Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

ρέστος προς υμάς. Το έλλειμμά μου είναι εν μέρει αποτέλεσμα της αυξήσεως των τιμών, όλων των απαραιτήτων διά την ζωήν ειδών και εν μέρει είναι επακόλουθον αναγκαίον της ζωής, ην οφείλω να κάμω. Από την ημέραν της ενταύθα αφίξεώς μου έως της σήμερον αι τιμαί πάντων διπλασιάσθησαν. Και εν τω μεταξύ αι αποδοχαί μου παρέμειναν αι αυταί.

Καταλήγω με την παράκλησιν όπως διαβιβάσητε τα σεβάσματά μου προς όλους τους θείους και θείας· και τους εγκαρδίους χαιρετισμούς μου προς όλους τους φίλους και προς όσους με ενθυμούνται. Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς. ανδραδέλφους και ανεψιούς. Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου Συμεώνος· και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο υιός Ιωάννης

40

S(anto) Pietroburgo, 12/14 Gennajo 1811

La settimana passata le ho scritto per la via di Gianina indirizzando la mia lettera p(er) Mosca ad un Greco negoziante. La presente per mezzo del S(ignor) Fonton la rimetto a Dendrinò, poicchè veggo che l’ indirizzo dato ad’ altra por la stessa via n(on) è stato molto fortunato. Alla fine del corrente mese parte Benakj, per rendersi al suo posto. Con quella occasione le scriverò più a lungo, e le manderò anco il mio ritratto. Per quanta repugnanza io abbia avuto fin’ ora di farmi dipingere, ho dovuto cedere al dovere di obedire ai di lei ordini... Benakj parte contentissimo. Predendo congedo da S.M. I(mperiale) ricevutto una scatola arrichita della ciffra in brillanti. Vorrei che eguale fortuna lo accompagnasse nel suo viaggio. E che n(on) si dimenticasse in qualche parte. Mi promete p(er) altro di far grande diligenza. Stanco essendo delle esorbitanti spese dei viaggi, e della dimora nei paesi forestieri, ed in questa capitale. L’ amico nostro Naranzi cessò di vivere in Pisa, dopo essere stato riconosciuto nel suo posto di Livorno. Era malato o per dir meglio ipocondriaco da molto rempo... ed un colpo impoviso lo rappj ai suoi amici; ed alla sua famiglia. Questo avvenimento mi ha funestato... Mette delle nuove difficoltà alla nostra corrispondenza p(er) la via d’ Italia. E mi angustia nelle misure mie economiche. Il f(rate)llo suo p(er) amicizia mi lasciava profit(t)are in parte della pensione che

il defunto ora riceveva; ed eravamo intesi, che non mi avrebbe dimandato il suo rimborso che aloraquando1 io fossi in circostanze più favorevoli. Questa rissorsa va a mancarmi. E nell’ impossibilità di vivere φ. 1v dei miei soli appuntamenti, mi trovo nella più angustiata situazione. / Colla mia lettera scrittale p(er) la via di Giannina, mi sono spiegato su di guesto articolo per me importantissimo con più dettagli. Lo farò ancora coll’ occasione di Benackj. Intanto ripetterò qualche cen(n)o.

Mi asterrò di importunarla dimandandole soccorsi, a costo di sog(g)iacere a qualunque siasi privaz(io)ne fino a tanto che ella non me lo prometta, e che io sia assicurato, che il mandarmi qualche dennaro, ella è cosa p(er) lei possibile... La prego per tanto di farmi conoscere le di lei intenzioni. Quando la situazione difficile di codesta Isola sia ammigliorata, non ne dubito, ella n(on) vorrà dimenticarsi di me, sotto molti rapporti. Ma ove le cose continuino sullo stesso piede, mi giovarebbe moltissimo conoscere con precisione tutto quello che ella può fare p(er) venire in mio soccorso. La via di Constantinopoli, quella di Gianina, e quella p(er) sino d’ Italia saranno da me tentate in continuaz(io)ne p(er) non farle mancare le mie nuove... Ella n(on) le negliga p(er) farmi avere le sue. Sto bene di salute. E non scontento di tutto il restante. Sempre i stessi riguardi. Le stesse attenzioni. Le stesse bontà. Le stesse promesse. E disgraz(iatamen)te le stesse circostanze. Si vuol presto la pace coi Turchj. E questo avenimento potrebbe mutarle p(er) me. Dio lo voglia! Il Conte Mocenigo spera di partire pel suo posto di Cagliari. Glielo desidero di tutto cuore, per vederlo contento, e p(er) non averlo d’ intorno a me colle sue insoportabili geremiadi. Io vivo con Minziakj, assai contento della sua compagnia, e delle sue cure economiche, e del suo saper fare con questa gente. .. Sono φ. 2 beato, dacché esso mi tiene sotto la sua tutella. / Molti altri, e tutti p(er) dir meglio, i ritornati qui dalle Isole, n(on) valgono certamente questo galantuomo... Li veggo tutti sovente. E mi pesano. Tutti sono in difficili circostanze. Si dolgono. E vengono a piangere il loro destino da me... Ultima(ment)e Somarokoff da Nicolaieff, venne a cercarmi colle sue lettere... Mi sono interessato p(er) lui. E fortunata(ment)e la mia intervenzione presto il Ministro della Marina, facilitò il soccorso dei suoi aspiri; Ne sono contento tanto più, che voglio lusingarmi che la famiglia Rodostamo non sia p(er) aver male agradir questo interesse sincero che ho preso p(er) Somarokoff.

La prego intanto di presentare i miei ossequj a questi nuovi parenti, ed a tulli gli antichi... baccio le mani ai zij e zie. Abbraccio f(rate)llj

1. Αντί ορθότ. allorquando

e sorelle, e cognati e nipoti. Mi raccomando alle preci del nostro sacromonaco Simeone. Ed imploro la benedizione dei genitori.

