Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

Τίτλος:Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄
 
Τόπος έκδοσης:Κέρκυρα
 
Εκδότης:Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών
 
Συντελεστές:Κώστας Δαφνής, Κ.Θ. Δημαράς, Αριστείδης Στεργέλλης
 
Έτος έκδοσης:1976
 
Σελίδες:370
 
Θέμα:Αποστολή εις Κεφαλληνίαν
 
Αυτοβιογραφία
 
Εκπαιδευτική δράσις
 
Το Βιβλίο σε PDF:Κατέβασμα αρχείου 53.42 Mb
 
Εμφανείς σελίδες: 19-38 από: 369
-20
Τρέχουσα Σελίδα:
+20
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/19.gif&w=550&h=800

 Επιστρέψας εις Ζυρίχην ειργάσθην μετά του κ. Λεπτσέλτερν προς εκτέλεσιν των διαταγών τας οποίας εκόμιζον.

Μετά μακράς και ακάρπους διαπραγματεύσεις επείσθημεν ότι έπρεπε να γίνη χρήσις ισχυροτέρων μέτρων προς διόρθωσιν του κακού όπερ είχε προξενήσει η αποστολή του κόμιτος Ζενφτ. Μέχρι τότε δεν είχομεν κατορθώσει να συγκαλέσωμεν νέαν Δίαιταν, διότι τα αρχαία καντόνια δεν ήθελον πλέον να αναγνωρίσουν τα νέα, και η Ελβετία ήτο διηρημένη και ετοίμη προς εμφύλιον πόλεμον. Εφ’ όσον τα συμμαχικά στρατεύματα προυχώρουν εν Γαλλία, η θέσις αυτών θα καθίστατο κρισιμωτέρα εν η περιπτώσει αι πολεμικαί ενέργειαι ηνάγκαζον αυτά να ζητήσουν στήριγμα εν Ελβετία. Οι φόβοι ούτοι έπεισαν ημάς να μεταβώμεν εις το Στρατηγείον ίνα εκθέσωμεν την κατάστασιν και ζητήσωμεν νέας οδηγίας. Εύρομεν τους δύο Αυτοκράτορας εν Troyes, εφθάσαμεν δε καθ’ ον χρόνον ο στρατός υπεχώρει προς το Langres και το Chaumont. O Αυτοκράτωρ Αλέξανδρος, όστις έμεινεν επί τινας ημέρας εν τη τελευταία ταύτη πόλει, μοι έδωκε τας οριστικάς διαταγάς διά τας οποίας είχον έλθει και με διώρισεν έκτακτον Αυτού απεσταλμένον και πληρεξούσιον υπουργόν παρά τη Ελβετική Ομοσπονδία.

Κατά τας διαφόρους ακροάσεις, ων έτυχον τότε, έλαβον το θάρρος να υποβάλω εις την Αυτού Μεγαλειότητα σύντομον υπόμνημα περί των Ιονίων Νήσων, δι’ ου παρεκάλουν την Αυτού Μεγαλειότητα όπως μη αποφασίση τι περί της πατρίδος μου πριν ή μοι επιτραπή να εκθέσω εις Αυτήν την γνώμην μου περί του ζητήματος τούτου. Ο Αυτοκράτωρ μοι υπεσχέθη τούτο και με διέταξε να επιστρέψω πάραυτα εις Ελβετίαν, όπως επαναφέρω εκεί την ομόνοιαν.

Πράγματι δε τα μέσα, δι’ ων εφωδιάσθην εγώ τε και ο συνάδελφός μου, με διηυκόλυνον εις την εκπλήρωσιν του έργου τούτου.

Ήμεθα κομισταί δηλώσεως των συμμάχων Δυνάμεων δι’ ης, καθ’ ην περίπτωσιν αι κυβερνήσεις των κατ’ ιδίαν καντονίων ηρνούντο να αποστείλουν εν ωρισμένη προθεσμία αντιπροσώπους των εις την Δίαιταν, ήμεθα εξουσιοδοτημένοι να αναγνωρίσωμεν ως αντιπροσώπους των καντονίων τούτων τους πολίτας ους θα εκρίνομεν ημείς καταλλήλους προς τούτο.

Ήρκεσε να δείξωμεν εμπιστευτικώς το αποφασιστικόν τούτο έγγραφον είς τινας εκ των μάλλον ισχυόντων εν Ελβετία, επιτύχωμεν άνευ ουδεμιάς περαιτέρω αναβολής την κατά τους νομίμους τύπους εκλογήν και αποστολήν των αντιπροσώπων των 19 καντονίων εις την Δίαιταν της Ζυρίχης.

Το πρώτον τούτο αποτέλεσμα ήνοιξε την οδόν εις τας διαπραγματεύσεις εκείνας δι’ ων έσχομεν την ευτυχίαν να επαναφέρωμεν την ομόνοιαν εν Ελβετία και να παρασκευάσωμεν τας βάσεις των διπλωματικών συμβάσεων αίτινες επηκολούθησαν και αίτινες συνέδεσαν την Ελβετικήν Ομοσπονδίαν με την παλινόρθωσιν του Ευρωπαϊκού συστήματος.

Η είδησις της εις Παρισίους εισόδου38 των συμμαχικών στρατευμάτων

38. 31 Μαρτίου 1814.

Σελ. 19
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/20.gif&w=550&h=800

διηυκόλυνε το έργον ημών. Δεν παρέλειψα να επωφεληθώ το ευτυχές τούτο γεγονός χάριν του ανατεθέντος εις εμέ συμβιβασμού των Ευρωπαϊκών και Ελβετικών συμφερόντων, χωρίς εν τούτοις να λησμονήσω και τα συμφέροντα της πατρίδος μου. Εφ’ ω και απέστειλα προς την Αυτού Μεγαλειότητα έκθεσιν δι’ ης ελάμβανον το θάρρος να υπομνήσω Αυτή την δοθείσαν μοι εν Troyes υπόσχεσιν και να ζητήσω την άδειαν να μεταβώ εις Παρισίους. Η άδεια αύτη μοι εδόθη μεν αμέσως, αλλ’ αι διαταγαί έφθασαν εις Ζυρίχην μετά 15 ημέρας, ότε οι οροι της συνθήκης των Παρισίων είχον ήδη αποκρυσταλλωθή, ώστε το ζήτημα των Ιονίων Νήσων είχεν ήδη ουσιαστικώς αποφασισθή· διότι η προκαταρκτική συνθήκη και τα διαδοχικώς υπογραφέντα υπό των συμμάχων Δυνάμεων πρακτικά παρεχώρουν εις την Αγγλίαν το δικαίωμα της στρατιωτικής κατοχής των Νήσων και την απόλυτον κυριαρχίαν της Μελίτης. Παρετήρησα τούτο προς την Αυτού Αυτοκρατορικήν Μεγαλειότητα, εκφράσας Αυτή την ζωηράν λύπην ην μοι προυξένησε σύμβασις τόσον ολίγον σύμφωνος προς την δικαιοσύνην και τας δικαίας ελπίδας των Επτανησίων. Ο Αυτοκράτωρ μοι απήντησεν ότι τίποτε δεν είχεν εισέτι οριστικώς αποφασισθή, και ότι αι σχετικαί προς την τύχην της πατρίδος μου διαπραγματεύσεις θα διεξήγοντο εν Βιέννη και θα ανετίθεντο εις εμέ.

«Μεγαλειότατε, ουδέν θα επιτύχωμεν. Οι Άγγλοι είναι κύριοι της Μελίτης και διατηρούν φρουράν εν Κερκύρα· Γνωρίζουν ότι ουδείς θα κάμη πόλεμον διά να τους αναγκάση να εγκαταλείψουν την Κέρκυραν.»

«Δεν πρέπει να αποθαρρυνώμεθα. Εξετάσατε εν τούτοις την συνθήκην των Παρισίων και να Μοι υποβάλετε έκθεσιν περί των όρων ους περιέχει.»

Εξετέλεσα την διαταγήν ταύτην, εντύπωσιν δε προυξένησεν εις τον Αυτοκράτορα το συμπέρασμα εις το οποίον ωδήγει αναγκαίως η ανάλυσις της συνθήκης ταύτης. Το συμπέρασμα τούτο απεδείκνυεν ότι η Αυστρία, η Πρωσσία και η Ρωσσία παρουσιάζοντο εις το μέλλον να συνέλθη συνέδριον ως κράτη άτινα έμελλον εισέτι να επιτύχουν το παν, ενώ η Αγγλία και η Γαλλία προσήρχοντο εκεί ως Δυνάμεις, αι οποίαι ουδέν πλέον είχον να ζητήσουν και επομένως ηδύναντο μόνον υποχωρήσεις να κάμουν εις τους αλλους· ότι εις το συνέδριον η θέσις των πέντε Μεγάλων Δυνάμεων δεν θα ήτο πλέον επί ίσοις όροις και μάλιστα δεν υπήρχε καν ισότης ούτε μεταξύ των τριών εκείνων Δυνάμεων αι αξιώσεις των οποίων επρόκειτο να ικανοποιηθούν εν τω συνεδρίω· διότι ήρκει μία εξ αυτών να ταχθή με την Αγγλίαν και την Γαλλίαν, ίνα αι συζητήσεις λάβουν αφεύκτως κατεύθυνσιν επιβλαβή διά τα συμφέροντα των υπολοίπων δύο Δυνάμεων. Ο Αυτοκράτωρ μετά σιωπήν τινα μοι απήντησεν: «Πάντα ταύτα είναι θεωρία· μη ανησυχείτε· εγώ θα διορθώσω την υπόθεσιν. Ας ομιλήσωμεν μάλλον περί των ενεργειών σας εν Ελβετία.»

Ανέγνωσα τότε εις την Αυτού Μεγαλειότητα έκθεσιν, εν η απεδείκνυον την απαραίτητον ανάγκην του να τεθή εις την ειρήνευσιν των Ελβετών βάσις δικαία και στερεά, ικανοποιούμενων τινών εκ των δικαίων αξιώσεων του καντονιού της Βέρνης. «Ιδού λοιπόν ότι εγίνατε Βερναίος εν όλη

Σελ. 20
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/21.gif&w=550&h=800

τη σημασία της λέξεως.» Μετά βαθείας συγκινήσεως απήντησα τότε εις τον Αυτοκράτορα, ότι εάν τοιαύτη ήτο η γνώμη Του δεν ηδυνάμην πλέον εγώ να έχω την ευτυχίαν να υπηρετώ Αυτόν εν Ελβετία. Η Αυτού Μεγαλειότης ηγέρθη και μοι είπε: «Διά την σημερινήν ημέραν τούτο αρκεί, θα σας καλέσω ακόμη μίαν φοράν προ της αναχωρήσεώς Μου.»

Πράγματι μετά τινας ημέρας έλαβον διαταγήν να μεταβώ παρά τη Αυτού Μεγαλειότητι.

«Προτιμάτε αναμφιβόλως», μοι είπεν ο Αυτοκράτωρ, «να επιστρέψετε εις Ελβετίαν μάλλον ή να Με συνοδεύσετε εις την Αγγλίαν.»

«Μάλιστα, Μεγαλειότατε, αν η Υμετέρα Μεγαλειότης ευδοκήση να μοι παράσχη τα μέσα όπως εξακολουθήσω το έργον μου.»

«Και τα μέσα ταύτα είναι», υπέβαλεν ο Αυτοκράτωρ, «ευρείαι παραχωρήσεις εις την αριστοκρατίαν της Βέρνης. Είδον τους κυρίους τούτους και ωμίλησα άνευ περιστροφών με τον δήμαρχον Μύλινεν39. Δεν συμμερίζομαι την γνώμην σας. Δεν βλέπετε λοιπόν άλλο μέσον όπως εγκαταστήσωμεν τάξιν πραγμάτων μόνιμον και διαρκή ; Είναι εξάπαντος ανάγκη να γίνη η Βέρνη ακρογωνιαίος λίθος της Ελβετικής αποκαταστάσεως ;»

«Μάλιστα, Μεγαλειότατε, διότι μόνον αφού συνέτριψε τον λίθον τούτον η Γαλλία έγινε κυρία της Ελβετίας.»

