυτή αναφέρεται λεπτομερώς στη διαθήκη του. Την αποτελούσαν: α) Δύο σπίτια στην πόλη, «μικρά οικία κειμένη πλησίον της εκκλησίας της Υ.Θ. Λιμνιωτίσσης» και «οικία με μαγαζί εις γειτονίαν της εκκλησίας Υ.Θ. Κρεμαστής», καθώς και τα 3)8 της οικίας άλλοτε Πετρετή επί της πλατείας ην έχει εις μίσθωσιν ο κύριος Λεωνίδας Βλάχος», β) Το αγρόκτημα μαζί με το σπίτι στη θέση Κουκουρίτσα, άλλα κτήματα στην περιφέρεια του χωριού Ευρωπούλοι, κτήματα και εδαφονόμια στην περιοχή Γουβιών. γ) Κτήματα στο χωριό Πέλεκα, κτήματα και εδαφονόμια στο χωριό Κορακιάνα, κτήματα (ελαιόδενδρα και περιβόλι) στην περιοχή Επισκοπιανά. δ) Κτήματα και εδαφονόμια στη Λευκίμη, κτήμα στην περιοχή Μύλοι Μεσογγής με δυο μύλους, κτήμα στη θέση Γουνέλα της Μεσογγής, εδαφονόμια για δυο κτήματα στο χωριό Περίθεια. Από τα περιουσιακά αυτά στοιχεία μερικά ανήκαν προσωπικά στο Γεώργιο Καποδίστρια. Τα κτήματα στην Κορακιάνα τα είχε αγοράσει ο ίδιος, ενώ της Λευκίμης προέρχονταν από προίκα της γυναίκας του. Τα στοιχεία αυτά είναι χρήσιμα για την ορθή εκτίμηση της περιουσιακής καταστάσεως της οικογενείας Καποδίστρια, για την οποίαν πολλά ενδεικτικά στοιχεία, θετικά και αρνητικά, περιέχονται στα γράμματα του Ιωάννη προς τον πατέρα του.

[Οι σημειώσεις που ακολουθούν, για διάφορα πρόσωπα που αναφέρονται στις επιστολές του Καποδίστρια, έχουν καθαρά διευκρινιστικό χαρακτήρα και δεν αποβλέπουν στην εξάντληση των επί μέρους θεμάτων.]

Σελ. 3. Θεία Μπελλάντα. Το όνομα το συναντάμε συχνά τόσο στην οικογένεια Καποδίστρια όσο και στην οικογένεια Γονέμη. Στην περίπτωση αυτή πιθανότατα πρόκειται για θεία του από την πλευρά του Καποδίστρια.

Σελ. 5. Μπενάκης. Πρόκειται για τον Ελευθέριο (Λυμπεράκη) Μπενάκη (1740—1825), της γνωστής οικογενείας της Μάνης. Ο πατέρας του υπήρξε θύμα των Ορλωφικων. Το 1776 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου δυνάμει της ρωσοτουρκικής συνθήκης πήρε αμνηστία και πέτυχε την ανάκτηση της πατρικής περιουσίας στην Καλαμάτα, που είχε δημευθει από τους Τούρκους, και στην οποίαν επανεγκατέστησε τη μητέρα του. Το 1798 τον βρίσκουμε πρόξενο στην Κέρκυρα, όπου έμεινε ως το 1807. Στα χρόνια αυτά συνδέεται στενά με τον Καποδίστρια, του οποίου γίνεται έμπιστος και φίλος. Τον συναντάμε συχνά στην αλληλογραφία με τον πατέρα του. Αργότερα τοποθετείται στο Γενικό Προξενείο της Νεαπόλεως, της Απουλίας και των Ιονίων Νήσων (1811). Από τη θέση αυτή διευκολύνει τη διαβίβαση των οικογενειακών επιστολών.

Σελ. 5. Τον Γιαννακόν. Ανεψιός του Καποδίστρια, γυιος της αδελφής του Στέλλας και του Στυλιανού Πολυλά. Ο Κ. είχε αναλάβει τη φροντίδα της μορφώσεώς του σε ευρωπαϊκά σχολεία. Επανειλημμένα γίνεται μνεία στα γράμματά του για το Γιαννακό, ο οποίος φαίνεται δεν σημείωσε ιδιαίτερες επιδόσεις στις σπουδές του, όπως προκύπτει από τα κατά καιρούς σχόλια του Κ. Σε ωρισμένες επιστολές τον συναντάμε και με το όνομα Νάνες.

Σελ. 6. Αναμένω τας επιστολάς του Κόμητος. Πρόκειται για το Γεώργιο Μοτσενίγο (1762—1839), γυιο το Δημητρίου. Ο Δημήτριος υπηρετούσε ως πρόξενος της Ρωσίας στη Ζάκυνθο την εποχή των Ορλωφικων. Η ενετική διοίκηση τον συνέλαβε και τον έστειλε στη Βενετία, όπου όμως αφέθηκε ελεύθερος. Για τις υπηρεσίες του προς τη Ρωσία η Αικατερίνη Β΄ του απένειμε το βαθμό του Συμβούλου του Κράτους και τον ονόμασε πληρεξούσιό της στη Φλωρεντία, στην αυλή του Μεγάλου Δούκα της Τοσκάνης. Όταν πέθανε ο Δημήτριος, διορίστηκε πρεσβευτής στην ίδια αυλή ο γυιος του Γεώργιος, κι αυτός με το βαθμό του Συμβούλου του Κράτους. Για λόγους άγνωστους, ο Τσάρος Παύλος τον έπαψε. Ο Μοτσενίγος πήγε τότε στη Νεάπολη, όπου επεδίωξε με τους εκεί Ρώσους αξιωματούχους, ν’ αποκτήσει την αυτοκρατορική εύνοια και μαζί την πρεσβεία της Φλωρεντίας. Δεν το πέτυχε και γι’ αυτό δέχθηκε πρόθυμα την αποστολή, που του ανέθεσε η Γερουσία της Επτάνησου, κατόπιν συστάσεως του Τομάρα, Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, να υποβάλει στο νέο Αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄ τα συγχαρητήρια της «Δημοκρατίας των Επτά Ηνωμένων Νήσων». Συγχρόνως του δόθηκε εντολή να ζητήσει από τη ρωσική κυβέρνηση να στείλει στρατό στα νησιά για να εξασφαλίσει την εσωτερική ειρήνη και να τα προστατέψει από την οθωμανική «προστασία». Ο Μοτσενίγος πέτυχε τόσο καλά στην αποστολή του, ώστε, όχι μονάχα απέκτησε την εμπιστοσύνη του νέου Αυτοκράτορα,