Il fig(lio) Giovanni

Αρ. 66

Αγία Πετρούπολις, 12/24 Ιανουαρίου 1811

Την παρελθούσαν εβδομάδα έγραψα προς υμάς διά της οδού των Ιωαννίνων, διευθύνων την επιστολήν μου διά της Μόσχας προς έναν Έλληνα έμπορον. Την παρούσαν αποστέλλω εις τον Δενδρινόν μέσω του κυρίου Φοντόν, διότι διαπιστώνω ότι η δοθείσα διεύθυνσις εις τας άλλας επιστολάς δεν εστάθη τόσον ευτυχής. Κατά τα τέλη του τρέχοντος μηνός αναχωρεί ο Μπενάκης, επιστρέφων εις την θέσιν του. Επί τη ευκαιρία ταύτη θα γράψω προς υμάς εκτενέστερον και θα αποστείλω υμίν και το πορτραίτον μου. Παρά την απέχθειαν, την οποίαν μέχρι τούδε είχον εις το να με ζωγραφίσουν, ώφειλον να υποχωρήσω ενώπιον του καθήκοντος της υποταγής εις τας εντολάς υμών... Ο Μπενάκης αναχωρεί τα μάλα ευχαριστημένος. Μετά της αδείας αναχωρήσεως έλαβεν παρά της Α.Μ. του Αυτοκράτορος μίαν ταμβακέραν κεκοσμημένην διά της υπογραφής Αυτού, κεχαραγμένης με μπριλλάντια. Θα ήθελον όπως η ιδία τύχη συνοδεύση αυτόν κατά το ταξίδιόν του και όπως μη λησμονηθή εις κάποιο μέρος. Μοι υπεσχέθη εξ άλλου ότι θα επιδείξη μεγάλην προσοχήν. Εξαντλημένος ων ένεκα των υπερβολικών εξόδων των ταξιδίων και της παραμονής του εν ταις ξέναις χώραις και εν τη πρωτευούση ταύτη. Ο φίλος ημών Ναράντζης απέθανεν εις την Πίζαν μετά την αναγνώρισίν του εις την θέσιν του Λιβόρνου. Ήτο ασθενής ή διά να ειπώμεν καλύτερον υποχονδριακός από μακρού χρόνου. Έν δε αιφνίδιον πλήγμα αφήρπασεν αυτόν από τους φίλους του και από την οικογένειάν του. Το γεγονός τούτο κατέθλιψεν εμέ... Προσθέτει νέας δυσκολίας εις την διεξαγωγήν της αλληλογραφίας ημών μέσω της Ιταλίας. Και προσθέτει δυσχέρειας εις τα οικονομικά μου μέτρα. Ο αδελφός αυτού, χάριν φιλίας, μοι επέτρεπεν όπως κάμω χρήσιν μέρους των αποδοχών, ας ελάμβανεν ο τεθνεώς· είχομεν δε συμφωνήσει ότι δεν θα απήτει την επιστροφήν παρά μόνον όταν εγώ θα ηυρισκόμην εις πλέον ευνοϊκάς καταστάσεις. Ο πόρος αυτός θα μου λείψη. Και εν τη αδυναμία όπως συντηρηθώ μόνον διά φ. 1v των ιδικών μου αποδοχών, ευρίσκομαι εις την πλέον δυσχερή κατάστασίν. / Διά της επιστολής μου, της γραφείσης διά της οδού των Ιωαννίνων, εξηγήθην μετά περισσοτέρων λεπτομερειών περί του τόσον σημαντικού δι’ εμέ θέματος

τούτου, θα πράξω το αυτό και διά της ευκαιρίας του Μπενάκη. Εν τω μεταξύ επαναλαμβάνω σημείωσίν τινα.

Θα αποφύγω να ενοχλήσω υμάς, απαιτών την συνδρομήν σας, οιανδήποτε στέρησιν και αν ήθελον υποστή, έως ότου υμείς μοι διαβεβαιώσητε και εγώ θα είμαι σίγουρος, ότι η αποστολή ποσού τίνος, είναι πράγμα δι’ υμάς δυνατόν. Παρακαλώ υμάς, εν τω μεταξύ, όπως μοι καταστήσητε γνωστάς τας προθέσεις υμών. Όταν η δύσκολος κατάστασις της Νήσου ταύτης ήθελεν βελτιωθή, δεν αμφιβάλλω ότι υμείς δεν θα λησμονήσητε εμέ εκ πολλών απόψεων. Αλλ’ εν περιπτώσει, εν η τα πράγματα ήθελον συνέχιση να είναι τα αυτά, θα συνέφερεν πολύ εις εμέ, όπως γνωρίζω μετ’ ακριβείας, πάντα όσα υμείς είναι δυνατον να πράξητε προς ενίσχυσίν μου. Η οδός της Κωνσταντινουπόλεως, εκείνη των Ιωαννίνων ως και αυτή της Ιταλίας θα χρησιμοποιηθούν υπ’ εμού κατ’ εξακολούθησιν διά να μη σας λείψουν αι ειδήσεις μου. Υμείς μην αμελήσητε αυτάς διά να έχω τας ιδικάς σας. Είμαι καλά εις την υγείαν μου. Και όχι δυσαρεστημένος ως προς πάντα τα λοιπά. Πάντοτε αι αυταί φροντίδες. Αι αυταί καλωσύναι. Αι αυταί υποσχέσεις. Και δυστυχώς αι αυταί συνθήκαι. Θεωρείται ταχεία η ειρήνη προς τους Τούρκους. Το δε γεγονός τούτο θα ηδύνατο να μεταβάλη αυτάς προς όφελός μου. Ας το θελήση ο Θεός! Ο Κόμης Μοτσενίγος ελπίζει ότι θα αναχωρήση διά την θέσιν του εις Κάλιαρι. Επιθυμώ τούτο δι’ αυτόν εξ όλης της καρδίας μου, διά να ιδώ αυτόν ευχαριστημένον και διά να μην έχω αυτόν πλησίον μου μετά των ανυποφόρων ιερεμιάδων του. Διαβιώ μετά του Μιντσιάκη, λίαν ευχαριστημένος διά την συντροφίαν του και διά τας οικονομικάς φροντίδας του και διά την ικανότητά του να συμπεριφέρηται προς τον λαόν τούτον. Είμαι ευτυχής καθ’ όσον έχει εμέ φ. 2 υπό την προστασίαν του. / Πολλοί άλλοι, ή διά να ομιλήσωμεν καλύτερον, όλοι οι επιστρέψαντες ενταύθα εκ των Νήσων δεν αξίζουν βεβαίως όσον αυτός ο ευγενής... Συναντώ συχνά όλους αυτούς. Και επιβαρύνουν εμέ. Όλοι ευρίσκονται εις δεινήν θέσιν. Παραπονούνται. Και έρχονται προς εμέ διά να θρηνήσουν την κακήν των τύχην. Επ’ εσχάτως ο Σομαροκώφ, από το Νικολάϊεφ ήλθεν να με ζητήση διά των επιστολών του. Ενδιεφέρθην δι’ αυτόν και μετ’ επιτυχίας. Η παρέμβασίς μου παρά τω Υπουργώ των Ναυτικών διηυκόλυνεν την επιτυχίαν των επιδιώξεών του. Είμαι ευχαριστημένος περισσότερον διότι θέλω να ελπίζω ότι η οικογένεια Ροδοστάμου δεν θα δυσαρεστηθή διά το ειλικρινές τούτο ενδιαφέρον μου διά τον Σομαροκώφ.