«Έστω, δεν θέλω να αντιστώ εις τούτο, αλλ’ ας προσέξωμεν. Δεν πρέπει να καταργηθούν τα νέα καντόνια. Ως και πρότερον δυνάμει της Συνθήκης διαιτησίας, ταύτα πρέπει και εις το μέλλον να αποτελούν μέρος του Ομοσπονδιακού συστήματος. Εάν προς ικανοποίησιν της Βέρνης και αποκατάστασιν διαρκούς ειρήνης πρέπει να αυξηθή η εδαφική αυτής έκτασις διά της παραχωρήσεως των συνορευόντων εδαφών άτινα ευρίσκονται εις την διάθεσιν των συμμάχων και διά συμφερούσης εις την Βέρνην λύσεως του ζητήματος της αποδόσεως των εν Αγγλία κατατεθειμένων κεφαλαίων, τότε είμαι σύμφωνος.»

Η Αυτού Μεγαλειότης με απεχαιρέτισε τότε σφίγγουσα την χείρα μου και επαναλαμβάνουσα ότι ευχαρίστως θα με επανέβλεπεν εν Βιέννη. Την επομένην ο κόμις Νεσσελρόδε μοι ανήγγειλεν ότι ο Αυτοκράτωρ ηυδόκησε να μοι απονείμη το παράσημον του Αγίου Βλαδιμήρου, β΄ τάξεως.

Μετ’ ολίγον εγκατέλειπον τους Παρισίους και μετέβην εις Ζυρίχην, ένθα εξηκολούθησα τας διαπραγματεύσεις τας προωρισμένας να προετοιμάσουν την λύσιν των πολυπλόκων της Ελβετίας ζητημάτων εις τρόπον ώστε να συμπεριληφθούν ταύτα εις τας μελλούσας διαπραγματεύσεις του Συνεδρίου της Βιέννης.

Έφθασα εις Βιέννην κατ’ Οκτώβριον του 1814. Ο Αυτοκράτωρ με διέταξε να εκθέσω απ’ ευθείας εις Αυτόν τα Ελβετικά ζητήματα άτινα επρόκειτο

39. Νικόλαος Φρειδερίκος von Mülinen (1760 - 1833), πολιτικός της Βέρνης και ιστορικός.

Σελ. 21
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/22.gif&w=550&h=800

κειτο να συζητηθούν εν Βιέννη και να ενεργώ μόνον κατά τας ιδίας Αυτού οδηγίας. Προς τούτο μοι επέτρεψε να αναγγέλλωμαι εις Αυτόν απ’ ευθείας διά του θαλαμηπόλου Του. Εις μίαν των ακροάσεων τούτων η Αυτού Μεγαλειότης μοι ανεκοίνωσε σχέδιον περί της ελευθέρας ναυσιπλοΐας εν τω Ευξείνω. Προετείνετο εν αυτώ προς την Αυτού Μεγαλειότητα να αναγράψη το μέγα τούτο και γενικής ωφελείας ζήτημα εις τα θέματα του συνεδρίου.

«Μήπως το σχέδιον τούτο κρύπτει τι επί πλέον;» μοι είπεν ο Αυτοκράτωρ.

«Τίποτε ολιγώτερον, Μεγαλειότατε, από την επέμβασιν της Ευρώπης εις τας προς την Τουρκίαν σχέσεις Υμών.»

Εξετάζων το ζήτημα τούτο μετά της Αυτού Μεγαλειότητος έλαβον το θάρρος να υπομνήσω τας εκθέσεις των στρατηγών παρ’ οις υπηρέτησα περί της οικτράς θέσεως εις ην η συνθήκη του Βουκουρεστίου40 κατέλιπε τα μεγάλα συμφέροντα της Ρωσσίας και των ομοδόξων της εν Ανατολή. Ο Αυτοκράτωρ μοι είπε: «Κάθε πράγμα εις τον καιρόν του. Ας τελειώσωμεν το εν Βιέννη έργον μας. Ας προσπαθήσωμεν να το τελειώσωμεν καλώς και έπειτα θα ασχοληθώμεν και με τα άλλα ζητήματα.» Μετ’ ολίγας ημέρας ανέγνωσα εις τον Αυτοκράτορα υπόμνημα όπερ τη άδεια του απέστειλε προς Αυτόν ο μητροπολίτης Ιγνάτιος41. Εν τω εγγράφω τούτω εξετίθεντο λεπτομέρειαί τινες του τελευταίου πολέμου, εξητάζετο η συνθήκη του Βουκουρεστίου, απεδεικνύετο η μεγάλη σπουδαιότης των φρουρίων της Ασιατικής ακτής του Ευξείνου42, την επιστροφήν των οποίων απήτουν οι Τούρκοι, και ετονίζετο εν γενικαίς γραμμαίς η επείγουσα ανάγκη να μη εγκαταλειφθούν εις την δύσμοιρον αυτών τύχην οι χριστιανοί της Ανατολής καθ’ ον χρόνον πάντες οι λαοί υπό την αιγίδα της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος ετύγχανον των ευεργετημάτων μονίμου ειρήνης και ευνόμου τάξεως. Ο Αυτοκράτωρ επί τη ευκαιρία ταύτη παρέσχεν εις τον μητροπολίτην ένδειξιν της ευνοίας Του αυξήσας την σύνταξίν του, διά της εις το εξής καταβολής αυτής εις υπερτιμημένα ρούβλια. Απονέμων την χάριν ταύτην ο Αυτοκράτωρ προσέθεσε: «Τί δυνάμεθα να πράξωμεν κατά την στιγμήν ταύτην, όπως αποδείξωμεν την εμπάθειαν ημών προς τους Έλληνας; Εν Βιέννη ουδέν εκ των ζητημάτων των

40. Βλ. ανωτέρω, σελ. 10, σημ. 26.

41. Ο πρώην Άρτης, είτα δε Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος ο Λέσβιος (1765 -1828).

42. Παρά το γράμμα της συνθήκης του Βουκουρεστίου η Ρωσσία, και μετά την ειρήνην, διετήρησεν υπό την κατοχήν της τα φρούρια της ακτής Καυκάσου, άτινα ώφειλε να επιστρέψη εις τους Τούρκους, εζήτει δε όπως η Πύλη παραδεχθή το πράγμα. Το ζήτημα τούτο, εκ παραλλήλου με το Σερβικόν, έμελλε να δεσπόση των ρωσσοτουρκικών σχέσεων από του Βιενναίου Συνεδρίου μέχρι της Ελληνικής Επαναστάσεως, γενόμενον αντικείμενον των μακρών και ακάρπων διαπραγματεύσεων ας διεξήγαγεν εν Κωνσταντινουπόλει ο βαρώνος Στρόγανωφ και περί ων ομιλεί ο Καποδίστριας κατωτέρω, σελ. 32 - 35 και 41.

Σελ. 22
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/23.gif&w=550&h=800

δύναται να ρυθμισθή και οτιδήποτε αποπειραθώμεν να πράξωμεν, θα επέφερεν ακριβώς τας συνεπείας τας οποίας περισσότερον παντός φοβείσθε, τουτέστι την επέμβασιν των ξένων Δυνάμεων εις τας προς τους Τούρκους σχέσεις ημών.»

«Διά της ευνοϊκής λύσεως του ζητήματος των Ιονίων Νήσων θα ηδύνατο η Ρωσσία να παρασκευάση εις την Ελλάδα καλύτερον μέλλον. Αλλά δυστυχώς αι νήσοι αύται κατέχονται υπό των Άγγλων, ούτοι δε θα συγκατετίθεντο να αφήσουν αυτάς, μόνον προκειμένου να εγκατασταθή εκεί Αυστριακή φρουρά. Αλλά τοιαύτη λύσις θα επεβράδυνεν επί ένα αιώνα την αποκατάστασιν έθνους εις το οποίον, παρ’ όλας τας προσπαθείας των Τούρκων και των φίλων αυτών, ανήκει το μέλλον.»

Ο Αυτοκράτωρ ευηρεστήθη να με ακούση μετά μεγίστης προσοχής αναπτύσσοντα τας ιδέας ταύτας, επιδοκιμάζων δε αυτάς προσέθηκε:

«Δεν δύναμαι, ουδέ πρέπει να αναλάβω εκ νέου την προστασίαν των Ιονίων Νήσων. Τούτο θα εσήμαινε κατά την στιγμήν ταύτην να διεγείρω τας παλαιάς αντιζηλίας και να διακινδυνεύσω να περιπλέξω τα πάντα. Εξ άλλου δεν είναι πλέον δυνατόν να επανέλθωμεν επί των ήδη αποφασισθέντων. Αφού οι Άγγλοι ευρίσκονται εν Κερκύρα και δεν είναι εύκολον να τους εκδιώξωμεν εκείθεν, προσπαθήσατε τουλάχιστον διά της επιμονής σας να επιτύχετε παρά των πληρεξουσίων των όσον το δυνατόν επωφελεστέρους διά την πατρίδα σας όρους, θα σας αφήσω ελευθερίαν ενεργείας και είμαι έτοιμος να σας υποστηρίξω εις τον αγώνα τούτον. Όσον αφορά εις τους λοιπούς εν τη Ανατολή αδελφούς μας, ο θεός δεν θα τους εγκαταλείψη.»

«Δυνάμεθα παρά ταύτα, Μεγαλειότατε, χωρίς να εξέλθωμεν της γραμμής ην εχαράξατε, να πράξωμεν κάτι τι δι’ αυτούς. Οι Άγγλοι ίδρυσαν ήδη εν Αθήναις εταιρείαν43 με σκοπόν την περισυλλογήν και προστασίαν των αρχαιοτήτων. Ας ακολουθήσωμεν το παράδειγμα τούτο, εφαρμόζοντες αυτό ουχί προκειμένου περί του παρελθόντος αλλά περί του παρόντος και του μέλλοντος, και παρέχοντες βοήθειάν τινα εις τους πτωχούς Έλληνας νέους τους διψώντας παιδείας.»

Υπέβαλον τότε προς την Αυτού Μεγαλειότητα την ιδέαν της συλλογής συνδρομών εν Βιέννη προς τον σκοπόν τούτον. Ο Αυτοκράτωρ μοι επέτρεψε να συντάξω το πρόγραμμα44 διά την εγγραφήν των συνδρομητών και να υποβάλω τούτο εις την έγκρισίν Του. Αφού το ενέκρινεν, ο Αυτοκράτωρ ενεγράφη διά το ετήσιον ποσόν των 200 Ολλανδικών δουκάτων. Η Α. Μ. η Αυτοκράτειρα ενεγράφη διά 100 δουκάτα. Οι άλλοι ηγεμόνες, οι υπουργοί αυτών και πάντα τα εξέχοντα πρόσωπα όσα το συνέδριον συνεκέντρωσεν εν

43. Εννοεί την εν Αθήναις ιδρυθείσαν την 1 Σεπτεμβρίου 1813 Εταιρείαν των Φιλομούσων. Βλ. Ε. Πρωτοψάλτη, Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, τόμ. Α΄ (Μνημεία Ελλ. Ιστορίας, Δ΄, 1959), σελ. 128 - 131.

44. Πρόκειται περί γαλλικού κειμένου του οργανισμού (ή, ως λέγεται εν τη ελληνική μεταφράσει, της «Διαταγής») της εν Βιέννη υπό του Καποδίστρια συσταθείσης Φιλομούσου Εταιρείας.

Σελ. 23
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/24.gif&w=550&h=800

Βιέννη, έπραξαν το αυτό. Το προκύψαν εκ της πρώτης ταύτης εγγραφής συνδρομητών ποσόν διηρέθη εις δύο και απεστάλη το μεν ήμισυ εις τους εφόρους των σχολών των Αθηνών, το δ’ έτερον εις τους προτιθεμένους να ιδρύσουν σχολήν εις το Πήλιον.