αλλά και εστάλη στα Ιόνια νησιά ως πληρεξούσιός του με ευθύτατες αρμοδιότητες. Ο Μοτσενίγος έμεινε στα νησιά, τα οποία και ουσιαστικά κυβερνούσε, παρά τη δημιουργία της Επτάνησου Πολιτείας και την ύπαρξη κυβερνήσεως, ως το 1807, που, με τη συνθήκη του Τιλσίτ, ο Αλέξανδρος παραχώρησε τα νησιά στον Ναπολέοντα. Κατά την παραμονή του στην Κέρκυρα ο Μοτσενίγος παντρεύτηκε (7 Ιανουαρίου 1807) την Ελένη Αρμένη, κληρονόμο μεγάλης περιουσίας. Ο γάμος έγινε με κάθε δυνατή λαμπρότητα, ο δε Αντώνιος Μαρτελάος του αφιέρωσε «επιθαλάμιο» από 54 τετράστιχες στροφές. Μετά την αναχώρησή του από την Κέρκυρα ο Μοτσενίγος επανήλθε στη ρωσική πρεσβεία της Φλωρεντίας, απ’ όπου συχνά ταξείδευε στη Ρωσία. Στα χρόνια της υπηρεσίας του στα νησιά ο Μ. συνδέθηκε στενά με τον Καποδίστρια, του οποίου εξετίμησε τις ικανότητες. Σε δική του άλλωστε σύσταση οφείλεται η πρόσκληση του Κ. στη Ρωσία. Το 1825 ο Μ. εκλέγεται τακτικό μέλος της Ελληνικής Κοινότητας της Βενετίας και συμμετέχει ενεργά στις υποθέσεις και τα προβλήματα της παροικίας. Το 1837 εκλέγεται παμψηφεί πρόεδρος της Κοινότητας, αλλά δεν δέχεται την εκλογή του με τη δικαιολογία ότι δεν έμενε μόνιμα στη Βενετία. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να γίνει χορηγός της Κοινότητας και της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, με τη διαθήκη του δε να αφήσει στην εκκλησία και στη Φλαγγίνειο Σχολή 40.000 ιταλικές λίρες. Πέθανε στη Βενετία στις 7 Μαΐου 1839 στο παλάτσιο Φίννι και ενταφιάστηκε μέσα στην εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, όπου είναι θαμμένοι και οι γονείς και η αδελφή του. Η γυναίκα του, η Ελένη Αρμένη Μοτσενίγου, η οποία με τη διαθήκη της συνέδεσε το όνομά της με το ομώνυμο κληροδότημα, που ανέδειξε πολλούς Κερκυραίους επιστήμονες, πέθανε στις 20 Νοεμβρίου 1840 και ενταφιάστηκε στο νεκροταφείο του Σαν Μικέλε στη Βενετία, στο τμήμα των ορθοδόξων,

Σελ. 12. Κόμης Ρομαντζώφ (1754—1826). Συνηθέστερη ελληνική γραφή Ρουμιάντσεφ (Νικόλαος Πέτροβιτς). Σε ηλικία 25 χρόνων ονομάστηκε πρεσβευτής στη γερμανική δίαιτα. Ο Αυτοκράτορας Παύλος τον διώρισε γενικό επίτροπο και μέλος του Συμβουλίου Επικρατείας. Εν συνεχεία ο Αλέξανδρος του ανέθεσε τη διεύθυνση του Υπουργείου Εμπορίου, αμέσως μετά την ίδρυσή του, και τον Σεπτέμβριο του 1807 του ανέθεσε και το Υπουργείο Εξωτερικών. Δυο χρόνια αργότερα ονομάστηκε Καγκελλάριος της Αυτοκρατορίας. Ο Ρουμιάντσεφ ήταν οπαδός της συνεργασίας με τη Γαλλία, γι’ αυτό όταν ο Αλέξανδρος το 1812 πήρε μέρος στο συνασπισμό εναντίον της Γαλλίας, ο Ρουμιάντσεφ έπεσε σε δυσμένεια. Έμεινε τυπικά προϊστάμενος του υπουργείου Εξωτερικών ως τον Αύγουστο του 1814, καθήκοντα όμως υπουργού ασκούσε ο Nesselrode, Γερμανός την καταγωγή, που σταδιοδρόμησε με επιτυχία επί 40 χρόνια στη Ρωσία.

Σελ. 14. Ναράντζης Δημήτριος. Σπούδασε ιατρική στην Πάδοβα της Ιταλίας και εξάσκησε το επάγγελμα στη Βενετία και στη Βιέννη. Εχρημάτισε πρέσβυς της Επτανήσου Πολιτείας στην Πετρούπολη, παρασημοφορήθηκε από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο Α΄, ο οποίος τον διώρισε Σύμβουλο του Στέμματος και Γενικό Πρόξενο της Ρωσίας στη Λυγουρία και στη Τοσκάνη της Ιταλίας. Παράλληλα του εμπιστεύτηκε σπουδαίες μυστικές αποστολές σε ξένες κυβερνήσεις. «Επιτήδειος, γλυκύς εις τας συναναστροφάς, γράφει ο Λ. Ζώης, συνηντάτο πολλάκις με τον Ευγ. Βούλγαρην, όστις και διώρισε αυτόν εκτελεστήν της διαθήκης του». Πέθανε το 1810.