Παρακαλώ υμάς εν τω μεταξύ όπως υποβάλητε τα σέβη εις τους νέους συγγενείς και προς άπαντας τους παλαιούς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών Συμεώνος. Και επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

40α

No 67

S(anto) Pietroburgo, 14/26 Gennajo

La presente brevissima p(er) l’ Italia. Nei giorni scorsi le ne ho spedito due altre, l’ una per la via di Gianina; l’ altra p(er) quella di Constantinopoli. Sarei molto contento che la prima strada prosperasse. Essa è molto economica; poicchè l’amicizia dei negoz(ian)ti Greci di Mosca me la ap(p)re... Aspetto con impacienza di averne la certezza. Benakj dice di partire alla fine del corrente per rendersi al suo antico posto. Fini assai onorevolm(ent)e tutti gli affari suoi. Nel prendere congedo da S.M. I(mperiale) ebbe in dono una bellissima tabachiera ornata della ciffra in diamanti. Colgo questa n(on) ordinaria occasione p(er) scriverle lungamente ed in gran dettaglio sopra molte cose che mi riguardano, e che La interesseranno... E vo1 ad’assogettarmi ad un pittore p(er) compiacerla. Benackj le porterà il mio ritrato. Confesso di aver avuto sempre grande repugnanza al farmi dipingere... Ma tutte le mie ragioni sono nulle, quando trattasi di farle una cosa grata, e di obedire ai di lei ordini... La presente la spedisco a Naranzi a Venezia... Abbiamo perduto l’ amico nostro Demetrio suo f(rate)llo. Mori a Pisa. Questa disgraziata sopravenienza metti degli ostacoli economici alla continuaz(io)ne viva della nostra corrispondenza p(er) l’ Italia. E mi angustia sotto altri rapporti ancora. Io profittavo di una parte della pensione che il defunto riceveva. E suo f(rate)llo ebbe l’amicizia e la ha tuttavia, di n(on) cercarmi il rimborso, che quando sarò in circost(anz)e di rimetterglielo senza angustiarmi... Questa nuova privaz(io)ne mette in più grandi angustie il mio trattenimento in questa Capitale. Essendo provato che i miei appuntamenti appena mi bastano p(er) otto mesi dell’ anno... Se le mie lettere speditele p(er) la via di Gianina, e di Constantinopoli le arriveranno; ella sarà in grado di conoscere quali sono le risposte che io mi aspetto da lei con grande impacienza. Le dimando qualche soccorso; ma n(on) ho osato, nè oso di caricarla di questo, p(ri)ma di averne da lei la permissione... Non scrivo ad’ altri oggi, p(er) n(on) ingrossare il pachetto. La prego di saluti a tutti. E dei soliti abbraciam(ent)i ai f(rate)llj e sorelle. La mia salute è buonissima; ed i miei affari in ottimo aspetto. .. che la bened(izio)ne del Cielo e dei genitori li facino prosperarne.