Τοιαύτη είναι η αρχή της Εταιρείας των φίλων των Μουσών, της εν Ελλάδι αποκληθείσης Φιλομούσου Εταιρείας, ης την φύσιν μετέπειτα ανήσυχοι και ταραχοποιοί ανθρωποι απεπειράθησαν να διαστρέψουν συνδυάζοντες αυτήν προς αρχαιοτέρας εταιρείας ιδρυθείσας υπό του Ρήγα, αίτινες πάσαι ήσαν μοιραία και αναπόφευκτος συνέπεια δύο μονίμων αιτίων, ήτοι της φύσεως της Τουρκικής κυβερνήσεως και των εισηγήσεων ξένης πολιτικής εις την δυστυχή ταύτην χώραν. Θα συνεχίσω κατωτέρω την θλιβεράν εξιστόρησιν.

Κατά Δεκέμβριον του 1814 ο Αυτοκράτωρ αδιαθετών με εκάλεσε ημέραν τινά καθ’ ην αι ανατεθείσαι εις εμέ υποθέσεις δεν απήτουν την παρ’ Αυτώ παρουσίαν μου. Ήτο εσπέρα. Εύρον Αυτόν αναπαυόμενον επί της κλίνης και έχοντα πλησίον Του μικράν τράπεζαν πλήρη εγγράφων. «Καθίσατε εδώ, κανείς δεν θα μας διακόψη και ας αναγνώσωμεν ομού τα πολλά ταύτα έγγραφα.» Ήτο η εμπιστευτική αλληλογραφία η διαμειφθείσα μεταξύ της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος, του λόρδου Κάστλερεη45, του πρίγκιπος Μέττερνιχ και του πρίγκιπος Χάρδενβεργ46, περί των ζητημάτων τα οποία έπρεπε να λύση το συνέδριον προκειμένου να επανέλθη η Πρωσσία εις τα σύνορα του 180547, να συμπληρωθούν οι προσαρτήσεις της Αυστρίας και να ικανοποιηθούν αι αξιώσεις της Ρωσσίας. Μετά το τέλος της αναγνώσεως ο Αυτοκράτωρ μοι είπε :

«Βλέπετε ότι η πολυλογία αύτη εις ουδέν άγει αποτέλεσμα. Εν τούτοις είναι ανάγκη να καταλήξωμεν και επείγει να εύρωμεν τον τρόπον.»

«Ο τρόπος, Μεγαλειότατε, θα ευρεθή άμα ως αι διασκέψεις λάβουν χαρακτήρα και τύπους επισήμους. Εν όσω αύται μένουν εμπιστευτικαί, όλη η ζημία ευρίσκεται προς το μέρος της Υμετέρας Μεγαλειότητος. Οιανδήποτε μορφήν και αν δώσετε εις τας διαπραγματεύσεις, Υμείς μεν θα είσθε πάντοτε συνεπής και εις τους λόγους και εις τας πράξεις· δεν συμβαίνει όμως το αυτό με τον λόρδον Κάστλερεη· τα έγγραφα τα χαρακτηριζόμενα ως εμπι-

45. Ροβέρτος Stewart υποκόμις Castereagh (είτα μαρκήσιος Londonderry) (1768 - 1822). Γεννηθείς εν Ιρλανδία ήρχισεν εκεί το στάδιόν του. Διετέλεσε δις υπουργός των Στρατιωτικών κατά τους Ναπολεοντείους πολέμους. Τω 1809 ελθών εις προσωπικήν σύγκρουσιν με τον υπουργόν των Εξωτερικών Κάννιγγ, εμονομάχησε μετ’ αυτού, δι’ ο αμφότεροι ηναγκάσθησαν να αποχωρήσουν της Κυβερνήσεως. Τω 1812 ανέλαβε το υπουργείον των Εξωτερικών, όπερ διετήρησε μέχρι της αυτοκτονίας του.

46. Κάρολος Αύγουστος πρίγκιψ Hardenberg (1750 - 1820), από του 1807 υπουργός των Εξωτερικών και από του 1810 καγκελλάριος της Πρωσσίας.

47. Συμπεριλαμβάνουσα τας πολωνικάς επαρχίας τας οποίας ο Ναπολέων είχεν αφαιρέσει από την Πρωσσίαν διά να ίδρυση το «Μέγα Δουκάτον της Βαρσοβίας», αλλά τας οποίας τώρα (1814) διεξεδίκει η Ρωσσία.

Σελ. 24
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/25.gif&w=550&h=800

εμπιστευτικά δεν είναι προωρισμένα να ίδουν το φως της δημοσιότητος από του βήματος του Αγγλικού Κοινοβουλίου. Μόνον δε ο φόβος τον οποίον εμπνέει η δημοσιότης και η αντιπολίτευσις δύναται να αναγκάση τον λόρδον Κάστλερεη να τηρήση στάσιν τοιαύτην, ώστε να συμφωνήση ευκόλως με την Υμετέραν Μεγαλειότητα. Η ψήφος της Αγγλίας είναι η μόνη αποφασιστική. Άμα ως αύτη αναγκασθή να μη αρνηθή την ψήφον της εις τας επισήμους προτάσεις της Υμετέρας Κυβερνήσεως, και τα λοιπά κράτη θα αποδεχθούν αυτάς.»

«Έχετε δίκαιον, συμμερίζομαι την γνώμην σας. Πρέπει να μεταβάλωμεν πορείαν και να δώσωμεν εις τας διαπραγματεύσεις μορφήν δημοσίαν και επίσημον. Πρέπει λοιπόν να κάμωμεν πρότασιν περί τούτου εις τας άλλας Κυβερνήσεις;»

«Αναμφιβόλως, και ιδού πώς: Η Υμετέρα Μεγαλειότης οφείλει μίαν έτι απάντησιν εις τον λόρδον Κάστλερεη. Η απάντησις αύτη δύναται να συνοδευθή δι’ υπομνήματος, όπερ θα αναιρή επιτυχώς πάντα τα επιχειρήματα δι’ ων ο Βρεττανός πληρεξούσιος αμφισβητεί εις την Ρωσσίαν το δικαίωμα της προσαρτήσεως του Μεγάλου δουκάτου της Βαρσοβίας. Η δε πρότασίς του περί ιδρύσεως Βασιλείου της Πολωνίας, ελευθέρου και ανεξαρτήτου, είναι αληθής πρόκλησις δι’ ημάς. Ημείς όμως δυνάμεθα, απαντώντες εις την πρόκλησιν, να συναινέσωμεν εις την ανασύστασιν του τοιούτου Πολωνικού βασιλείου επί τω όρω, όπως αι ευρωπαϊκαί Δυνάμεις και αυτή η Αγγλία θεωρηθούν ως επανερχόμεναι κατ’ αρχήν εις την θέσιν και τα σύνορα τα οποία κατείχον προ της πτώσεως της Πολωνίας46. Και εάν μεν τούτο γίνη δεκτόν κατ’ αρχήν, τότε πάντα τα υφιστάμενα ζητήματα θα ελύοντο ανεξαρτήτως των συμβάσεων δι’ ων συνέστη ο συνασπισμός ο διαμορφωθείς κατά την διάρκειαν του πολέμου, και με σκοπόν τον κατά του Βοναπάρτου αγώνα49. Εν εναντία όμως περιπτώσει τα υπό συζήτησιν συμφέροντα θα ηδύναντο να λυθούν μόνον επί τη βάσει των συμβάσεων τούτων. Αλλ’ εις αμφοτέρας τας περιπτώσεις η Υμετέρα Μεγαλειότης θα προσεκάλει τον πληρεξούσιον της Αγγλίας, ως και τους πληρεξουσίους της Αυστρίας, της Πρωσσίας και της Γαλλίας, όπως συνερχόμενοι εν διασκέψει διατυπώσουν την γνώμην των Κυβερνήσεών των εν πρωτοκόλλω όπερ θα επέτρεπε εν βραχεί χρόνω να εκτιμηθή η δυνατότης κοινού συμβιβασμού. Η πρότασις δε αύτη της Υμετέρας Μεγαλειότητος δύναται να αποσταλή εις τον κόμιτα Λίβεν50 με την διαταγήν να ανακοινώση αυτήν εις τα σπουδαιότερα μέλη της Βρεττανικής Κυβερνήσεως ως και εις

48. Οπότε αι εις το μεσολαβήσαν διάστημα γενόμεναι προσαρτήσεις θα ετίθεντο επί τάπητος.

49. Ενταύθα ο Καποδίστριας υπαινίττεται προφανώς την συνθήκην του Chaumont της 1 Μαρτίου 1814, δι’ ης ανεγνωρίζετο εις την Αγγλίαν υπό των Συμμάχων η κατοχή της Μελίτης και των άλλοτε Γαλλικών αποικιών.

50. Χριστόφορος κόμις (είτα πρίγκιψ) Lieven (1777 - 1838), πρεσβευτής της Ρωσσίας εν Λονδίνω από του 1812.

Σελ. 25
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/26.gif&w=550&h=800

τα μέλη της αντιπολιτεύσεως άτινα δικαιούνται της εκτιμήσεως της Υμετέρας Μεγαλειότητος.»

Ο Αυτοκράτωρ ενέκρινε την Ιδέαν μου, μοι ανέθηκε το έργον τούτο και επεκύρωσε κατόπιν πάντα τα σχετικά έγγραφα, άτινα και διεξεπεραιώθησαν. Ο κόμις Ραζουμόβσκη51, ως πρώτος πληρεξούσιος της Ρωσσίας, ανήγγειλε τότε εγγράφως εις τους πληρεξουσίους των συμμάχων Κυβερνήσεων, ότι ο Αυτοκράτωρ ανέθηκεν εις αυτόν να λαμβάνη τον λόγον εις τας διασκέψεις και ότι εγώ θα τον συνώδευον ίνα τηρώ το πρωτόκολλον.

Αι διασκέψεις ήρχισαν, κατά δε τους μήνας Ιανουάριον και Φεβρουάριον οι σπουδαιότεροι των όρων οίτινες αποτελούν την συνθήκην της Βιέννης διετυπώθησαν και εμονογραφήθησαν.

Αι καθημεριναί μου σχέσεις με τον βαρώνον Βέσσενβεργ52, όστις ήτο μέλος της επί των Ελβετικών υποθέσεων επιτροπής και δεύτερος πληρεξούσιος της Αυστρίας εις τας συνεδρίας των πέντε Μεγάλων Δυνάμεων, μοι παρέσχον την ευκαιρίαν να αντιληφθώ μεταβολήν τινα, εξ ης υπώπτευσα την ύπαρξιν μυστικών διαπραγματεύσεων στρεφομένων εναντίον της Ρωσσίας53. Ανέφερα τούτο εις τον Αυτοκράτορα, αλλ’ η Αυτού Μεγαλειότης ηστειεύθη διά τας υποψίας μου. Ήλθεν ο Μάρτιος· ο Βοναπάρτης μόλις επανελθών εις τα ανάκτορα του Κεραμεικού (Tuileries) έσπευσε να αποστείλη προς τον Αυτοκράτορα διά του κ. Μπουτιάγκιν, του τότε επιτετραμμένου της Ρωσσίας εν Παρισίοις, την συνθήκην της 3) 15 Ιανουαρίου 1815, δι’ ης η Αυστρία, η Αγγλία και η Γαλλία συνεμάχουν κατά της Ρωσσίας, συμπεριλαμβάνουσαι εις τον μυστηριώδη τούτον συνασπισμόν τας Κάτω Χώρας και την Βαυαρίαν. Ήμην

51. Ανδρέας Κυρίλλοβιτς κόμις (είτα πρίγκιψ) Ραζουμόβσκη (1752 - 1836). Διορισθείς πρεσβευτής εν Βιέννη επί Αικατερίνης Β΄, επαύθη υπό του Τσάρου Παύλου (1799). Επαναδιορισθείς υπό του Τσάρου Αλεξάνδρου (1801), παρητήθη τω 1816 και έζη έκτοτε ιδιωτεύων εν Βιέννη.

52. Ιωάννης βαρώνος von Wessenberg (1773 - 1858). Διετέλεσε μέχρι του 1814 πρεσβευτής της Αυστρίας εν Φρανκφούρτη, Κάσσελ, Βερολίνω και Μονάχω. Κατά το εν Βιέννη Συνέδριον ανέπτυξε μεγάλην δράσιν, αλλά δεν κατώρθωσε να κερδίση την εύνοιαν του Μέττερνιχ, δι’ ο και επαύθη τω 1819, επανελθών δε εις την υπηρεσίαν τω 1830, επαύθη και πάλιν τω 1835. Μετά την πτωσιν του Μέττερνιχ (1848) διετέλεσεν επί τινας μήνας υπουργός των Εξωτερικών και πρωθυπουργός.