Σελ. 14. Ναράντζης Σπυρίδων (1760—1833). Αδελφός του προηγουμένου. Σπούδασε νομικά στην Πάδοβα. «Επί Γάλλων Δημοκρατικών», σημειώνει ο Λ. Ζώης, «ενετάλη υπό του Γεν. Στρατηγού των Γάλλων να οργάνωση το Επτανησιακόν Δημοκρατικόν Πολίτευμα, αλλ’ απεποιήθη φοβούμενος τους κινδύνους, οίτινες διά τας πολιτικάς μεταβολάς εγένοντο εν τη νέα καταστάσει των Νήσων». Ο ίδιος ο Ζώης αναφέρει ότι «έλαβε ενεργόν μέρος εις το Σύνταγμα του 1803, γενόμενος υπουργός των Οικονομικών... και επιδείξας ευφυΐαν και δραστηριότητα». Μετά την απομάκρυνση των Ρώσων από τα Επτάνησα ο Σπυρ. Ναράντζης πήγε στη Ρωσία όπου ο Αυτοκράτορας τον ετίμησε με παράσημο και τον διώρισε Γενικό Πρόξενο στη Λομβαρδία και στη Βενετία. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και σε δικές του ενέργειες οφείλεται η επίδοση του υπομνήματος της Ελληνικής Επαναστατικής Κυβερνήσεως στο Συνέδριο της Βερώνας, στο οποίο εμποδίστηκε να φθάσει ο Ανδρέας Μεταξάς. Πέθανε στο Παρίσι. Και με τους δυο Ναράντζηδες, που κατάγονταν από τη Ζάκυνθο ο Καποδίστριας συνδέεται στενώτατα από την εποχή της διαμονής του στα Επτάνησα.

Σελ. 14. Στρατηγοί Σπρενκπόρτεν, Σβολκόνσκυ, Σορόκιν, Ουσακώφ κ.λ.π. Όπως σημειώνει και ο ίδιος ο Καποδίστριας, πρόκειται για παλαιές γνωριμίες από τα Επτάνησα, όπου είχαν υπηρετήσει ως αξιωματικοί του ρωσικού στρατού, που εστάθμευσε διαδοχικά στα νησιά στην περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας και προηγουμένως. Ο πιο αξιόλογος υπήρξε ο Θεόδωρος Θεοδώροβιτς Ουσακώφ (1743—1817), ο οποίος διακρίθηκε στις ναυτικές επιχειρήσεις του Β' Ρωσοτουρκικού πολέμου επί Αικατερίνης Β΄. Το 1790 διορίζεται αρχηγός του ρωσικού στόλου του Ευξείνου. Το 1798 διετάχθη να πλεύσει στην Κωνσταντινούπολη και να ενωθεί με τον τουρκικό στόλο για κοινές επιχειρήσεις εναντίον των Δημοκρατικών Γάλλων στα Ιόνια νησιά. Το 1790 οι Ρωσότουρκοι, κατόπιν πολύμηνης πολιορκίας της Κερκύρας, που υπερασπίζονταν οι Δημοκρατικοί Γάλλοι, ολοκληρώνουν την κατάληψη των νησιών και με τις υποδείξεις του Ουσακώφ αρχίζουν οι διαδικασίες για την ανακήρυξη της Επτανήσου Πολιτείας. Το 1807 απεχώρησε της υπηρεσίας για λόγους υγείας. Για τη στάση του έναντι του ελληνικού ορθόδοξου στοιχείου των νησιών κατά την περίοδο της παραμονής του στην Κέρκυρα (1799—1800 ) ο Δήμος Κερκυραίων έχει αφιερώσει στη μνήμη του ένα δρόμο της πόλεως.

Σελ. 17. Οικογένεια Γκίκα. Πιθανώς του Γρηγορίου Αλεξ. Γκίκα, ηγεμόνα της Βλαχίας. Ο Νικηφόρος Θεοτόκης χρημάτισε δάσκαλος των παιδιών του.

Σελ. 17. Ροδόσταμος Αντώνιος. Πήρε για σύζυγο τη Μαριέττα, τη νεώτερη αδελφή του Καποδίστρια. Ο γάμος έγινε το 1809. Ο Ροδόσταμος ανήκε σε μια από τις παλαιότερες κερκυραϊκές οικογένειες, ο δε παπούς του είχε γράψει στα ιταλικά ιστορία της Κερκύρας, η οποία είχε θεωρηθεί αξιόλογη από όσους είχαν την τύχη να τη διαβάσουν και η οποία τελικά έμεινε ανέκδοτη. Απόγονος του Ροδόσταμου χρημάτισε Αυλάρχης του Γεωργίου Α' της Ελλάδος. Ο Αντώνιος έκαμε πολλές δίκες στους κληρονόμους του Αντωνο-Μαρία διεκδικώντας μέρος της περιουσίας που άφησε.

Σελ. 24. Γιαλλινάς. Πρόκειται για τον Ιννοκέντιο Γιαλλινά, ιατροφιλόσοφο, από τους ιδρυτές του Εθνικού Ιατρικού Συλλόγου της Κερκύρας. Η αρχική καταγωγή της οικογενείας Γιαλλινά ήταν από τη Δαλματία, από την οποίαν εγκαταστάθηκε αργότερα στη Βενετία. Κατά τις αρχές του ΙΓ΄ αιώνα συναντάμε Γιαλλινάδες στην Κρήτη ανάμεσα στους ευγενείς τιμαριούχους του νησιού. Από την Κρήτη μεταναστεύσανε στην Κέρκυρα, όπου και εγγραφήκανε στη Χρυσή Βίβλο το Μάρτιο του 1791. Πολλά μέλη της οικογενείας κατέλαβαν διάφορα αξιώματα στην Κέρκυρα.