Il fig(lio) Giovanni

1. Άλλος τύπος του vado

Αρ. 67

Αγια Πετρούπολις, 14/26 Ιανουαρίου 1811

Η παρούσα, συντομωτάτη επιστολή αποστέλλεται διά της οδού της Ιταλίας. Κατά τας παρελθούσας ημέρας απέστειλα υμίν, ετέρας δύο επιστολάς. την μίαν διά της οδού των Ιωαννίνων· την άλλην δι’ εκείνης της Κωνσταντινουπόλεως. Θα ήμην πολύ ευχαριστημένος να ευτυχήση η πρώτη οδός. Αύτη είναι πολύ οικονομική, καθ’ όσον η φιλία των Ελλήνων εμπόρων της Μόσχας διανοίγει αυτήν δι’ εμέ... Αναμένω μετ’ αγωνίας να βεβαιωθώ περί τούτου. Ο Μπενάκης λέγει ότι θα αναχωρήση κατά τα τέλη του τρέχοντος μηνός διά να επιστρέψη εις την παλαιάν αυτού θέσιν. Επεράτωσεν λίαν εντίμως τας υποθέσεις του. Μετά της παραχωρήσεως της αδείας υπό της Α.Μ. του Αυτοκράτορος, έλαβεν ούτος ως δώρον μίαν ταμβακέραν κεκοσμημένην διά της υπογραφής του Αυτοκράτορος, κεχαραγμένης με διαμάντια. Επωφουλούμαι αυτής της εκτάκτου ευκαιρίας διά να γράψω προς υμάς διεξοδικώτερον και μετά πολλών λεπτομερειών περί πολλών πραγμάτων, αφορώντων εις εμέ και τα οποία θα κινήσουν το ενδιαφέρον υμών... Μεταβαίνω δε διά να με ζωγραφίση είς ζωγράφος διά να ευχαριστήσω υμάς. Ο Μπενάκης θα φέρη εις υμάς το πορτραίτον μου. Ομολογώ ότι έτρεφα πάντοτε μεγάλην απέχθειαν εις το να με ζωγραφίζουν... Αλλ’ όμως πάσαι αι αποφάσεις μου ουδέν αξίζουν όταν πρόκειται να πράξω κάτι το ευχάριστον δι’ υμάς και να υπακούσω εις τας εντολάς υμών... Την παρούσαν αποστέλλω εις τον Ναράντζην εις την Βενετίαν. Απωλέσαμεν τον φίλον ημών Δημήτριον, τον αδελφόν του. Απέθανεν εις την Πίζαν. Το ατυχές τούτο γεγονός θέτει οικονομικά τινα εμπόδια εις την εξακολούθησιν της αλληλογραφίας ημών διά της Ιταλίας. Επιφέρει δε, εξ άλλων απόψεων και άλλας εισέτι δυσχερείας. Έκαμον χρήσιν ενός μέρους των αποδοχών, ας ο τεθνεώς ελάμβανεν. Ο αδελφός αυτού είχεν την φιλίαν, την οποίαν εισέτι έχει δι’ εμέ, όπως μη απαιτήση την επιστροφήν αυτών, παρά μόνον όταν ήθελα εγώ ευρεθή εις την κατάστασιν να επιστρέψω εις αυτόν τα χρήματα, χωρίς να περιέλθω εις δύσκολον θέσιν. Η νέα αυτή στέρησις θέτει εις πλέον δυσχερή θέσιν την παραμονήν μου εν τη πρωτευούση ταύτη. Είναι αποδεδειγμένον ότι αι αποδοχαί μου μόλις εξαρκώσιν διά να συντηρηθώ επί οκτώ μήνας κατ’ έτος... Εάν αι προς υμάς αποσταλείσαι επιστολαί διά των Ιωαννίνων και της Κωνσταντινουπόλεως επιδοθώσιν υμίν, θα είσθε εις θέσιν όπως γνωρίσητε, οποίαι ήθελον είναι αι απαντήσεις, τας οποίας παρ’ υμίν, μετά μεγάλης ανυπομονησίας, αναμένω. Ζητώ βοήθειάν τινα· αλλά δεν ετόλμησα, ούτε τολμώ να επιβαρύνω υμάς δι’ αυτής, πριν λάβω παρ’ υμίν την άδειαν. Δεν γράφω σήμερον προς άλλους διά να μη διογκώσω το δέμα μου. Παρακαλώ υμάς όπως χαιρετήσητε εκ μέρους μου άπαντας. Τους συνήθεις εναγκαλισμούς εις τους αδελφούς καί

αδελφάς. Η υγεία μου είναι πολύ καλή, και αι υποθέσεις μου εν όψει εξαιρετικών προοπτικών, τας οποίας η ευλογία του Θεού και των γονέων ας συντελέσουν ώστε να πραγματοποιηθούν.

Ο υιός Ιωάννης

41*

Άνευ αριθμού

Λεπτομέρειαι εκτειθέμεναι εις πάσας τας επιστολάς μου μετά την εν Πετρουπόλει άφιξίν μου και μέχρι της σήμερον ημέρας, 17ης Ιανουαρίου 1811.

1. Η Αυτού Εξοχότης ο Κόμης κύριος Σολτικώφ, Υπουργός αντικαθιστών εις την διεύθυνσιν των εξωτερικών υποθέσεων την Α.Ε. τον Κόμητα Ρομαντζώφ, απουσιάζοντα τότε εν Παρισίοις, υπεδέχθη εμέ μετά μεγίστης ευμενείας. Συνεβούλευσεν εμέ να αναμείνω την επάνοδον του Υπουργού, εφ’ όσον ήτο εκείνος, όστις ηυδόκησεν να με προσκαλέση να έλθω εις την Αγίαν Πετρούπολιν. Άφησεν να εννοήσω ότι η προσωρινή υπηρεσία του δεν ήτο δυνατόν να είναι δι’ εμέ τόσον επωφελής, όσον εκείνη του Υπουργού, όστις ανεμένετο από ώρας εις ώραν. Εν τέλει μοι ανεκοίνωσεν ότι εξ όλων των απόψεων ώφειλον να αναμένω. Τω όντι ανέμενον. Ο Υπουργός δεν αφίχθη ειμή τον μήνα Μάρτιον. Παρουσιάσθην. Εξεπλάγη διότι με ηύρεν πολύ νέον. Με υπερεπλήρωσεν καλωσύνης κατά την πρώτην ακρόασιν και μοι είπεν ότι μετ’ ολίγον θα μοι παρεχώρει μίαν ακρόασιν, την οποίαν έσχον μετά τρεις ημέρας. Ηθέλησεν να πληροφορηθή μετά πάσης δυνατής λεπτομερείας παν ό,τι σχετικόν προς την ανατροφήν, την οποίαν έλαβα, τα ταξίδια, τα οποία έκαμα, το αξίωμα δι’ ου ετιμήθην υπό της Πατρίδος και την προσωπικήν μου κατάστασιν. Ικανοποιηθείς εκ της ειλικρινείας και της απλότητος, δι’ ης ωμίλησα μετ’ αυτού περί εμου, ευχαριστηθείς διά τας παρατηρήσεις, τας οποίας έκαμα προς αυτόν, εν σχέσει προς το τελευταίον εν τη Ιταλία ταξίδιόν μου, η Α.Ε. επεφόρτισεν εμέ όπως του εκθέσω γραπτώς την εικόνα του ταξιδίου τούτου· μοι υπεσχέθη δε, ότι θα υπέβαλεν εις τους πόδας του θρόνου τα σεβάσματά μου. Οκτώ ημέρας αργότερον, μετά την μακράν αυτήν συνέν-

* Η επιστολή αυτή δημοσιεύεται μόνο σε μετάφραση: ο λόγος είναι ότι επειδή το φωτοαντίγραφο της επιστολής παρουσίαζε ορισμένες ατέλειες καταστράφηκε με την ιδέα ότι ήταν εύκολο να γίνει ένα νέο, καλύτερο. Εν τω μεταξύ όμως η κάτοχος της αλληλογραφίας πέθανε και προς το παρόν είναι αδύνατο να έχουμε αντίγραφο της επιστολής.