53. Ως γνωστόν, ο Tailleyrand, αντιπροσωπεύων εν Βιέννη τον βασιλέα Λουδοβίκον ΙΗ΄, κατώρθωσε να διασπάση τον κατά της Γαλλίας συνασπισμόν και να συνάψη συνθήκην συμμαχίας μετά της Αγγλίας και Αυστρίας στρεφομένην εναντίον της τε Ρωσσίας, ήτις εζήτει ολόκληρον την Πολωνίαν, και της Πρωσσίας, ήτις εζήτει ολόκληρον την Σαξονίαν. Μολονότι δε η συνθήκη αύτη παρέμεινε μυστική, ανακοινωθείσα εις τον Τσάρον μόνον μετά την εξ Έλβας επάνοδον υπό του Ναπολέοντος (ελπίζοντος ούτω να ματαιώση τον νέον συνασπισμόν εναντίον του), ούχ ήττον όμως η απροσδόκητος αύτη προσέγγισις της Αγγλίας, Αυστρίας και Γαλλίας ηνάγκασεν εν Βιέννη τους Ρώσσους και Πρώσσους να περιορίσουν σημαντικώς τας αξιώσεις των.

Σελ. 26
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/27.gif&w=550&h=800

ο πρώτος εις ον η Αυτού Μεγαλειότης ηυδόκησε να ανακοινώση το έγγραφον τούτο.

«Λοιπόν, τι φρονείτε περί τούτου;»

«Το επερίμενα, Μεγαλειότατε.»

«Αναμφιβόλως», υπέλαβεν ο Αυτοκράτωρ, «οι άνδρες οι οποίοι διεπραγματεύθησαν την συνθήκην ταύτην δεν ελπίζουν ότι θα την θεωρήσω κατ’ αυτήν την στιγμήν ως μη γενομένην. Εν τούτοις δεν θα τους είπω ουδέ λέξιν και σας διατάσσω να πράξετε το αυτό. Θα αρκεσθώ εις το να φανώ προσεκτικώτερος κατά την συνθήκην ήτις θα συνομολογηθή προς επανάληψιν του πολέμου και έναρξιν της εκστρατείας. Σας αναθέτω να μετάσχετε του έργου τούτου και να Μοι υποβάλετε τας εκθέσεις σας.»

Τοιουτοτρόπως υπεγράφη η συνθήκη της 25 Μαρτίου 1815. Το προοίμιον του εγγράφου τούτου, συνταχθέν παρουσία του Αυτοκράτορος, απεφάσιζεν ανεκκλήτως την ταχείαν λύσιν πάντων των εν γένει εκκρεμών ζητημάτων και καθώριζε ρητώς τας αρχάς και τους σκοπούς των διαπραγματεύσεων αίτινες θα επηκολούθουν την ευτυχή έκβασιν της δευτέρας ταύτης εκστρατείας. Το προοίμιον τούτο, αιτιολογούν τον νέον συνασπισμόν, έθετεν ως αρχήν ότι αι Δυνάμεις ελάμβανον τα οπλα ίνα διατηρήσουν εν ισχύι τα θεσπισθέντα εν Βιέννη και την γενικήν ειρήνην ήτις ήτο ο καρπός του εν Βιέννη έργου. Η έναρξις των πολεμικών επιχειρήσεων επεσπεύδετο, τούτο δε επετάχυνε την υπογραφήν πάντων των πρακτικών του συνεδρίου. Βραδύτερον, εν Παρισίοις, είχομεν λόγον να χαίρωμεν ότι διά του κειμένου της συμβάσεως ταύτης απεμακρύναμεν εγκαίρως τας αξιώσεις, ας αι Δυνάμεις θα ηδύναντο να διατυπώσουν κατόπιν54, οικειοποιούμεναι το δικαίωμα της κατακτήσεως Γαλλικών επαρχιών.

Πράγματι αι συνθήκαι του Νοεμβρίου του 1815 απετέλεσαν μόνον συμπλήρωσιν των ορισθέντων εν Βιέννη. Αι δε παραχωρήσεις ας ηναγκάσθη να κάμη τότε η Γαλλία είχον ως μόνην αιτίαν και σκοπόν το να αποζημιώσουν τας συμμάχους Δυνάμεις διά τας δαπάνας του πολέμου και να παράσχουν εγγύησιν διά την μη επανάληψιν ανατροπών εν τω μέλλοντι. Προς τούτο, ανεξαρτήτως της οργανώσεως συμμαχικού στρατού κατοχής, όστις έμελλε να παραμείνη προσωρινώς εν Γαλλία υπό την αρχηγίαν του δουκός Ουέλλιγκτων55, αι σύμμαχοι Δυνάμεις από κοινού απηύθυναν επίσης διακοίνωσιν προς την Γαλλικήν Κυβέρνησιν δι’ ης επέμενον ρητώς επί της επιτακτικής ανάγκης όπως η Α. Μ. ο βασιλεύς της Γαλλίας μηδέποτε απομακρυνθή των κανόνων νομοθεσίας και διοικήσεως τους οποίους ο Συνταγματικός Χάρτης (La Charte) είχεν εξασφαλίσει εις τον Γαλλικόν λαόν.

Συνώδευσα την Αυτού Αυτοκρατορικήν Μεγαλειότητα κατά την δευτέραν

54. Μετά τα Βατερλώ.

55. Αρθούρος Wellesley, δουξ του Wellington (1769 - 1852), ο νικητής του Βατερλώ.

Σελ. 27
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/28.gif&w=550&h=800

ραν και βραχείαν ταύτην εκστρατείαν ως πληρεξούσιος υπουργός ομού μετά του πρίγκηπος Ραζουμόβσκη και του κόμιτος Νεσσελρόδε. Κατά την εν Παρισίοις διαμονήν Της η Αυτού Μεγαλειότης συνέταξεν αυτοπροσώπως την συνθήκην της 14) 26 Σεπτεμβρίου, την μετά ταύτα κληθείσαν Ιεράν Συμμαχίαν. Ο Αυτοκράτωρ διετύπωσε το σχέδιον της συνθήκης ιδιοχείρως διά μολυβδίδος. Εγχειρίζων μοι τούτο ο Αυτοκράτωρ με διέταξε να σκεφθώ επ’ αυτού και να υποβάλω τας παρατηρήσεις μου. Την επαύριον έλαβον το θάρρος να είπω Αυτώ ότι τα χρονικά της διπλωματίας δεν παρουσίαζον παρόμοιον έγγραφον και ότι η Αυτού Μεγαλειότης, συμφώνως με τα αρχάς Της, ηδύνατο να διατυπώση τας κυρίας γραμμάς ουχί εν συνθήκη αλλ’ εν διακοινώσει ή διαγγέλματι. Ο Αυτοκράτωρ εξετάσας τας ενστάσεις μου μοι απήντησεν ότι η απόφασίς Του είναι ειλημμένη και ότι αναλαμβάνει Αυτός όπως υπογράψουν την συνθήκην ταύτην οι σύμμαχοί Του, ο Αυτοκράτωρ της Αυστρίας και ο Βασιλεύς της Πρωσσίας. Όσον δ’ αφορά την Γαλλίαν, την Αγγλίαν και τας άλλας Κυβερνήσεις, «τούτο θα είναι», είπε τότε ο Αυτοκράτωρ, «έργον ιδικόν σας». Την μεθεπομένην η συνθήκη πράγματι υπεγράφη υπό του Αυτοκράτορος της Αυστρίας και του Βασιλέως της Πρωσσίας. Ο Βασιλεύς της Γαλλίας προσεχώρησε πλήρως εις αυτήν. Η Αγγλική Κυβέρνησις δεν εδέχθη την γενομένην αυτή πρότασιν, διά λόγους, ως ισχυρίσθη, κοινοβουλευτικής σκοπιμότητας.

Την παραμονήν της αναχωρήσεως Αυτού διά το εν Vertus στρατόπεδον ο Αυτοκράτωρ με εκάλεσεν εις το γραφείον Του. Ήτο η ενάτη ώρα της εσπέρας. Ο Αυτοκράτωρ μοι εξέφρασε την ευχαρίστησιν και ικανοποίησίν Του εκ της επιτυχίας μεθ’ ης εξεπλήρουν τας διαταγάς Του· μοι εδήλωσεν, ότι απεφάσισε να με κρατήση εις το εξής πλησίον Του, ότι θα με διώριζε υπουργόν Του επί των εξωτερικών υποθέσεων και ότι εν τη ιδιότητι ταύτη, μετά την λήξιν των εν Παρισίοις διαπραγματεύσεων, ώφειλον να απέλθω εις Πετρούπολιν, ίνα διοργανώσω εκεί την υπηρεσίαν του υπουργείου τούτου εν τε τη πρωτευούση και εν τω τόπω της εκάστοτε διαμονής του Αυτοκράτορος, ως είχον πράξει τούτο και εν Βιέννη και κατά την διάρκειαν της εκστρατείας και τελευταίως εν Παρισίοις.

Παρ’ ολίγον να μοι λείψουν αι λέξεις· βιάσας όμως εμαυτόν είπον εις εις τον Αυτοκράτορα ότι η συγκίνησίς μου παρείχεν Αυτώ το μέτρον των αισθημάτων ευγνωμοσύνης ων ενεφορούμην, αλλ’ ότι θερμότατα ικέτευον Αυτόν να με αφήση εις την εν Ελβετία θέσιν μου· ότι εις το Στρατηγείον και εις εκτάκτους περιστάσεις ηδυνάμην να νοήσω το αξίωμα εις το οποίον η Αυτού Μεγαλειότης είχεν ευδοκήσει να με υψώση, αλλ’ ότι εν Πετρουπόλει, παρά τη Αυλή, εν τάξει πραγμάτων μονίμω και σταθερά, ήτο αδύνατον να το φαντασθώ. Τότε ο Αυτοκράτωρ ωμίλησε διά μακρών εις τι θα συνίστατο τούτο. Ευχαριστήσας Αυτόν άπαξ έτι διά το νέον τούτο δείγμα εμπιστοσύνης, επέμενον και πάλιν επί του πρώτου μου αιτήματος και, ενθαρρυνθείς εκ της άκρας Αυτού επιεικείας, εξέθεσα Αυτώ λεπτομερώς τους λόγους της επιμονής μου. I-

Σελ. 28
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/29.gif&w=550&h=800

Ιδία διέτριψα επί της εντυπώσεως ην θα προυκάλουν εις τους Επτανησίους και τους γείτονας αυτών τα νέα καθήκοντα εις α η Αυτού Μεγαλειότης ήθελε να με καλέση.

«Μεγαλειότατε, οι ανθρωποι ούτοι υποφέρουν και ελπίζουν. Βλέποντές με πλησίον Υμών θα ελπίζουν ακόμη περισσότερον και θα με πιέζουν διά των δικαίων παραπόνων των. Θα ήτο εκ μέρους μου αχαριστία, θα παρέβαινον τα καθήκοντα μου προς την γενέτειράν μου, εάν, ίνα απαλλαγώ αυτών, εθεώρουν εμαυτόν ξένον προς την Ελλάδα. Αλλ’ αισθάνομαι τον εαυτόν μου ανίκανον προς τοιαύτην θυσίαν. Θα είναι λοιπόν ανάγκη να διατηρώ τας προσωπικάς μετ’ αυτών σχέσεις, αλλ’ αι σχέσεις αύται θα διεγείρουν την δυσπιστίαν της Αγγλίας και των άλλων Κυβερνήσεων. Εκ της τοιαύτης καταστάσεως ουδέν το αγαθόν δύναμαι να προβλέψω, ουδέν το ωφέλιμον ούτε διά την υπηρεσίαν της Υμετέρας Μεγαλειότητος ούτε διά τους Έλληνας ούτε διά τον εαυτόν μου.»