Σελ. 34. Επισκοπιανά. Χωριό στα νοτιανατολικά της Κερκύρας. Υπάγεται. στην Κοινότητα Μωραϊτίκων της επαρχίας Κερκύρας, του νομού Κερκύρας. Κάτοικοι το 1965 222, 170 το 1971. Μία από τις κερκυραϊκές περιοχές όπου υπήρχε ιδιοκτησία της οικογενείας Καποδίστρια. Πρόκειται για το κτήμα και το σπίτι, που αγάπησε ιδιαίτερα ο Κ. και στο οποίον ήθελε να μείνει, όταν θα ξαναγύριζε στην Κέρκυρα, όπως επαναλαμβάνει συχνά στα γράμματά του. Με το κτήμα και το σπίτι της Κουκουρίτσας ο Κ. δεν είχε καμμιά σχέση και ούτε έμεινε ποτέ σ’ αυτό. Στο αγρόκτημα αυτό, στην περιοχή του χωριού Ευρωπούλοι, έμενε ο Βιάρος, ο αδελφός του Κυβερνήτη, όπως αναφέρει ο Buchon. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τη διαθήκη του Αντωνίου Γεωργίου Καποδίστρια, που πέθανε το 1906, και στην οποίαν γράφεται: «Το κτήμα της Κουκουρίτσας, το οποίον ο θείος μου Βιάρος μοι εσύστησε και τρόπον τινά επεθύμει να μείνη εις την οικογένειαν όσον το δυνατόν περισσότερον καιρόν, το οποίον αφήνω διά της διαθήκης μου εις τον πρωτότοκον [υιόν μου] Γεώργιον θα μείνη εις τους κληρονόμους του εάν απόκτηση άρρεν τέκνον, άλλως μετά την αποβίωσίν του τον υποχρεώνω να το αφήση [εις τον δευτερότοκον υιόν μου] Ιωάννην, εάν νυμφευθή και έχη άρρενα τέκνα ή ελπίδα να αποκτήση». Ο Γεώργιος Καποδίστριας, ο οποίος απέκτησε δύο θυγατέρες —την Ελένη Φορέστη και τη Μαρία Δεσύλλα—, παρεχώρησε εν ζωή το κτήμα και το σπίτι της Κουκουρίτσας στον αδελφό του Ιωάννη, ο οποίος είχε αποκτήσει άρρενα απόγονο με την πρώτη του σύζυγο. Από τον Ιωάννη Καποδίστρια το αγόρασε ο Σταμάτιος Δεσύλλας, ο οποίος, μαζί με τη γυναίκα του, επισκεύασε και επέκτεινε το σπίτι, ένα χαμηλό μονόροφο κτίσμα, και αξιοποίησε το κτήμα. Η Μαρία Καποδίστρια-Δεσύλλα κληροδότησε σε τρία σωματεία της Κερκύρας —την Αναγνωστική Εταιρεία, τη Φιλαρμονική Εταιρεία και την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών— το σπίτι της Κουκουρίτσας και τα Καποδιστριακά κειμήλια, που φυλάγονταν σ’ αυτό, μαζί με μια έκταση 13½ στρεμμάτων, υπό τον ορον να δημιουργηθεί Μουσείο Καποδίστρια.

Σελ. 35. Μητροπολίτης Ιγνάτιος. Πρώην Άρτης και μετέπειτα Ουγγροβλαχίας (1765—1828). Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Το 1794 χειροτονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη Μητροπολίτης Άρτης και Ναυπάκτου. Δέκα χρόνια εποίμανε το ποίμνιο της Μητροπόλεώς του, τονώνοντας το εθνικό τον φρόνημα και αγωνιζόμενος να περιστείλει τις βιαιότητες του Αλή πασά, που είχε τότε αναλάβει την ασφάλεια της Ρούμελης. Όταν όμως ο Αλής θεώρησε ότι ο Ιγνάτιος αντιδρούσε στις κατακτητικές του βλέψεις, που απέβλεπαν στην προσάρτηση όλων των πρώην ενετικών κτήσεων στην Ήπειρο, που είχαν περιέλθει στους Γάλλους, επεχείρησε να τον συλλάβει. Ο Ιγνάτιος όμως διέφυγε έγκαιρα στην Κέρκυρα, μαζί με το γραμματέα του Δημήτριο Μόστρα,