τευξιν παρουσίασα την περί Ιταλίας εργασίαν μου. Αι καταστάσεις της εποχής εκείνης και ο επικείμενος Αυστριακός πόλεμος καθίστων σημαντικάς προβλέψεις τινάς, περί της εν Ιταλία διαθέσεως της κοινής γνώμης. Η έκθεσίς μου παρουσιάσθη ενώπιον της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος. Τα αποτελέσματα του Αυστριακού πολέμου απέδειξαν, ευτυχώς, την ορθότητα των παρατηρήσεών μου.

2. Πριν ή εκραγή ο πόλεμος ούτος, ημέρας τινάς μετά την υποβολήν της εκθέσεώς μου, έσχον και ιδιαιτέραν τινά ακρόασιν. Μοι υπεβλήθησαν ωσαύτως ερωτήσεις περί της Ιταλίας. Αφού εξέθεσα προς την Α.Ε. τον Υπουργόν παν ό,τι εγνώριζον, ερώτησε εμέ εάν θα ήμην ευχαριστημένος να διορισθώ εντεταλμένος παρά τη αυλή του Μιλάνου... Εδέχθην μετ’ ευγνωμοσύνης... Μετά τινας ημέρας ο Υπουργός ευηρεστήθη ωσαύτως να συνδιαλεχθή μετ’ εμού και μοι κατέστησεν γνωστόν ότι η εν Ιταλία αποστολή μου δεν ήτο δυνατόν να πραγματοποιηθή ένεκα γεγονότων τινών, άτινα συνετέλουν ώστε να προαισθάνηται ότι ήθελον έχη δυσαρεσκείας εκ της αποστολής μου αυτής και εκ παραλλήλου αύτη ήθελεν διακυβεύση σπουδαιότερά τινα ζητήματα... Συνεμορφώθην. Διωρίσθην τότε Σύμβουλος Επικρατείας μετά μισθού τριών χιλιάδων ρουβλίων. Παρουσιάσθην εις την αυλήν. Η Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότης μου απηύθυνεν τον λόγον. «Είμαι τα μάλα ευχαριστημένος διά τας υπηρεσίας, άτινας προς εμέ έχετε παράσχη. Θα θελήσητε βεβαίως να με υπηρετήσητε περαιτέρω και να επιτύχητε ούτως την ικανοποίησίν μου», προσθέσας και ετέρας τινάς φιλοφρόνους εκφράσεις. Αι Αυτοκράτειραι, αι Μεγάλαι Δούκισσαι και οι Μεγάλοι Δούκες κατεδέχθησαν ωσαύτως να μοι απευθύνουν ερωτήσεις τινάς. Αι διακρίσεις αυταί μοι προσεπόρισαν τας φιλοφρονήσεις όλων των αυλικών.

3. Μετ’ ολίγους μήνας ερώτησεν εμέ η Α.Ε. ο Υπουργός εάν εγνώριζον την Μολδαυΐαν και την Βλαχίαν. Απήντησα ότι δεν διέμεινα εκεί αλλ’ ότι κατείχα ιστορικάς και φιλολογικάς γνώσεις περί αυτών. Επεφόρτισεν εμέ όπως λάβω υπ’ όψιν μου απασχόλησίν τινα εν εκείναις ταις χώραις, ήτις θα ηδύνατο να μοι παράσχη εργασίαν, εξ ης η υπηρεσία θα ηδύνατο να επωφεληθή. Υπέβαλον έν υπόμνημα περί της σπουδαιότητος την οποίαν θα είχεν η πραγματοποίησις στατιστικής εις τας επαρχίας εκείνας και έθεσα εις την διάθεσίν του τας υπηρεσίας μου. Το έγγραφον τούτο εγένετο μετ’ ευμενείας δεκτόν. Η συνθήκη ειρήνης προς την Σουηδίαν συνετέλεσεν ώστε να παραμείνη ο Υπουργός εις Φρεντισχάμερ επί μακρόν. Δεν εγένετο πλέον λόγος περί της εντολής αυτής.

Κατά την επιστροφήν του, ωμίλησα εγώ εις αυτόν περί αυτής. Μοι απεκρίθη ότι επί του παρόντος είχεν ανάγκην εμού και ότι αργότερον θα εσκεπτόμεθα περί της εντολής. Μοι παρέσχεν τω όντι ευκαιρίαν να υπηρετήσω και εφάνη ευχαριστημένος. Το κατ’ εμέ πιστεύω ότι η ιδέα της εντολής αυ-

τής ημποδίσθη υπό τινος υπαλλήλου εις την στρατιάν, ούτινος έχουν την ανάγκην, λόγω ζηλοτυπίας.

4. Ότε αφίχθη ο μητροπολίτης Ιγνάτιος, συνέβαλα ώστε να ανατεθή αυτώ να συντάξη μίαν αναφοράν περί της ενεστώσης καταστάσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας εν τη Ανατολή. Διά των πληροφοριών, ας μοι παρέσχεν ο Μητροπολίτης συνέταξα την αναφοράν αυτήν, ήτις είναι ολόκληρος τόμος. Παρουσίασε αυτήν ο μητροπολίτης. Ηρωτήθη ποίος ήτο ο συντάξας. Ούτος ανέφερεν εμέ. Εδέχθην τότε πολλάς μαρτυρίας ικανοποιήσεως εκ μέρους της Α.Ε. του Υπουργού. Η εργασία αύτη συνετέλεσεν ώστε να γεννηθή η ιδέα μιας δευτέρας, μιας τρίτης και μιας τετάρτης αναφοράς, περί σχετικών θεμάτων πάντοτε, άτινα αφορούν εκ του σύνεγγυς τον παρόντα εναντίον των Τούρκων πόλεμον. Επεφορτίσθην αμέσως. Ακρίβεια, τάξις και απλότης εις τας ιδέας. Μεγάλη λιτότης εις το ύφος. Ουδεμία δε πρωτότυπος άποψις, εκτοξευομένη ανεπικαίρως, απετέλεσαν όλην την δύναμιν της πτωχής και αγόνου γραφίδος μου... Αυτή ίσως η μοιραία δι’ εμέ δύναμις, είναι εκείνο, όπερ επιφέρει εις εμέ όλας αυτάς τας διακρίσεις, δι’ ων τιμά εμέ ο Υπουργός, όμως παρ’ όλα αυτά δεν μοι επιφέρει καλυτέραν τύχην.