«Πολύ μεγαλοποιείτε τα πράγματα. Σέβομαι τα αισθήματά σας προς την ιδιαιτέραν πατρίδα σας και την Ελλάδα, και επειδή ακριβώς γνωρίζω τα αισθήματα ταύτα επιθυμώ να σας κρατήσω πλησίον Μου. Ουδέν δικαιότερον και ωφελιμώτερον του να έχουν οι Έλληνες συνήγορον παρ’ Εμοί εν τω προσώπω υμών. Σας υπόσχομαι ότι όλας τας υποθέσεις τόσον τας ιδιωτικάς όσον και τας δημοσίας, αι οποίαι θα αφορούν εις αυτούς, θα τας εμπιστεύωμαι εις υμάς. Απόδειξιν τούτου έχετε κατά την στιγμήν ταύτην, διότι εις υμάς αποκλειστικώς έχω αναθέσει τας διαπραγματεύσεις περί των Ιονίων Νήσων. Λοιπόν, θάρρος, ελπίδα εις τον Θεόν και καρτερίαν». Τότε η Αυτού Μεγαλειότης σφίγξασα την χείρα μου μοι είπε: «Σύμφωνοι λοιπόν, καλήν νύκτα».

Την επαύριον ο Αυτοκράτωρ υπέγραψε το διάταγμα δι’ ου με διώριζε Γραμματέα της Επικρατείας (Secrétaire d’Ètat) επί των Εξωτερικών, επιστρέψας δε εκ του εν Vertus στρατοπέδου απεφάσισεν ότι θα παρέμενον εν Παρισίοις μετά του πρίγκιπος Ραζουμόβσκη προς τερματισμόν των διαπραγματεύσεων, συνομολόγησιν και υπογραφήν των συνθηκών, αλλ’ ότι μετά ταύτα θα μετέβαινον εις Πετρούπολη, διατηρών εν τούτοις τον τίτλον και τον μισθόν του πρεσβευτού παρά τη Ελβετική Ομοσπονδία.

Ο Αυτοκράτωρ εγκατέλειπε τους Παρισίους, εγώ δε εξηκολούθησα μετά του πρίγκιπος Ραζουμόβσκη να μετέχω των διασκέψεων, ων επεταχύνετο το τέρμα. Αι πολυάριθμοι συμφωνίαι των Παρισίων υπεγράφησαν τη 8) 20 Νοεμβρίου του 1815.

Ευθύς ως ο λόρδος Κάστλερεη και ο πρίγκιψ Μέττερνιχ έμαθον τον διορισμόν μου εις την θέσιν του Γραμματέως της Επικρατείας, με περιέβαλον με περιποιήσεις περισσοτέρας του συνήθους. Ο μεν μοι προέτεινε να διέλθω δι’ Αγγλίας πριν ή μεταβώ εις Πετρούπολιν, ίνα, ως έλεγε, συνεννοηθώ μετά των Άγγλων υπουργών περί των ληπτέων μέτρων προς εφαρμογήν της περί των Ιονίων Νήσων συνθήκης ην προ ολίγου είχομεν υπογράψει. Ο δε πρίγκιψ Μέττερνιχ μοι προέτεινε δι’ ενός εκ των εμπιστοτάτων αυτού προσώπων, του κ.

Σελ. 29
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/30.gif&w=550&h=800

Φλορέ56, θέσιν, κατά την γνώμην του, πλέον ευχάριστον εκείνης ήτις με ανέμενεν εν Πετρουπόλει. Ο έμπιστος ούτος του πρωθυπουργού της Αυστρίας εξέφρασε εις εμέ την γνώμην ότι το κλίμα της Πετρουπόλεως και η υπερβολική εργασία θα επετάχυνον το τέρμα του βίου μου· ότι θα ήτο πολύ προτιμότερον να έλθω εις Βιέννην και να υπηρετήσω εκεί τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρον, εξυπηρετών συγχρόνως το συμφέρον της Ευρώπης· ότι ήρκει μόνον να συναινέσω, και θα ήτο εύκολον να μοι δοθή έκτακτος αποστολή παρά τη Αυλή της Βιέννης με σκοπόν την εδραίωσιν του συστήματος του εγκαθιδρυθέντος εν Παρισίοις και την εφαρμογήν των συνθηκών των αποτελούντων την βάσιν αυτού· ότι ο κόμις Στάκελβεργ θα εξηκολούθει να ασχολήται με τας τρεχούσας υποθέσεις και τα αφορώντα εις την διπλωματικήν παράστασιν· ότι απολαύων της εμπιστοσύνης του Αυτοκράτορος Αλεξάνδρου θα ηδυνάμην να υπηρετήσω Αυτόν λυσιτελέστερον εν Βιέννη η εν Πετρουπόλει· και ότι, τέλος, εάν επεθύμουν να είμαι ο μόνος αντιπρόσωπος Αυτού εν Βιέννη και να υπηρετήσω τον Αυτοκράτορα άνευ συμμετοχής ετέρου προσώπου, θα ήτο δυνατόν να μοι δοθή η θέσις του κ. Στάκελβεργ. Η απάντησίς μου ήτο τόσον σαφής και κατηγορηματική, ώστε ο κ. Φλορέ δεν επανήλθε πλέον επί της περιέργου ταύτης προτάσεως.

Ως προς την πρότασιν όμως του λόρδου Κάστλερεη εζήτησα τας διαταγάς του Αυτοκράτορος. Η Αυτού Μεγαλειότης διέταξε τον κόμιτα Νεσσελρόδε να μοι γράψη εκ Βερολίνου, ότι εδιδε την συναίνεσίν Του διά την εις Αγγλίαν αναχώρησίν μου, αρκεί μόνον να επανηρχόμην εις Ρωσσίαν προ του χειμώνος. Εν τω μεταξύ ο λόρδος Κάστλερεη εφάνη μεταβαλών γνώμην. Οι συνάδελφοί του, μοι έλεγεν ούτος, επεθύμουν να μάθουν καλύτερον την κατάστασιν των πραγμάτων εν ταις Νήσοις πριν ή εξετάσουν μετ’ εμού τον τρόπον της εφαρμογής της συνθήκης. Εάν δεν ηδυνάμην να αναβάλω επί τινα χρόνον την εις Ρωσσίαν αναχώρησίν μου, ούτοι θα ηρκούντο να μοι ζητήσουν υπόμνημα περιέχον την περί του ζητήματος γνώμην μου. Επέδωκα εις τον λόρδον Κάστλερεη το υπόμνημα όπερ εζήτουν οι συνάδελφοί του και ανεκοίνωσα τούτο μετά του αντιγράφου της συνθήκης εις την Ιόνιον Γερουσίαν παρακαλέσας τον λόρδον Κάστλερεη να διαβιβάση τον φάκελλόν μου διά των εν ταις Νήσοις αντιπροσώπων της Αγγλικής Κυβερνήσεως.

Ανεχώρησα τότε εκ Παρισίων και διελθών δι’ Ελβετίας, ένθα έδει να διευθετήσω τας ιδιωτικάς μου υποθέσεις, έφθασα εις Βιέννην περί τα τέλη Δεκεμβρίου, όπως προσκαλέσω τον κ. Στούρτζαν57 — όστις με είχε βοηθήσει διά του καλάμου του και της Ικανότητάς του εις το εν Μολδαβία στρατηγείον, κατά το εν Βιέννη Συνέδριον και, επί τινας εβδομάδας, κατά τας διασκέψεις των Παρισίων — να με συνοδεύση εις Πετρούπολιν και να με βοηθή

56. Εγγελβέρτος Ιωσήφ von Floret.

57. Αλέξανδρος Στούρτζας (1791 - 1854), ο στενός φίλος και βιογράφος του Κυβερνήτου.

Σελ. 30
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/31.gif&w=550&h=800

και εκεί εν τη εκτελέσει των καθηκόντων εις τα οποία με εκάλει η εμπιστοσύνη του Αυτοκράτορος.

Ανεχωρήσαμεν ομού διά Πετρούπολιν όπου έφθασα κατά τας αρχάς του Ιανουαρίου του 1816. Η Αυτού Μεγαλειότης είχε διατάξει όπως μοι ετοιμασθή κατοικία εν τω μεγάρω του Υπουργείου των Εξωτερικών, ένθα και εγκατεστάθην.

Ο Αυτοκράτωρ με εδέχθη μετά της συνήθους ευμενείας, μοι είπε δέ ότι ουδεμία ενέργεια αναγομένη εις την διπλωματίαν είχε γίνει από της εκ Παρισίων αναχωρήσεως Αυτού, ότι πάσαι αι υποθέσεις θα παραπέμπωνται προς εμέ, ότι η εργασία θα διεξάγεται εν Πετρουπόλει ως πρότερον εν τω Στρατηγείω και ότι ώφειλον να διοργανώσω την υπηρεσίαν του γραφείου μου και να κανονίσω τα καθέκαστα.

Εξερχόμενος εκ της ακροάσεως παρά τη Αυτού Μεγαλειότητι συνωμίλησα μετά του κόμιτος Νεσσελρόδε, συνεφωνήσαμεν δε καθ’ όλα επί της διεξαγωγής της εμπιστευθείσης εις αμφοτέρους ημάς υπηρεσίας. Από της επαύριον το Υπουργείον των Εξωτερικών ευρίσκετο εν πλήρει δράσει, διατηρήσαν την τοιαύτην οργάνωσιν μέχρι του μηνός Αυγούστου του έτους 1822, ότε η Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότης μοι επέτρεψε να αποχωρήσω.

Την παραμονήν της πρώτης υπηρεσιακής συνεργασίας μετά του Αυτοκράτορος, εις ην ώφειλον να μεταβώ ομού μετά του κόμιτος Νεσσελρόδε, έσχον ιδιαιτέραν ακρόασιν ην ο Αυτοκράτωρ, αστεϊζόμενος, ωνόμαζε συνεργασίαν ad hoc. Κατά την ακρόασιν ταύτην υπέβαλον εις την Αυτού Μεγαλειότητα έκθεσιν εν η επεχείρουν να εκθέσω την κατάστασιν εις ην αι συνθήκαι της Βιέννης και των Παρισίων έθεσαν την Ευρώπην εν γένει και έκαστον έθνος και εκάστην Κυβέρνησή κατ’ ιδίαν. Ανακεφαλαιώνων εν τη εκθέσει μου τας αρχάς ας η Αυτού Μεγαλειότης εκ συμφώνου προς τους συμμάχους Της είχεν ακολουθήσει, προσεπάθουν να εφαρμόσω τας αρχάς ταύτας εις την πορείαν ην το Υπουργείον του Αυτοκράτορος έδει να ακολουθήση ίνα διατηρήση και κατοχυρώση το κύρος των συνθηκών και συγχρόνως τα μεγάλα συμφέροντα άτινα το απαραβίασταν των συμβάσεων τούτων ώφειλε να εξασφαλίση. Το σπουδαιότερον και γενικώτερον των συμφερόντων τούτων, η προφύλαξις δηλαδή της Ευρώπης από της επαναλήψεως των επαναστάσεων, ήτο το κυριώτερον αντικείμενον των παρατηρήσεών μου. Δεν παρέλειπον να εξετάσω το μέσον εκείνο όπερ αι σύμμαχοι Δυνάμεις είχον αναγνωρίσει ως το μόνον δυνάμενον να επιτελέση το μέγα τούτο ευεργέτημα. Εξήταζον τον Συνταγματικόν Χάρτην τον χορηγηθέντα εις τον Γαλλικόν λαόν υπό της Α. Μ. Λουδοβίκου του ΙΗ΄ και παν ό,τι το γεγονός τούτο υπηγόρευε και ώφειλε να υπαγορεύση εις την σύνεσιν και την προνοητικότητα των λοιπών Κυβερνήσεων. Επέρανα δε την έκθεσίν μου με σκέψεις τινάς περί των ανατολικών ζητημάτων και περί του αντικτύπου ον προωρίζετο να εξασκήση εν Μολδαβία αλλά και εν ταις λοιπαίς υπό τους Τούρκους χριστιανικαίς χώραις η διοίκησις και η εσωτερική

Σελ. 31
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/32.gif&w=550&h=800

κατάστασις της Βεσσαραβίας58. Ο Αυτοκράτωρ εφάνη λίαν ευχαριστημένος εκ της εκθέσεώς μου, με διέταξεν όπως μοι χρησιμεύση αύτη ως βάσις εις τας περαιτέρω ενεργείας μου, μοι ενεπιστεύθη το χαρτοφυλάκιον των υποθέσεων της Βεσσαραβίας και με διόρισε μυστικοσύμβουλον (conseiller privé).