εκεί δε συνδέθηκε στενά με τον Γεώργιο Μοτσενίγο και τον Ιωάννη Καποδίστρια. Το 1807 Καποδίστριας και Ιγνάτιος συνεργάζονται στην οργάνωση της άμυνας της Λευκάδος εναντίον του Αλή πασά. Τότε πραγματοποιείται στη θέση Μαγεμένος του νησιού το συμπόσιο με τους Έλληνες οπλαρχηγούς και δίνεται ο όρκος να αγωνιστούν και να πεθάνουν για την ελευθερία της Ελλάδος. Μετά την επάνοδο των Γάλλων στα Επτάνησα ο Ιγνάτιος πηγαίνει στη Βιέννη κι έπειτα στη Ρωσία, όπου ο Αυτοκράτορας αξιοποιεί το δυναμισμό και τις ικανότητές του ονομάζοντάς τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας. Τα δύο χρόνια, που έμεινε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ο Ιγνάτιος, οργάνωσε τα ελληνικά σχολειά και αναδιοργάνωσε τα μοναστήρια, τα οποία κατέστησε εστίες χριστιανικής εθνικής αγωγής. Η επιστροφή των παραδουναβίων επαρχιών στην Τουρκία από τους Ρώσους ανάγκασε τον Ιγνάτιο να αποχωρήσει από τη Μητρόπολη της Ουγγροβλαχίας και να εγκατασταθεί μόνιμα στην Πίζα της Ιταλίας, συντηρούμενος με τη σύνταξη που του χορήγησε ο Αλέξανδρος. Ο ρόλος του έκτοτε διαγράφεται ως πνευματικού ταγού του υπόδουλου Ελληνισμού και των Ελληνοπαίδων, που σπουδάζουν στην Ευρώπη. Συμπαρίσταται και εμπνέει τη Φιλόμουσο Εταιρεία της Βιέννης, υποστηρίζει το έργο της Φιλικής Εταιρείας, χρησιμοποιεί το κύρος και τις γνωριμίες του για την εξασφάλιση βοήθειας προς την επαναστατημένη Ελλάδα μετά το 1821. Η προσωπικότητά του ακτινοβολεί σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και συνιστά θετικό παράγοντα στηρίξεως των αγωνιζομένων Ελλήνων. Εν τούτοις δεν έλλειψαν οι εναντίον του επικρίσεις γιατί δεν κατέβηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά έμεινε στην Πίζα. Εξ άλλου η φωνή της συνέσεως και της αληθείας, που μεταχειριζόταν για να συμβουλεύει τους εν Ελλάδι, φυσικό ήταν να προκαλεί αντιδράσεις. Ευθυγραμμισμένος με την πολιτική του Καποδίστρια, η μετά του οποίου θερμή φιλία και συνεργασία, δεν διαταράχθηκε σε καμμία περίπτωση, είναι βέβαιο ότι θα κατέβαινε στην Ελλάδα για να τον βοηθήσει στο δύσκολο έργο του, όσο κι αν τα χρόνια και η υγεία του δεν συνηγορούσαν. Πρόλαβε όμως και τον βρήκε ο θάνατος. Ο Καπ. πολλά χρωστάει, στον Ιγνάτιο. Ήταν γι’ αυτόν ο φίλος, ο σύμβουλος, ο πολύτιμος συνεργάτης.

Σελ. 36. Βασίλειος Τομάρα. Πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη και κύριος διαπραγματευτής, από ρωσικής πλευράς, για τον καταρτισμό της ρωσοτουρκικής συνθήκης της 21 Μαΐου 1800, που ρύθμιζε την τύχη των νησιών του Ιονίου. Ο ίδιος, μαζί με τον Αντωνομαρία Καποδίστρια και τον Νικόλαο Σιγούρο Δεσύλλα, απεσταλμένους της Γερουσίας των Ιόνιων νησιών, συντάξανε το ολιγαρχικό σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας του 1800 , που ονομάστηκε και βυζαντινό.

Σελ. 36. Λευκόκοιλος Αντώνιος. Παλαιότερο όνομα Λευκόχειλος. Η οικογένεια καταγόταν από τη Μεθώνη της Πελοποννήσου και κατέφυγε, μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους (1521) στην Κεφαλονιά. Αργότερα ένας κλάδος της εγκαταστάθηκε στη Ζάκυνθο κι ένας άλλος στην Κέρκυρα. Από τα εξέχοντα μέλη του τελευταίου κλάδου ο Κόμης Αντώνιος Λευκόκοιλος (1750—1830). Γεννήθηκε στη Βενετία, όπου ήταν εγκατεστημένος ο έμπορος πατέρας του και πέθανε στην Κεφαλονιά. Όταν οι Ρωσότουρκοι κατέλαβαν το 1799 την Κέρκυρα διορίστηκε μέλος της προσωρινής διοικήσεως του νησιού. Απετέλεσε μέλος της πρεσβείας, που έστειλε η Γερουσία των Ιονίων

στην Κωνσταντινούπολη και την Πετρούπολη για την έγκριση του Συντάγματος της Επτάνησου Πολιτείας. Εν συνεχεία διωρίσθηκε πρεσβευτής της Πολιτείας στην Κωνσταντινούπολη. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε το 1806, εν όψει του απειλούμενου ρωσοτουρκικού πολέμου. Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι τον διορίζουν γερουσιαστή, αξίωμα το οποίον διατήρησε και με τους Άγγλους. Το 1819 τοποθετήθηκε Έπαρχος Κερκύρας, θέση την οποίαν διατήρησε αρκετά χρόνια. Με το θάνατό του ο τίτλος του κόμητα προστέθηκε, μαζί με το όνομα Λευκόκοιλος, στον κόμητα Βίκτορα Αντώνιο Δούσμανη, απόγονο εκ θηλυγονίας. Ο Αντώνιος Λευκόκοιλος υπήρξε σπουδαίος νομομαθής και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις των Ιονίων Νήσων. Συνδέθηκε στενά με τον I. Καποδίστρια, από όταν ο τελευταίος υπηρετούσε ως Γραμματέας της Επικρατείας στην Επτάνησο Πολιτεία.