5. Επρότειναν εις εμέ το Κυβερνείον του Τανγανρόκ και έπειτα εκείνο της Θεοδοσίας. Δεν απεποιήθην ούτε το έν ούτε το έτερον, αλλά δεν επέδειξα μεγάλον ενδιαφέρον διά να τα επιτύχω. Το πρώτον κατείχετο υπό του εν ενεργεία Υπουργού των Οικονομικών της Αυτοκρατορίας. Το δεύτερον υφ’ ενός γέροντος στρατηγού. Όταν μοι επροτάθησαν, απήντησα ότι δεν εγνώριζον αρκούντως την ρωσικήν γλώσσαν διά να αναλάβω εμπιστευτικάς υπηρεσίας, αίτινες διεκπεραιούνται άπασαι εις την ρωσικήν.

Εκ παραλλήλου, ιδού αι σκέψεις μου επί τούτου, διά να μην είμαι αόριστος. Τοιαύται θέσεις διεγείρουν υπερβολικώς την ζηλοτυπίαν των εντοπίων και αποτελεί σπάνιον παράδειγμα να διατηρή αυτάς είς ξένος επί μακρόν και μετ’ επιτυχίας. Εάν επιτύχη οφείλει να παραμείνη εις αυτήν αδρανής επί πολλά έτη... Δεν είναι όμως πρόθεσίς μου να γηράσω εις το εσωτερικόν της Ρωσίας.

Εν τέλει οφείλει να παραιτηθή τις του καθήκοντος να είναι αμέσου τινός χρησιμότητος διά την οικογένειαν, και της ελπίδος να επανίδη αυτήν. Υπό τοιαύτας συνθήκας δεν θα ήτο δυνατόν να είμαι ευτυχής. Αι σκέψεις αυταί έπεισαν εμέ ώστε να μην εκλιπαρήσω την επιτυχίαν ούτε της πρώτης ούτε της δευτέρας θέσεως. Η αδιαφορία μου ηλευθέρωσεν την οδόν δι’ άλλους υποψηφίους. Το πρώτον Κυβερνείον παρεχωρήθη εις ένα στρατηγόν, όστις διετέλεσεν διευθυντής της εν Πετρουπόλει Αστυνομίας, το έτερον δε εις έναν Σύμβουλον Επικρατείας, όστις κατά την διάρκειαν της Ασιατικής εκστρατείας διετέλεσεν Υπουργός του Αυτοκράτορος. Η Αυτού Εξοχότης ο Καγκελλάριος εις αυτάς τας δύο περιπτώσεις επέδειξεν προς εμέ την μεγαλυτέραν στοργήν. Αλλ’ ούτος αντιλαμβανόμενος ότι δεν θα ήμην πλήρως ικανοποιημένος.

άφησεν να αντιληφθώ ότι μου επεφυλάσσετο πλέον ευχάριστος διορισμός.

6. Εν συνεχεία ετίμησεν εμέ διά των εντολών του, σχετικώς προς μίαν εργασίαν στατιστικής φύσεως περί του εμπορίου της Κριμαίας. Έφερα εις πέρας αυτήν εις ελάχιστον χρόνον· και έμεινεν ικανοποιημένος εξ αυτής. Παρουσιάσθη η ευκαιρία της Νεαπόλεως, υμείς δε γνωρίζετε την απάντησίν του. Πρό τινων μηνών όταν επρόκειτο να αποστείλη εις το στράτευμα τον Ιππότην κύριον Ιταλίνσκη, εζήτησα όπως περιληφθώ εις την ακολουθίαν του Υπουργού αυτού, ο Καγκελλάριος όμως δεν ενέκρινεν τούτο απαντών εις εμέ, ότι ο βαθμός μου (ως ούτος ηθέλησεν να εκφρασθή) και αι θέσεις, ας κατέλαβον και η ικανότης μου, δεν επέτρεπον να λάβω θέσιν δευτερεύουσαν, προσέθεσεν δε να έχω υπομονήν.

7. Φαίνεται ότι αφού συναφθή η προς τους Τούρκους ειρήνη, ούτος σκοπεύει να τοποθετήση εμέ εις τας επαρχίας της Μολδαυΐας και της Βλαχίας. Εάν παραμείνουν αυταί υπό την ρωσικήν κυριαρχίαν πιστεύεται ότι θα δοθή εις αυτάς μία οργάνωσις (διοικητική). Εάν ομως αι Ηγεμονίαι επανέλθουν εις την παλαιάν κατάστασιν, υπάρχει η θέσις ενός πρέσβεως, επιφορτισμένου δι’ υποθέσεων παρά τοις ηγεμόσι. Καίπερ δεν γνωρίζω μετά μεγάλης ακρίβειας τας προθέσεις του Υπουργού περί τούτου, όμως εξ ενός συνόλου ειδήσεων είμαι εξουσιοδοτημένος να τας εκτιμώ ασφαλείς.