Η αλληλογραφία του Υπουργείου των Εξωτερικών μετά των εις τας ξένας πρωτευούσας Ρωσσικών πρεσβειών σκοπόν είχε την εκτέλεσιν των συνθηκών και των συμπληρωματικών συμβάσεων της 8/20 Νοεμβρίου 1815.

Οι παρά τη Αυλή της Γαλλίας και τη Γερμανική Διαίτη πρεσβευταί των συμμάχων Δυνάμεων συνεκρότουν δύο διασκέψεις εξ ων η πρώτη ησχολείτο με τα ζητήματα του στρατού της κατοχής, με την πληρωμήν της πολεμικής αποζημιώσεως και την εξόφλησιν των δανείων των γνωστών υπό την επωνυμίαν των «ιδιωτικών χρεών». Η δε διάσκεψις της Φραγκφούρτης ώφειλε να εξακολουθήση και να αποπερατώση τας διαπραγματεύσεις τας αναγομένας εις τα αμφισβητούμενα εισέτι εδαφικά ζητήματα μεταξύ της Αυστρίας, της Βαυαρίας και του Μεγάλου δουκάτου της Βάδης.

Εκτός των ζητημάτων τούτων το Υπουργείον των Εξωτερικών έλαβε διαταγήν παρά του Αυτοκράτορος να μελετήση και τα ζητήματα της Τουρκίας και Περσίας. Ο βαρώνος Στρόγανωφ59 επρόκειτο να αντικαταστήση εν Κωνσταντινουπόλει τον κ. Ιταλίνσκη60, ο δε στρατηγός Γιερμολώφ61 εκλήθη εις την διοίκησιν του στρατού της Ιβηρίας62 ως και εις τα καθήκοντα εκτάκτου πρεσβευτού παρά τη Αυλή της Τεχεράνης. Έπρεπε λοιπόν να παρασκευασθούν οδηγίαι δι’ αμφοτέρους τους πρεσβευτάς τούτους και να γίνουν νέοι διορισμοί και μεταθέσεις εις τα Ρωσσικά προξενεία της Ανατολής. Εις εμέ ανετέθη ειδικώς η σύνταξις των διά τον βαρώνον Στρόγανωφ οδηγιών, ύστερον δε έλαβον την διαταγήν να εναρμονίσω το έργον τούτο προς τας διά τον στρατηγόν Γερμολώφ οδηγίας ας είχεν επεξεργασθή ο κόμις Νεσσελρόδε.

Πριν ή προβώ εις την εκτέλεσιν των διαταγών τούτων έτυχον ιδιαιτέρας ακροάσεως παρά τη Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητι, καθ’ ην καθήκόν μου εθεώρησα να υποβάλω άπαξ έτι τας παρατηρήσεις μου επί της συνθήκης του Βουκουρεστίου και επί του αδυνάτου ευρέσεως εν τη συνθήκη ταύτη βάσεως ωφελίμου και στερεάς διά τας ειρηνικάς σχέσεις ας η Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότης επεθύμει να παγιώση αποστέλλουσα τον κ. Στρόγανωφ εις Κωνσταντινούπολιν. Αφού απέδειξα ότι το γράμμα 63 της συνθήκης

58. Βλ. ανωτέρω, σελ. 9 και 10, σημ. 26.

59. Γρηγόριος Αλεξάνδροβιτς βαρώνος (είτα κόμις) Στρόγανωφ (1770-1857), πρεσβευτής της Ρωσσίας εν Σουηδία, Ισπανία και τελικώς (1816-1821) εν Τουρκία.

60. Ανδρέας Ιακώβλιεβιτς Ιταλίνσκη (1743 - 1827), πρεσβευτής της Ρωσσίας εν Κωνσταντινουπόλει από του 1812 μέχρι του 1816, κατόπιν δε εν Ρώμη μέχρι του θανάτου του.

61. Αλέξιος Πετρόβιτς Γιερμολώφ (1777 - 1861), αρχηγός των Ρωσσικών στρατευμάτων του Καυκάσου.

62. Γεωργίας.

63. Αλλ’ ουχί βεβαίως το πνεύμα.

Σελ. 32
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/33.gif&w=550&h=800

κης ταύτης άφηνεν εις την Τουρκίαν πλήρη ελευθερίαν ενεργείας έναντι των Μολδοβλάχων και των δυστυχών Σέρβων, έλαβον το θάρρος να προτείνω εις τον Αυτοκράτορα να δοθή εις την αποστολήν του βαρώνου Στρόγανωφ διάφορος χαρακτήρ.

«Αντί να αποσταλή ούτος, Μεγαλειότατε, όπως διαπραγματευθή την εκτέλεσιν ανερφαμόστου συνθήκης, ας λάβωμεν ως αφετηρίαν την διακοίνωσιν ην ο αρχιστράτηγος του στρατού του Δουνάβεως64 επέδωσεν εις τον Μέγαν Βεζύρην κατά την ανταλλαγήν των επικυρώσεων της συνθήκης ταύτης. Η διακοίνωσις αύτη εδήλου εις την Πύλην, ότι εάν δεν ενεργήση από κοινού μετά της Ρωσσίας κατά του Ναπολέοντος, η συνθήκη θα είναι άκυρος. Παρά την δήλωσιν ταύτην όμως, η Πύλη διετήρησε πάντοτε τας φιλικάς και στενάς αυτής προς τον Βοναπάρτην σχέσεις. Ώστε μόνη της διεκινούνευσε την ακύρωσιν της συνθήκης του Βουκουρεστίου. Επομένως η Ρωσσία δικαιούται να προτείνη εις τους Τούρκους νέαν συνθήκην ειρήνης, συνοδεύουσα δε την πρότασίν της διά στρατιωτικής κινήσεως εις τα σύνορα και εν τω Ευξείνω, δύναται να είναι βέβαια ότι οι Τούρκοι θα παραδεχθούν ταύτην. Ούτω θα δυνηθή τέλος η Ρωσσία να απαλλάξη διά παντός τους Μολδαβούς, τους Βλάχους και τους Σέρβους από της αυθαιρέτου και καταθλιπτικής διοικήσεως ήτις τους καταπιέζει. Η Μολδαβία, η Βλαχία και η Σερβία δεν δύνανται άρα γε να σχηματίσουν τρεις ομοσπόνδους ηγεμονίας, κυβερνωμένας υπό ηγεμόνων εκ τριών διαφόρων δυναστειών, οίτινες δύνανται να εκλεγούν εκ των ηγεμονικών οίκων της Γερμανίας, ίνα ούτω συμβιβασθούν πάντα τα συμφέροντα και αρθή πάσα αφορμή ζηλοτυπίας; Διά να μη στερηθή δε η Πύλη των δικαιωμάτων αυτής, δύναται να απονεμηθή εις αυτήν, ως κυρίαρχον Δύναμιν, το δικαίωμα του προμηθεύεσθαι διά την Κωνσταντινούπολή ζωοτροφίας εκ των τριών τούτων ηγεμονιών επί μέτρια τιμή. Εξ άλλου δε, ίνα εξασφαλισθή εις τας ηγεμονίας ταύτας ύπαρξις ευρωπαϊκή, δύνανται να τεθούν αύται υπό την εγγύησιν ου μόνον της Ρωσσίας και της Αυστρίας, αλλ’ επί πλέον, εάν δεήση, και της Αγγλίας και της Γαλλίας».

Ανέπτυξα την ιδέαν μου, υποδείξας ότι τοιούτος τις συνδυασμός θα θεραπεύση την Ευρώπην εκ των παλαιών αυτής φόβων και της δυσπιστίας, ην εμπνέει αυτή η Ρωσσία και ότι τέλος οι χριστιανοί της Ανατολής, οι μη θέλοντες να υπομένουν πλέον τον Μουσουλμανικόν ζυγόν, θα ευρουν εις τα τρία ταύτα κράτη το άσυλον και την ασφάλειαν, ην ζητούν και προσδοκούν με τόσον μακράν και οδυνηράν ανυπομονησίαν.

«Η ευφορία των χωρών τούτων, οι περιεχόμενοι εν αυταίς θησαυροί, οι εκμεταλλευθησόμενοι διά των τεχνών, της βιομηχανίας, του εμπορίου και του ελευθέρου επί του Δουνάβεως πλου, θα προσφέρουν εις την Ρωσσίαν, ως και εις την Αυστρίαν, την Γερμανίαν και τα άλλα πολιτισμένα έθνη μεγίστας ωφελείας. Οι χριστιανοί της Ανατολής, εγκαθιστάμενοι εις τα νέα ταύτα κράτη,

64. Ο Τσιτσαγώφ.

Σελ. 33
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/34.gif&w=550&h=800

θα ωφελήσουν αυτά και θα καρπωθούν αμοιβαίαν ωφέλειαν, και εκείνοι δε, οίτινες θα μείνουν εισέτι υπό το συντετριμμένον σκήπτρον της Οθωμανικής κυβερνήσεως, θα υπομένουν τότε το παρόν επί τη ελπίδι μέλλοντος εξησφαλισμένου. Με την ελπίδα ταύτην ζουν ήδη από αιώνων οι χριστιανοί, βλέποντες δε αυτήν πραγματοποιουμένην τέλος διά τους αδελφούς αυτών Δάκας και Σέρβους, προς τί θα ζητήσουν ταύτην αλλαχού που και ουχί εν τη δικαιοσύνη και τη ελευθεριότητι της Ρωσσίας; Αλλά τούτο θα είχε και άλλας έτι συνεπείας. Παρέχουσα ενώπιον του Κόσμου τοιούτον παράδειγμα μετριοπάθειας, δεν θα αφοπλίση άρα γε η Ρωσσία την ζηλοτυπίαν όλων των άλλων Κυβερνήσεων; Και εάν ακόμη αύται θα ωνειροπόλουν την ώραν, ήτις θα απαλλάξη την ανθρωπότητα από της παρουσίας των Τούρκων επί του Βοσπόρου, δεν θα δίδουν άρα γε εν τη πολιτική, τη καλεσάση αυτάς να συμμετάσχουν των περί της τύχης των λαών τούτων διαπραγματεύσεων, το εχέγγυον του συστήματος, όπερ η Ρωσσία αναγκαίως θα ακολουθήση όταν έλθη η ώρα να αποδοθή εις τους Έλληνας η κληρονομιά των προγόνων των; Αλλ’ οποίας εγγυήσεις αι ευρωπαϊκαί Κυβερνήσεις δύνανται να ευρουν εις τας διαπραγματεύσεις αίτινες θα ανατεθούν εις τον βαρώνον Στρόγανωφ, ή έστω και εις τας επιτυχίας αυτού, εάν τοιαύται επιτυχίαι είναι δυναταί; Θα οικτίρουν τους Τούρκους, διότι θα αναγκασθούν να υποταχθούν και πάλιν εις τον ισχυρότερον. Θα φοβηθούν τους φανταστικούς κρυφίους σκοπούς της Ρωσσίας. Εν τω μεταξύ ουδέν πραγματικόν συμφέρον θα έχη σωθή, οι δε δυστυχείς χριστιανοί της Ανατολής θα διατελούν εισέτι θύματα τάξεως πραγμάτων ην ούτοι ουδέποτε θα θεωρήσουν ούτε επιδεκτικήν βελτιώσεως, ούτε οριστικήν, ουδέ μόνιμον».