Σελ. 40. Μόστρας Δημήτριος (1774—1850). Γραμματεύς και συνεργάτης του Ιγνατίου, Μητροπολίτη Άρτης και Ναυπάκτου, μετέπειτα Ουγγροβλαχίας, του οποίου συμμερίστηκε τις διώξεις από τον Αλή πασά και στάθηκε κοντά του ως τα θάνατό του. Μέσω του Ιγνατίου ο Μόστρας γνώρισε τον Καποδίστρια, με τον οποίον συνδέεται στενά. Στην Πετρούπολη από το 1809 ως τα 1810, ο Κ., ο Ιγνάτιος και ο Μόστρας μένουν στο ίδιο σπίτι. Και ο Κ. έτρεφε εκτίμηση, αγάπη και φιλία για τον Μόστρα, αισθήματα, που επιβεβαιώνονται από τη διασωζόμενη αλληλογραφία τους, που συνεχίστηκε ως το θάνατο του Καποδίστρια. Με την τελική εγκατάσταση του Ιγνατίου στην Πίζα της Ιταλίας, και ο Μόστρας εγκαθίσταται οριστικά εκεί, όπου αναπτύσσει τη βιβλιοθήκη του, η οποία φθάνει τους 12.000 τόμους. Μεταξύ αυτών σπάνιες εκδόσεις του 15ου αιώνα, πολύτιμοι κώδικες, μεγάλη συλλογή εικόνων και νομισμάτων. Μετά το θάνατο του Ιγνάτιου, ο Μόστρας εξεδήλωσε την πρόθεση να εγκατασταθεί στα Ναύπλιο και να μεταφέρει εκεί τη βιβλιοθήκη. Τον απέτρεψε όμως ο Κ., ο οποίος του έγραψε ότι οι καταστροφές του απελευθερωτικού αγώνα ήταν τέτοιες, ώστε τα Ναύπλιο να μη προσφέρει τη δυνατότητα στεγάσεως της μεγάλης βιβλιοθήκης του. Έτσι ο Μόστρας καταφεύγει στην Κέρκυρα, όπου ήδη βρισκόταν η οικογένειά του. Αντιμετωπίζοντας οικονομικά προβλήματα, αναγκάζεται να πουλήσει τα χειρόγραφα και τους κώδικες της βιβλιοθήκης του. Στα 25 χρόνια, που μένει στην Κέρκυρα, δεν αναπτύσσει καμιά δραστηριότητα. Άλλωστε βασανιστική αρρώστεια τον καθήλωσε για πολλά χρόνια στο κρεβάτι. Πέθανε το 1850 και τάφηκε στη Μονή Πλατυτέρας, όπου βρισκόταν θαμμένος και ο μεγάλος του φίλος, ο Καποδίστριας. Όσο για την τύχη της βιβλιοθήκης του, μας πληροφορούν τα πρακτικά της Ιονίου Βουλής (MΔ΄ Συνεδρίασις της I΄ Βουλής 16/28 Ιουνίου 1855) ότι αγοράστηκε από την κυβέρνηση του Ιονίου Κράτους αντί 2.000 λιρών. Επρόκειτο για το σύνολο ή για μέρος, δεδομένου ότι άλλες πηγές μας πληροφορούν ότι αριθμό βιβλίων είχε προσφέρει ο ίδιος στη σχολή του Μεσολογγίου, ενώ οι ανεψιοί του πούλησαν άλλα στις βιβλιοθήκες του Παρισιού και του Λονδίνου; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, λόγω ελλείψεως αποδεικτικών στοιχείων.

Σελ. 42. Όριος Άγγελος. Αξιωματικός του ενετικού στρατού, είχε διατελέσει και προβεντιτόρος της Κεφαλληνίας. Συνεργάστηκε και με τους Ρωσσοτούρκους κατά την πολιορκία της Κερκύρας το 1798—1799. Κατά τη ρωσσοτουρκική κατοχή των νησιών εκλέγεται γερουσιαστής Λευκάδος και διορίζεται

από τον Ουσακώφ Πρόεδρος της Γερουσίας με εντολή να συντάξει σχέδιο «οργανώσεως και διοικήσεως στα απελευθερωθέντα πρώην ενετικά νησιά και της αποκαταστάσεως της τάξεως». Ο Όριος συνέταξε το σχέδιο, το οποίον, έπειτα από τροποποιήσεις και συμπληρώσεις, εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 1799 από τη Γερουσία και ονομάστηκε «Σύνταγμα του Μαΐου ή «Σύνταγμα του Ουσακώφ». Ο Όριος, μαζί με το γερουσιαστή Γεράσιμο Κλαδά, αποτελέσανε τη δεύτερη αντιπροσωπεία των Ιονίων, που πήγε στην Πετρούπολη για να υποβάλει προς έγκριση στον Τσάρο το Σύνταγμα Ουσακώφ. Η άλλη αντιπροσωπεία, από τους Αντ. Καποδίστρια και Ν. Σιγούρο Δεσύλλα, πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Ο Όριος έπαιξε ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Επτανήσου ως το 1803. Από τότε ο ρόλος του είναι μάλλον περιθιοριακός και αποβλέπει στην εξασφάλιση ανταλλαγμάτων από τη Ρωσία για τις υπηρεσίες που της πρόσφερε. Έτσι το 1809 επέτυχε να ονομαστεί Γεν. Πρόξενος της Ρωσίας στο βασίλειο της Ιταλίας με αποδοχές 1200 ρούβλια τον χρόνο. Παραιτήθηκε όμως πριν αναλάβει τα καθήκοντά του. Πιθανώς θεώρησε μειωτική τη θέση που του έδωσαν οι Ρώσοι.