8. Εάν είχον επιθυμήσει να λάβω την θέσιν του Προέδρου του Εμποροδικείου της Οδησσού ήθελα λάβη αυτήν. Παρεκλήθην σχεδόν περί τούτου. Συνέβαλον ώστε να μη πραγματοποιηθή τοιούτον τι, εκτιμών την απασχόλησιν ταύτην άγονον, ανιαράν και παντελώς ασυμβίβαστον προς την ιδέαν μιας δημοσίου σταδιοδρομίας. Γενικώς έχω την πρόθεσιν όπως μη απομακρυνθώ ένεκα των προσωπικών μου επιδιώξεων εκ του Υπουργείου, εις το οποίον ανήκω.

9. Επ’ εσχάτως μοι εγένετο υπαινικτώς πρότασις διά διπλωματικήν θέσιν εις την Αμερικήν ή εις την Βραζιλίαν. Χωρίς να φανερώσω απέχθειαν, άφισα να υπονοηθή ότι δεν θα εδίσταζον να αποδεχθώ αυτήν, εν περιπτώσει εν η οι όροι θα ήσαν συμφέροντες προς την άπειρον απόστασιν, προς τους κόπους ενός μακρού ταξιδίου κ.τ.λ. Η σκέψις ότι οφείλω να διέλθω τον Ισημερινόν είναι φοβερά. Αλλ’ η βεβαιότης ότι θα επιτελέσω ταχέως πολλά και μεγάλα βήματα εν τη υπηρεσία, δύναται να μεταμόρφωση αυτήν. Εξ άλλου πού εις την ηπειρωτικήν Ευρώπην θα υπηρετήσω καλώς και εις ποίας Νήσους επί του παρόντος; Η Αμερική και η Βραζιλία, δεν είναι ως πιστεύηται, χώρα; λίαν απομεμακρυσμέναι, λαμβάνοντες υπ’ όψιν την θαυμαστήν ταχύτητα των θαλασσίων μέσων. Αι δε περιστάσεις θα ηδύναντο να καταστήσωσιν ταχέως τας χώρας εκείνας και τας κυβερνήσεις αυτών μεγίστης επιρροής επί των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Ουχ ήττον ομως εκέρδισα καιρόν και θα διέλθουν πολλοί μήνες πριν ή εξαναγκασθώ διά να αποφασίσω. Τα γεγονότα είναι δυνατόν να διανοίξουν και ετέρας ευκαιρίας. Θα προτιμήσω και γενικώς

θα ζητήσω τας θέσεις εκείνας, αίτινες θα ήτο δυνατόν φυσικώς και ηθικώς να προσεγγίσουν εμέ προς την Πατρίδα, και την Οικογένειαν.

10. Υπάρχει και ετέρα οδός ανοικτή, δηλαδή να υπηρετήσω εις την Αυλήν. Πλησίον των δύο Μεγάλων Δουκών Νικολάου και Μιχαήλ ευρίσκονται τέσσερες Ιππόται ως ακόλουθοι. Αι γνωριμίαι μου, ως και η φιλία, την οποίαν διατηρεί δι’ εμέ εις των ακολούθων της Αυτοκρατείρας Μητρός, θα ηδύναντο πιθανώς να επιτύχουν δι’ εμέ μία των θέσεων τούτων εις πρώτην ευκαιρίαν. Η τιμή είναι αξιόλογος. Και όταν έχη τις την τύχην να καταστή αρεστός, επιτυγχάνει εις το τέλος της εκπαιδεύσεως των πριγκίπων, μίαν σύνταξιν και αξιοπρεπή και ωφέλιμον θέσιν ή εις την Αυλήν ή εις το εσωτερικόν ή εις ξένας ωσαύτως χώρας. Πολλοί γνώριμοί μου συνεβούλευσαν εμέ να μην παραμελήσω την οδόν ταύτην. Μεγάλη η καλωσύνη τους καθώς είναι πεπεισμένοι ότι θα ήμην ευπρόσδεκτος και ότι εν μια λέξει θα έκαμα μεγάλην τύχην. Διά να ειπώ την αλήθειαν δεν αισθάνομαι τοσαύτην κλίσιν προς κατάληψιν θέσεων τόσον λαμπρών και δυσκόλων ένεκα των εθιμοτυπιών, των διακρίσεων και των μεγάλων ζηλοτυπιών, αίτινες περιβάλλουν αυτάς. Ουχ ήττον όμως καλλιεργώ πάντοτε την φιλίαν προς όλους εκείνους, οίτινες εις την δεδομένην στιγμήν θα ηδύναντο να βοηθήσουν εμέ και αναμένω διά να αποφασίσω.

11. Δεν κατώρθωσα να συχνάζω εκεί, ένθα ονομάζουν: καλόν κόσμον. Τα έξοδα είναι κατά πολύ ανώτερα των δυνατοτήτων μου. Αι δε οχλήσεις καταβάλλουν κατά πολύ την επιμονήν μου. Είναι αρκεταί αι θυσίαι και η υπομονή, την οποίαν επέδειξα κατά το πρώτον έτος. Υπεχώρησα διά να σχηματίσω ιδέαν τινά περί αυτού του τρόπου ζωής. Νυν περιορίζομαι να ζω μετ’ ολίγων αλλά χρησίμων γνωριμιών. Δεν παραλείπω εξ άλλου να υποβάλω από καιρού εις καιρόν τα σέβη μου προς τους Υπουργούς καί τινα μέλη του Συμβουλίου και τακτικώς όλας τας Κυριακάς, απουσιάζων εκ της ακροάσεως του Μεγάλου Καγκελλαρίου. Έχω πολλούς σπουδαίους φίλους. Ούτοι βλέπουν εμέ μετά τόσον μεγαλυτέρας ευχαριστήσεως, καθ’ όσον εγώ ουδέποτε κατεχράσθην της καλωσύνης αυτών ουδέ τους ηνώχλησα διά των παραπόνων μου ή των επιδιώξεών μου.

Επαφίεμαι εις την ενέργειαν της Προνοίας· το κατ’ εμέ είναι αρκετόν να εξασφαλίζω την εκτίμησιν των προσώπων, άτινα απολαμβάνουν επαξίως μεγάλης υπολήψεως παρά τη Αυτού Αυτοκρατορική Μεγαλειότητι και παρά τη Αυλή.