Ο Αυτοκράτωρ με ήκουσεν απαντών πολλάκις εις τα επιχειρήματά μου διά λίαν ενθαρρυντικού μειδιάματος. Εν τούτοις, όταν ετελείωσα, μοι είπεν:

«Αι σκέψεις αύται είναι πολύ λογικαί, αλλά διά να εκτελέση τις τι πρέπει να προσφύγη εις το τηλεβόλον, τούθ’ όπερ δεν επιθυμώ. Αρκετούς πολέμους έσχομεν επί του Δουνάβεως· οι δε τοιούτοι πόλεμοι επιδρούν κακώς επί του ηθικού των στρατευμάτων. Του τελευταίου τούτου σείς ο ίδιος υπήρξατε μάρτυς. Αφ’ ετέρου η ειρήνη της Ευρώπης δεν έχει εισέτι στερεωθή, οι δε υποκινηταί των επαναστάσεων ουδέν θα επεθύμουν τόσον όσον να με ιδούν εις ρήξιν προς τους Τούρκους. Καλή ή κακή, η σύμβασις του Βουκουρεστίου πρέπει να τηρηθή. Πρέπει να την δεχθώμεν και να προσπαθήσωμεν να ωφεληθώμεν εξ αυτής όσον το δυνατόν περισσότερον, ίνα προξενήσωμεν κάτι καλόν εις τας παριστρίους ηγεμονίας και εις τους Σέρβους και ιδίως ίνα οι Τούρκοι μη μας ενοχλούν διά των αξιώσεων αυτών επί της ασιατικής ακτής. Υπό το πνεύμα τούτο συνιστώ να ασχοληθήτε με την αποστολήν του κ. Στρόγανωφ».

Πάσαι αι παρατηρήσεις ας ετόλμησα να κάμω προς λύσιν των δυσχερειών ας ο Αυτοκράτωρ αντέτεινεν εις το υποβληθέν Αυτώ υπ’ εμού σχέδιον, υπήρξαν ανωφελείς. Ο Αυτοκράτωρ έμενεν άκαμπτος. Απήλθον στενοχωρημένος, διότι έβλεπον ότι ο Αυτοκράτωρ επεθύμει να στερεώση την μετά των

Σελ. 34
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/35.gif&w=550&h=800

Τούρκων ειρήνην επί τη βάσει της συνθήκης του Βουκουρεστίου και προ πάντων ήθελε να πεισθούν περί τούτου αι ευρωπαϊκαί Δυνάμεις. Αλλ’ εγώ προέβλεπον μετά βεβαιότητος, ότι αι διαπραγματεύσεις του βαρώνου Στρόγανωφ θα επέφερον εν τέλει όλως αντίθετον αποτέλεσμα. Πράγματι, έπρεπε να ζητήσωμεν αφ’ ενός ικανοποίησιν και αποζημίωσιν διά την παράβασιν και την ατελή εκπλήρωσιν των άρθρων της συνθήκης άτινα αφεώρων εις τας παριστρίους ηγεμονίας και την Σερβίαν, αφ’ ετέρου δε να εύρωμεν τον τρόπον προς απόρριψιν των αξιώσεων ας η Πύλη διετύπου ως προς την επιστροφήν των επί της ασιατικής ακτής φρουρίων. Ήτο πρόδηλον ότι αι συζητήσεις, εις ας θα έδιδεν αφορμήν η αποστολή του βαρώνου Στρόγανωφ, θα ενέπνεον εις τους Τούρκους και εις τας ευρωπαϊκάς Κυβερνήσεις την υπόνοιαν, ότι η Ρωσσία αποκρύπτει τους αληθείς αυτής σκοπούς, ότι απέχει του να επιθυμή την άρσιν των δυσχεριών προς διακανόνισιν και στερέωσιν ειρηνικών σχέσεων και ότι τουναντίον ζητεί δικαιολογητικάς αιτίας προς νέας εν τω μέλλοντι εχθροπραξίας.

Εν τούτοις έπρεπε να υπακούσω· αι δε οδηγίαι του βαρώνου Στρόγανωφ συνετάγησαν συμφώνως προς τας προθέσεις του Αυτοκράτορος. Η Αυτού Μεγαλειότης ενέκρινε το έργον μου, ο δε βαρώνος Στρόγανωφ μετέβη εις την θέσιν του.

Ο στρατηγός Γιερμολώφ έλαβεν επίσης συμπληρωματικάς οδηγίας, οι δε παρά ταις κυριωτέραις Αυλαίς της Ευρώπης πρεσβευταί της Ρωσσίας εξουσιοδοτήθησαν να φέρουν εις γνώσιν των ξένων Κυβερνήσεων τα κατά τας δύο ταύτας αποστολάς και τον σκοπόν των.

Μετά την επιστροφήν Του εκ Παρισίων εις Πετρούπολιν ο Αυτοκράτωρ διέταξε να δημοσιευθή καθ’ όλην την αυτοκρατορίαν η συνθήκη της 14/26 Σεπτεμβρίου65. Η δημοσιότης η δοθείσα εις την συνθήκην ταύτην και αι ερμηνείαι ας η κακοβουλία ηρέσκετο δίδουσα εις αυτήν, διήγειρον γενικήν δυσπιστίαν μεταξύ των μικροτέρων κρατών και αυτών έτι των Τούρκων. Προς προληψιν των δυσαρέστων συνεπειών τοιούτων παρεξηγήσεων, το Υπουργείον των Εξωτερικών προέτεινεν εις την Αυτού Αυτοκρατορικήν Μεγαλειότητα να προσκληθούν πάσαι αι χριστιανικαί Κυβερνήσεις όπως προσχωρήσουν εις την συνθήκην της 14/26 Σεπτεμβρίου. Ο Αυτοκράτωρ ενέκρινε την ιδέαν ταύτην, ήτις και επραγματοποιήθη μετά πλήρους επιτυχίας.

Τελευτώντος του Ιουλίου ο Αυτοκράτωρ ανεχώρησεν εις Μόσχαν, ένθα παρέμεινεν επί τέσσαρας εβδομάδας· εκείθεν μετέβη εις Βαρσοβίαν, επιστρέψας μετά ταύτα εις Πετρούπολιν. Η Αυτού Μεγαλειότης με είχε διατάξει να συνοδεύσω Αυτήν ίνα μη επιβραδυνθή η διεξαγωγή των υποθέσεων των υπαγομένων εις την δικαιοδοσίαν του Υπουργείου των Εξωτερικών.

Αρχομένου του έτους 1817 ο Αυτοκράτωρ εξέφρασεν εις τον κόμιτα Νεσσελρόδε και εις εμέ την ευαρέσκειαν ην ησθάνετο εργαζόμενος μεθ’ ημών.

65. Της Ιεράς Συμμαχίας.

Σελ. 35
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/36.gif&w=550&h=800

Επίσης εις τας ιδιαιτέρας ακροάσεις, ας μοι έδιδε διά τας υποθέσεις της Βεσσαραβίας, ο Αυτοκράτωρ ευηρεστήθη να μοι επαναλάβη πόσον ήτο ευχαριστημένος εκ της πορείας του Υπουργείου των Εξωτερικών και εκ της, κατά διαταγήν Του, ενεργού συμμετοχής μου εις τούτο.

Απρόοπτον συμβάν έθεσεν υπό δοκιμασίαν τας καλάς διαθέσεις ας ο Αυτοκράτωρ ευηρεστείτο εκδηλώνων εις εμέ. Νεαρός Έλλην, ονόματι Γαλάτης, εκ της νήσου Ιθάκης, έφθασεν εις Οδησσόν και μοι απηύθυνεν επιστολήν ζητών την άδειαν να έλθη εις Πετρούπολιν, διότι, ως έλεγεν, είχε να μοι κάμη ανακοινώσεις μεγάλης σπουδαιότητος. Υπέβαλον την επιστολήν ταύτην εις τον Αυτοκράτορα:

«Τον γνωρίζετε;»

« Όχι, Μεγαλειότατε.»

«Φαντάζεσθε ποίαι είναι αι ανακοινώσεις ας δύναται να σας κάμη;»

«Ουδόλως. Κρίνων όμως εκ της επιστολής του, δεν περιμένω άλλο τι παρά καμμίαν ανοησίαν. Δεν βλέπω άλλως τε, διατί, ενώ ευρίσκεται εις Οδησσόν, δεν μοι έγραψεν ό,τι είχε να μοι είπη.»

«Αδιάφορον», απήντησε εις τούτο ο Αυτοκράτωρ. «Γράψατέ του να έλθη. Καλόν να ίδωμεν εκ του πλησίον τί είδους άνθρωπος είναι.»

Ο Γαλάτης ήλθε λοιπόν εις Πετρούπολιν και παρουσιάσθη εις εμέ. Έφερε την στολήν της Ιονίου εθνοφυλακής και ετιτλοφορείτο κόμις! Η εμφάνισίς του, οι τρόποι του και οι πρώτοι του λόγοι με έκαμαν κατ’ αρχάς να νομίσω ότι ο νέος ούτος ήτο τυχοδιώκτης. Εν τούτοις αι εξηγήσεις ας εφαίνετο επειγόμενος να μοι δώση με ήγαγον να μεταβάλω γνώμην.

Τον αφησα να ομιλήση και τότε ενόησα ότι επρόκειτο περί πράγματος σοβαρωτέρου. Πράγματι ο Γαλάτης ήτο απεσταλμένος μυστικής εταιρείας αποτελουμένης αποκλειστικώς εξ Ελλήνων οι οποίοι εσχεδίαζον να ελευθερώσουν διά γενικής εξεγέρσεως την πατρίδα των εκ του τουρκικού ζυγού. Ο Γαλάτης ήρχετο να μοι προτείνη να γίνω αρχηγός της εταιρείας ταύτης και να διευθύνω συνεπώς τας ενεργείας της. Μοι προέτεινε να μοι αναγνώση τας οδηγίας και πάντα τα έγγραφα ων ήτο κομιστής.

Τον διέκοψε πάραυτα εκφράσας δριμύτατα την εκπληξιν και αγανάκτησιν μεθ’ ης εμάνθανον τα τρελλά και επικίνδυνα σχέδια των εντολέων του, τον σκοπόν του ταξιδιού του και τας αποκαλύψεις τας οποίας επεφορτίσθη να μοι κάμη:

«Διά να σκέπτεται κανείς, Κύριε, περί τοιούτου σχεδίου πρέπει να είναι παράφρων, διά να τολμήση δε να μοι ομιλήση περί αυτού εν τω οίκω τούτω, όπου έχω την τιμήν να υπηρετώ μέγαν και κραταιόν Μονάρχην, πρέπει να είναι, όπως είσθε σείς, νέος μόλις εγκαταλείψας τους βράχους της Ιθάκης και παρασυρόμενος δεν ηξεύρω υπό ποίων τυφλών παθών. Δεν ημπορώ να ομιλώ μαζί σας περισσότερον περί του σκοπού της αποστολής σας, σας ειδοποιώ δε ότι ουδέποτε θα αναγνώσω τα έγγραφά σας. Η μόνη συμβουλή ην δύναμαι να σας δώσω είναι να μη ομιλήσετε περί αυτής εις κανένα και να

Σελ. 36
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/37.gif&w=550&h=800

επιστρέψετε το ταχύτερον εκεί οπόθεν ήλθατε και να είπετε εις τους εντολείς σας ότι, αν δεν θέλουν να καταστραφούν και να συμπαρασύρουν μεθ’ εαυτών εις τον ολεθρον το αθώον και δυστυχές έθνος των, πρέπει να εγκαταλείψουν τας επαναστατικάς ενεργείας των και να ζήσουν ως πρότερον υφ’ ας κυβερνήσεις ευρίσκονται, μέχρις ου η θεία Πρόνοια αποφασίση άλλως.»

Εξήγησα εις αυτόν τους λόγους οι οποίοι με παρεκίνουν να τω δώσω τας συμβουλάς ταύτας και τον απέπεμψα.

Αναφέρων προς τον Αυτοκράτορα την δυσάρεστον ταύτην υπόθεσιν, παρεκάλεσα την Αυτού Μεγαλειότητα να μοι επιτρέψη να επισπεύσω την αναχώρησιν του Γαλάτη. Ο Αυτοκράτωρ, μολονότι ενέκρινε τα όσα είχον ειπεί εις τον Γαλάτην, δεν συνεμερίσθη την γνώμην μου περί της επειγούσης ανάγκης της εκ Πετρουπόλεως αποπομπής αυτού. Τουναντίον μοι ανέθεσε να ίδω τον Γαλάτην και να προσπαθήσω να διερευνήσω βαθύτερον τα μέσα άτινα οι εντολείς του ενόμιζον ότι ηδύναντο να διαθέσουν προς επιτυχίαν του σκοπού των. Υπέκυψα εις την ρητήν ταύτην θέλησιν της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος και επέστρεψα οίκαδε. Αλλ’ ήμην τόσον στενοχωρημένος ώστε η άλλως τε ουχί καλή, υγεία μου επηρεάσθη εκ τούτου και με ηνάγκασε να διακόψω επί τινας ημέρας πάσαν εργασίαν.