Σελ. 43. Πάτερ Συμεών. Ιερομόναχος στη Μονή Πλατυτέρας από το 1807, οικονόμος ως το 1814 και ηγούμενος από το χρόνο αυτό ως το 1837, που πέθανε. Κατά κόσμον Συμεών Μασέλος, αδελφός του Χρυσάνθου Μασέλου, Επισκόπου Παξών και Μητροπολίτου Κερκύρας. Από τα γράμματα προς τον πατέρα του φαίνεται ο στενός πνευματικός σύνδεσμος του Καπ. με τον Συμεώνα. Η Μονή Πλατυτέρας είχε και έχει ακόμα Μετόχι στο χωριό Ευρωπούλοι στην εκκλησία της Υ.Θ. της Ευαγγελιστρίας και των Αγίων Μαρτύρων Χρυσάνθου και Δαρείας. Στο ναό αυτό εκκλησιαζόταν η οικογένεια Καποδίστρια, όταν τα καλοκαίρια παραθέριζε στο κτήμα της Κουκουρίτσας. Στη μικρή βιβλιοθήκη της Μονής υπάρχει λαϊκή ζωγραφιά, που παριστάνει την Παναγία να σώζει τον Ιωάννη Καποδίστρια, όταν το αλογο που ίππευε αφήνιασε, τον έρριξε στο κατάστρωμα του δρόμου και ήταν έτοιμο να τον ποδοπατήσει στην είσοδο του Μοναστηριού. Δεν προκύπτει από άλλες μαρτυρίες το επεισόδιο αυτό της ζωής του Καπ. Για να αποθανατιστεί όμως από λαϊκό ζωγράφο ή μοναχό σημαίνει ότι ανταποκρίνεται σε κάποια πραγματικότητα. Το δεσμό του με την Παναγία της Πλατυτέρας ο Καπ. δεν τον εκφράζει μόνο με τους χαιρετισμούς και τα σεβάσματά του προς τον πατέρα Συμεώνα, αλλά και με πλούσια αφιερώματα. Στα αφιερώματα αυτά περιλαμβάνονται χρυσοΰφαντα ιερά άμφια, που σώζονται ακόμη, το πλαίσιο της εικόνας της Παναγίας, έργο αρχαίας χριστιανικής τέχνης, από καθαρό χρυσάφι, με διάδημα κοσμημένο με διαμάντια, δυο εικόνες, που παριστάνουν τους Αρχάγγελους Μιχαήλ και Γαβριήλ, αριστοτεχνήματα του Πολυτεχνείου Μόσχας. Και παράλληλα με μικρότερα αφιερώματα και γενναίες χρηματικές δωρεές, που επέτρεπαν στους μοναχούς να βελτιώνουν τις κτιριακές εγκαταστάσεις και τη διακόσμηση του ναού της Μονής. Όταν δε το 1819 ο Καπ. επισκέφθηκε την Κέρκυρα μια από τις πρώτες φροντίδες του ήταν να επισκεφθεί το Μοναστήρι της Πλατυτέρας και να εκκλησιαστεί με τους μοναχούς, που, με επικεφαλής τον Συμεώνα, του επιφυλάξανε εγκάρδια υποδοχή. Φεύγοντας από την Κέρκυρα ο Καπ. πήρε μαζί του αναφορά των αδελφών της Μονής προς τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο, με την οποίαν ζητούσαν να θέσει το Μοναστήρι υπό την προστασία του. Το κείμενο της αναφοράς δεν διασώθηκε, σώζεται όμως η απάντηση του Τσάρου προς

τον ηγούμενο Συμεώνα. Στη Μονή Πλατυτέρας, πίσω από το Άγιο Βήμα, κοντά στους τάφους των Οσίων Νεκταρίου και Νικοδήμου, ιδρυτών της Μονής, του Αντωνομαρία Καποδίστρια, του Φώτου Τζαβέλα και του Ανδρέα Μουστοξύδη, βρίσκεται ο τάφος του I. Καπ. Στην εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα η απλή επιγραφή:

I. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Παραδίδοντας στους μοναχούς τη σορό του Κυβερνήτη ο Αυγουστίνος Καποδίστριας αφιέρωσε στη Μονή την ασημένια εικόνα της Υ. Θεοτόκου, την οποίαν ο Κυβερνήτης δεν αποχωριζόταν ποτέ.

Σελ. 62. Δόκτωρ Μαυρομάτης. Πρόκειται για τον Νικόλαο Μαυρομάτη (1770—1817). Σπούδασε στην Ιταλία ιατρική και φιλολογία. Όταν γύρισε στην Ελλάδα, υπηρέτησε αρχικά ως γιατρός του Μουχτάρ πασά, γυιου του Αλή. Δε μπόρεσε όμως ν’ ανεχθεί για πολύ την ασκούμενη από τον Αλή τυραννία και κατέφυγε στη Λευκάδα, μαζί με τον Μητροπολίτη Άρτας Ιγνάτιο. Από τους Αυτοκρατορικούς Γάλλους διορίστηκε καθηγητής των μαθηματικών και της ελληνικής φιλολογίας στο αρχιγυμνάσιο της Κερκύρας. Από τα ιδρυτικά μέλη της Ιονικής Ακαδημίας των Γάλλων, έκαμε σ’ αυτήν πολλές ανακοινώσεις. Συνέβαλε θετικά στην εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από τους φιλομαθείς νέους Κερκυραίους και στη μελέτη των αρχαίων συγγραφέων.

Σελ. 64. Τατίσεφ. Δημήτριος Παύλοβιτς Τατίτσεφ (1768—1845). Ρώσος διπλωμάτης. Αφού υπηρέτησε σε διάφορες κατώτερες θέσεις, διωρίστηκε το καλοκαίρι του 1814 πρεσβευτής της Ρωσίας στη Μαδρίτη.

Σελ. 64. Ιταλίνσκυ. Ανδρέας Ιακώβλιεβιτς Ιταλίνσκυ (1743—1827). Ρώσος διπλωμάτης. Υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Ρωσίας στη Νεάπολη. Υπό την ιδιότητα αυτή κατάρτισε το πρώτο σχέδιο του Συντάγματος της Επτανήσου Πολιτείας το 1803. Το 1806 υπηρετεί ως πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, διάδοχος του Τομάρα. Το 1811 τοποθετείται διπλωματικός σύμβουλος του διοικητή της Στρατιάς του Δουνάβεως. Από το 1816 ως το θάνατό του πρεσβευτής στη Ρώμη.