Εν τω μεταξύ όργανα της Αστυνομίας παρηκολούθησαν τον Γαλάτην, ότε δε εκ της εκθέσεώς των ο Αυτοκράτωρ έμαθεν ότι ο νέος ούτος άφηνεν ευκόλως τους πάντας να διεισδύσουν εις τον χαρακτήρα και τους σκοπούς της μυστικής εταιρείας ης ήτο όργανον, η Αυτού Μεγαλειότης διέταξε να συλληφθή, ειδοποιήσασά με περί τούτου διά του πρίγκιπος Βολκόνσκη66.

Απηύθυνα τότε προς τον Αυτοκράτορα επιστολήν εν η εδείκνυον τας

αναποφεύκτους συνεπείας της συλλήψεως ταύτης, τόσον ως προς τους χριστιανούς τους υπό μουσουλμανικόν ζυγόν, όσον και ως προς εμέ αυτόν. Παρετήρησα ότι η Αστυνομία της Πετρουπόλεως θα νομίση ότι κατέστην ύποπτος παρά τη Αυτού Μεγαλειότητι και ότι οι Έλληνες θα με εθεώρουν ως τον αίτιον πάντων των δεινών άτινα έμελλον να πέσουν επ’ αυτών ευθύς ως η Πύλη ήθελε λάβει γνώσιν του ταξιδιού του Γαλάτη, τούθ’ όπερ ασφαλώς θα εμάνθανε διά του λόρδου Κάθκαρ 67 και της εν Κωνσταντινουπόλει Βρεττανικής πρεσβείας. Η επιστολή μου ελήφθη υπό του Αυτοκράτορος αργά την εσπέραν. Η Αυτού Μεγαλειότης μοι απέστειλε τον θαλαμηπόλον Της, καλούσα με να παρουσιασθώ παρ’ Αυτή. Ο Αυτοκράτωρ με εδέχθη λέγων:

«Διατί μοι εγράψατε την επιστολήν ταύτην; Μήπως δεν θα ηδύνασθε να εξηγηθήτε προφορικώς;»

«Όχι, Μεγαλειότατε· η θλίψις ην αισθάνομαι είναι τόσον βαθεία, ώστε μόνον εις τον κάλαμον τολμώ να εμπιστευθώ.»

66. Πιθανώς ο υπασπιστής του Τσάρου Αλεξάνδρου πρίγκιψ Πέτρος Μιχαήλοβιτς Βολκόνσκη (1776 - 1852).

67. Γουλιέλμος Shaw, υποκόμις Cathcart (1755 - 1845), πρεσβευτής της Αγγλίας εν Πετρουπόλει.

Σελ. 37
https://kapodistrias.digitalarchive.gr/published/includes/resources/auto-thumbnails.php?img=/var/www/html/ikapo/published/uploads/book_files/1/gif/38.gif&w=550&h=800

 «Εννοώ την λύπην σας και την συμμερίζομαι. Αύτη σας τιμά και σας δικαιώνω πλήρως. Περί τούτου θα έχετε άμεσον απόδειξιν. Ο στρατηγός Γοργόλη68 θα σας ανακοινώση πάσας τας καταθέσεις του Γαλάτη, μετά δε το πέρας της ανακρίσεως ο νέος ούτος θα απολυθή, σείς δε θα τον στείλετε όπου κρίνετε φρονιμώτερον. Όλα τα αναγκαία προς τούτο μέσα θα τεθούν εις την διάθεσίν σας.»

Ηυχαρίστησα τον Αυτοκράτορα συγκεκινημένος.

Την επαύριον η Αστυνομία μοι απέστειλεν αντίγραφον ή περίληψιν της ανακρίσεως. Παρεκάλεσα να μη κάμουν τον κόπον ανακοινούντες μοι την συνέχειαν της ανακρίσεως. Μετά το πέρας της ανακρίσεως ο Γαλάτης ήλθε παρ’ εμοί συνοδευόμενος υπό του στρατηγού Γοργόλη, όστις ηθέλησε να αποσυρθή. Παρεκάλεσα τον στρατηγόν να μείνη, ωμίλησα δε εις τον Γαλάτην γαλλιστί παρουσία, του αρχηγού της Αστυνομίας. Ο ατυχής ούτος νέος απεστάλη υπό συνοδείαν μέχρι Βουκουρεστίου, ένθα, κατόπιν εγγράφου απευθυνθέντος υπ’ εμού τη ρητή διαταγή του Αυτοκράτορος προς τον εκεί γενικόν πρόξενον της Ρωσσίας κ. Πίνη, ετέθη υπό την επιτήρησιν του προξενείου μέχρις ότου ήθελεν ευρεθή τρόπος να αποσταλή ασφαλώς εις την πατρίδα του.

Η ανάκρισις και τα έγγραφα, άτινα εκόμιζεν ο Γαλάτης, απεκάλυψαν τα σχέδια της μυστικής εταιρείας. Ο Αυτοκράτωρ εξήτασεν αυτά, ηυδόκησε δε να συζητήση μετ’ εμού περί του τί ηδύνατο να γίνη προς προφύλαξιν των χριστιανών της Ανατολής από της καταστροφής της απειλουμένης εκ της ολεθρίας ταύτης επιχειρήσεως. Η Ρωσσία ουδεμίαν ήσκει εξουσίαν επί των ανδρών των αποτελούντων την μυστικήν ταύτην εταιρείαν και δεν ηδύνατο συνεπώς ούτε να τους συλλάβη ούτε να τους θέση υπό επιτήρησιν. Ό,τι ηδύνατο να πράξη, συμφώνως προς τους νομικούς τύπους, θα ήτο να επιστήση την προσοχήν της Πύλης επί των σκευωριών των. Αλλά, γνωρίζων εκ θλιβεράς πείρας τα φοβερά και αιμοβόρα μέτρα δι’ ων η Πύλη θα απήντα εις τοιαύτην προειδοποίησιν, και πεπεισμένος ότι οι εντιμότεροι, οι πλουσιώτεροι και ίσως οι μάλλον ξένοι προς την εταιρείαν Έλληνες, θα ήσαν τα πρώτα θύματα της τουρκικής μανίας, ο Αυτοκράτωρ απεφάσισε να μη πράξη τίποτε.

«Εις το ζήτημα τούτο, ουδέν δυνάμεθα», μοι είπεν επί του προκειμένου η Αυτού Μεγαλειότης. «Ας μείνωμεν αγνοί. Ας προσπαθήσωμεν εις τον κύκλον της εξουσίας μας να διαφωτίσωμεν τους εν Ρωσσία Έλληνας· η θεία Πρόνοια θα σώση τους άλλους.»

Προς εκπλήρωσιν των προθέσεων του Αυτοκράτορος, έγραψα τότε ιδιωτικάς επιστολάς θεωρηθείσας και εγκριθείσας υπό της Αυτού Μεγαλειότητος προς τους Έλληνας των παριστρίων ηγεμονιών και της Οδησσού, οίτινες έχαιρον εκτιμήσεως παρά τοις συμπατριώταις των, εφιστών την προσοχήν των

68. Ο Ιωάννης Γοργόλης (1770 - 1858), ελληνικής καταγωγής, διετέλεσεν αρχηγός της Αστυνομίας Πετρουπόλεως από του 1811 μέχρι του 1821.

Σελ. 38
Φόρμα αναζήτησης
Αναζήτηση λέξεων και φράσεων εντός του βιβλίου: Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄
Αποτελέσματα αναζήτησης
    Σελίδα: 19

     Επιστρέψας εις Ζυρίχην ειργάσθην μετά του κ. Λεπτσέλτερν προς εκτέλεσιν των διαταγών τας οποίας εκόμιζον.

    Μετά μακράς και ακάρπους διαπραγματεύσεις επείσθημεν ότι έπρεπε να γίνη χρήσις ισχυροτέρων μέτρων προς διόρθωσιν του κακού όπερ είχε προξενήσει η αποστολή του κόμιτος Ζενφτ. Μέχρι τότε δεν είχομεν κατορθώσει να συγκαλέσωμεν νέαν Δίαιταν, διότι τα αρχαία καντόνια δεν ήθελον πλέον να αναγνωρίσουν τα νέα, και η Ελβετία ήτο διηρημένη και ετοίμη προς εμφύλιον πόλεμον. Εφ’ όσον τα συμμαχικά στρατεύματα προυχώρουν εν Γαλλία, η θέσις αυτών θα καθίστατο κρισιμωτέρα εν η περιπτώσει αι πολεμικαί ενέργειαι ηνάγκαζον αυτά να ζητήσουν στήριγμα εν Ελβετία. Οι φόβοι ούτοι έπεισαν ημάς να μεταβώμεν εις το Στρατηγείον ίνα εκθέσωμεν την κατάστασιν και ζητήσωμεν νέας οδηγίας. Εύρομεν τους δύο Αυτοκράτορας εν Troyes, εφθάσαμεν δε καθ’ ον χρόνον ο στρατός υπεχώρει προς το Langres και το Chaumont. O Αυτοκράτωρ Αλέξανδρος, όστις έμεινεν επί τινας ημέρας εν τη τελευταία ταύτη πόλει, μοι έδωκε τας οριστικάς διαταγάς διά τας οποίας είχον έλθει και με διώρισεν έκτακτον Αυτού απεσταλμένον και πληρεξούσιον υπουργόν παρά τη Ελβετική Ομοσπονδία.

    Κατά τας διαφόρους ακροάσεις, ων έτυχον τότε, έλαβον το θάρρος να υποβάλω εις την Αυτού Μεγαλειότητα σύντομον υπόμνημα περί των Ιονίων Νήσων, δι’ ου παρεκάλουν την Αυτού Μεγαλειότητα όπως μη αποφασίση τι περί της πατρίδος μου πριν ή μοι επιτραπή να εκθέσω εις Αυτήν την γνώμην μου περί του ζητήματος τούτου. Ο Αυτοκράτωρ μοι υπεσχέθη τούτο και με διέταξε να επιστρέψω πάραυτα εις Ελβετίαν, όπως επαναφέρω εκεί την ομόνοιαν.

    Πράγματι δε τα μέσα, δι’ ων εφωδιάσθην εγώ τε και ο συνάδελφός μου, με διηυκόλυνον εις την εκπλήρωσιν του έργου τούτου.

    Ήμεθα κομισταί δηλώσεως των συμμάχων Δυνάμεων δι’ ης, καθ’ ην περίπτωσιν αι κυβερνήσεις των κατ’ ιδίαν καντονίων ηρνούντο να αποστείλουν εν ωρισμένη προθεσμία αντιπροσώπους των εις την Δίαιταν, ήμεθα εξουσιοδοτημένοι να αναγνωρίσωμεν ως αντιπροσώπους των καντονίων τούτων τους πολίτας ους θα εκρίνομεν ημείς καταλλήλους προς τούτο.

    Ήρκεσε να δείξωμεν εμπιστευτικώς το αποφασιστικόν τούτο έγγραφον είς τινας εκ των μάλλον ισχυόντων εν Ελβετία, επιτύχωμεν άνευ ουδεμιάς περαιτέρω αναβολής την κατά τους νομίμους τύπους εκλογήν και αποστολήν των αντιπροσώπων των 19 καντονίων εις την Δίαιταν της Ζυρίχης.

    Το πρώτον τούτο αποτέλεσμα ήνοιξε την οδόν εις τας διαπραγματεύσεις εκείνας δι’ ων έσχομεν την ευτυχίαν να επαναφέρωμεν την ομόνοιαν εν Ελβετία και να παρασκευάσωμεν τας βάσεις των διπλωματικών συμβάσεων αίτινες επηκολούθησαν και αίτινες συνέδεσαν την Ελβετικήν Ομοσπονδίαν με την παλινόρθωσιν του Ευρωπαϊκού συστήματος.

    Η είδησις της εις Παρισίους εισόδου38 των συμμαχικών στρατευμάτων

    38. 31 Μαρτίου 1814.