Σελ. 67. Παπά Ανδρέαν (1764—1842). Πρόκειται για τον Ανδρέα Ιδρωμένο, συνεργάτη του Καποδίστρια στην πρώτη Δημοσία Σχολή της Κερκύρας (1805). Μεταξύ των δύο ανδρών ανεπτύχθη θερμή φιλία, που στηριζόταν στην αλληλοεκτίμηση. Με τη διδασκαλία του, η οποία συνεχίστηκε και επί Αυτοκρατορικών Γάλλων και επί Άγγλων, ο Ιδρωμένος ετόνωσε το πνεύμα του ελληνικού πατριωτισμού μεταξύ των μαθητών του. Μέλος της Ιονικής Ακαδημίας των Γάλλων, αναγορεύεται πρώτος διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Ιονίου Πανεπιστημίου το 1824. Τον στενό σύνδεσμο μεταξύ Καπ. και Ιδρωμένου τον φανερώνει και το γράμμα που έγραψε ο πρώτος στο δεύτερο στις 17 Αυγούστου 1808 από το Ότραντο, ταξειδεύοντας για τη Ρωσία. Πρό-

κειται για το μοναδικό, απ’ όσα ξέρουμε, γράμμα που έγραψε ο Καπ. από το ιταλικό αυτό λιμάνι. «Λογιώτατε, γράφει, ευρίσκομαι εδώ, αφού απέρασα μεγάλο ζόρι εξαιτίας των Άγγλων. Κάμνω εδώ την καραντίνα και έπειτα διά ξηράς απερνώ εις Νεάπολιν. Από την Νεάπολιν δεν ηξεύρω ποιος θα είναι ο ιδικός μου δρόμος. Ιδού, φίλε αδελφέ, την ιστορίαν μου. Μήτε τόπος μήτε περίστασις δεν θέλει ολιγοστεύσει την αληθινήν αγάπην, το σέβας και την υποχρέωσιν όπου σας προσφέρω. Σας παρακαλώ να με έχετε εις την καλήν σας ενθύμησιν και να με αγαπάτε. Διά πάντα εδικός σας φίλος».

Σελ. 93. Επιτρόπου Λεσέψ (1774—1832). Πρόκειται για τον Ματθαίο Λεσέψ, Γάλλο διπλωμάτη. Υπηρέτησε ως Γενικός Πρόξενος της Γαλλίας στο Μαρόκο, ως Γενικός Έφορος στο Λιβόρνο και ως Αυτοκρατορικός Επίτροπος (πολιτικός διοικητής) στα Ιόνια Νησιά επί Αυτοκρατορικών Γάλλων, διαδεχθείς τον Ζ. Μπεσσιέρ. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα υπηρέτησε υπό τους Βουρβώνους. Πατέρας του Φερδινάνδου Λεσέψ, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ και με το σκάνδαλο του Παναμά.

Σελ. 93. Μιντζιάκης. Ρώσος προξενικός υπάλληλος. Υπηρέτησε ως πρόξενος της Ρωσίας και στην Πάτρα.

Σελ. 98. Ιππότης Βλασόπουλος. Πρόκειται για τον Ιωάννη Βλασόπουλο (1741—1836). Γεννήθηκε στην Ιθάκη. Ήταν 20 χρόνων όταν οι Σκιαδάδες, θείοι από τη μητέρα του, τον προσκάλεσαν στη Μόσχα. Κατατάχτηκε στο ρωσικό στρατό, όπου έφθασε ως το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Μεταξύ 1799—1807 υπηρετεί ως πρόξενος της Ρωσίας στη Νοτιά Ήπειρο. Το 1816 τοποθετείται στην Πάτρα ως Γεν. Πρόξενος της Ρωσίας στην Πελοπόννησο. Μυημένος στη Φιλική Εταιρεία προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στην υπόθεση του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα. Με την έκρηξη της Επαναστάσεως το 1821 επανέρχεται στη Ρωσία για να ξαναγυρίσει το 1830 ως Γεν. Πρόξενος στην Πελοπόννησο. Από τα χρόνια της Επτανήσου Πολιτείας συνδέεται με τον Καπ., ο οποίος εν συνεχεία από τη θέση του υπουργού του Τσάρου τον προωθεί στη διπλωματική υπηρεσία.

Σελ. 139. Στέλιος Προσαλέντης. Το πλήρες όνομά του, όπως το διασώζει ο βιογράφος του Λ. Βροκίνης, είναι Στυλιανός Πέτρος Δόριας Προσαλέντης (1789—1812). Σπούδασε νομικά στην Μπολόνια της Ιταλίας, ειδικεύθηκε όμως παράλληλα στην αρχαιολογία και τη νομισματολογία στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Οι επιδόσεις του στον τομέα αυτό αποδεικνύονται από τις σχετικές μελέτες του και την εκτίμηση με την οποίαν τον περιβάλανε οι επιφανέστεροι επιστήμονες της Ιταλίας. Από το 1807 ως το 1810 ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου στην Κέρκυρα. Τον Ιούνιο του 1810 εκλέγεται μέλος της Ιονικής Ακαδημίας των Γάλλων και εν συνεχεία γραμματεύς αυτής. Τον Σεπτέμβριο του ιδίου χρόνου, όταν ο Εμμ. Θεοτόκης παραιτήθηκε από τη θέση του Επιθεωρητή των Δημοσίων Σχολείων, ο Προσαλέντης ανέλαβε και τη θέση αυτή. Εκτός από τις διάφορες μελέτες του, που διαβάστηκαν στην Ιονική Ακαδημία, ο Προσαλέντης, ακολουθώντας υποδείξεις του Κοραή, εξέδωσε τον Ιούλιο του 1812 την «Εφημερίδα Φιλολογική και Οικονομική». Ενώ όμως επρογραμμάτιζε την εγκατάσταση τυπογραφείου για την άνετη έκ-