Η συμπεριφορά μου αυτή είναι επί τοσούτω αναγκαία καθ’ όσον πρέπει να διαλύσωμεν την κακήν ιδέαν, την οποίαν παρέσχον διά τους εαυτούς αυτών πολλοί Έλληνες, διά της αναξίου συμπεριφοράς των, διά ταπεινών πράξεων και διά της χρησιμοποιήσεως οιουδήποτε μέσου προς επιτυχίαν του σκοπού των. Η διαγωγή αυτή δεν απαιτεί ιδιαίτερον κόπον διότι είναι σύμφωνος προς τας αρχάς μου.

12. Διά να θέσω πέρας εις τας λεπτομερείας, τας σχετικάς προς το πρώτον τούτο μέρος της αναφοράς μου, θα προσθέσω ότι μοι προσεφέρθησαν έως τώρα δύο ευκαιρίαι διά να συνάψω σπουδαίον συνοικέσιον. Υπήρξε μία ευτυχής συρροή όλων των επιθυμητών όρων: Γέννησις. Ανατροφή. Κύρος. Χρήματα. Πλούτος. Προσδοκίαι. Είσοδος εις την Αυλήν, καθ’ όσον και αι δύο είναι δεσποινίδες της Αυλής. Εις αμφοτέρας τας προτάσεις αυτάς απήντησα αρνητικώς. Ο μόνος δε λόγος, τον οποίον προέβαλα σχέσιν έχει προς τας αρχάς μου. Θα ήτο ως να επώλουν εις υψηλήν τιμήν την ελευθερίαν μου... Εάν διέθετα εν Ρωσία άλλην τόσην περιουσίαν, όση μοι προσεφέρθη (ήτοι 25.000 ρούβλια ετήσιον εισόδημα η μία και 10.000 η ετέρα) και εάν σκοπός μου ήτο να ζήσω διά παντός εις την Ρωσίαν δεν ήθελον διστάση ουδ’ επί στιγμήν να αποδεχθώ ή το πρώτον ή το δεύτερον συνοικέσιον.

Αμφότερα τα σχέδια ταύτα είναι νεκρά, αφού οι μεσάζοντες διεπίστωσαν κατόπιν επανειλημμένων προσπαθειών την αμετάβλητον ψυχράν στάσιν μου. Ουχ ήττον εξακολουθώ να συμπεριφέρωμαι φιλικώς προς τας οικογενείας, εις τας οποίας ανήκουν αι δύο υποψήφιαι νύμφαι.

Διά να επιτύχη τις μεγάλην πρόοδον εντός ολίγου χρόνου, το μέσον ενός τοιούτου είδους είναι αλάνθαστον. Αι σχέσεις πληθύνονται. Η εκτίμησις διευρύνεται. Η προστασία (καθίσταται) πλέον δραστήρια και η ευκαιρία θέσεως και προόδου τινός ουχί τόσον δύσκολος. Ουδείς όμως των πόρων τούτων συμβιβάζεται προς τον τρόπον σκέψεώς μου.

Θα μου εφαίνετο ως να έζων καθημερινώς εις βάρος άλλων και τούτο θα απετέλει δι’ εμέ πηγήν ατερμόνου θλίψεως. Η ιδέα εξ άλλου να αποκτήσω βαθείας ρίζας εις αυτά τα (γεωγραφικά) πλάτη, χωρίς να γνωρίζω επαρκώς οποία ήθελεν είναι η τύχη και η οικονομική κατάστασις της οικογενείας, δεν ήθελεν ποτέ εισχωρήση εις την κεφαλήν μου. Δεν θα εγνώριζον να ζήσω μόνος ανέτως και ευφροσύνως ουδ’ επί μίαν ημέραν.

13. Υμείς εξ όσων μέχρι τούδε είπον γνωρίζετε την ιστορίαν μου. Έχετε υπ’ όψιν τας προσδοκίας και ελπίδας μου. Δύνασθε όθεν, ευκόλως να συμπεράνητε εξ όλων τούτων, ότι μη μεταβαλλομένης συντόμως της γενικής καταστάσεως και εμού εμμένοντος εις τας αρχάς μου, θα ήτο δυνατόν να αναμένω επί μακρόν θέσιν, καλυτέραν αυτής εν η ευρίσκομαι. Οφείλω να παραιτηθώ της ελπίδος, ότι ήθελον λάβη τοποθέτησίν τινα εν τη Ιταλία και εν τοις περιχώροις. Το ισχύον σύστημα αποτελεί ανυπέρβλητον εμπόδιον. Εγώ δε ο ίδιος δεν θα ετόλμων όπως υπερβώ τούτο, εάν έτεροι ήθελον τούτο.

14. Η αναμονή αντιμετωπίζει δύο μεγάλας δυσκολίας. Η πρώτη είναι η ανία, η δευτέρα η οικονομική αστάθεια. Δύναμαι όπως εξουδετερώσω την πρώτην διά της εθελούσιας απασχολήσεως εν η αφιερούμαι και δι’ ης απολαμβάνω πάντοτε ωφελείας τινός. Εις την δευτέραν δεν δύναμαι ιδίαις δυνάμεσι να θέσω φραγμόν. Το παρόν εσώκλειστον φύλλον (αριθμ. 1) αποδεικνύει πάσαν την ανεπάρκειαν των αποδοχών μου, ενώ το ετήσιον έλλειμμα των

1.500 ρουβλίων προοδευτικώς θα αυξάνη αναλόγως προς την υπερτίμησιν πάντων των αναγκαίων εις την ζωήν εφοδίων.

15. Ως πρώτον αντίδοτον εις το μέγα τούτο κακόν θα εφαίνετο να καταφύγω εις τον Ευεργέτην μου και να αιτήσω αρωγήν... Έπραξα τούτο μετά της προσηκούσης τω ανθρώπω, όστις σέβεται τον εαυτόν του, διακριτικότητος... Η έλλειψις απαντήσεως ισοδυναμεί προς μίαν ευγενικήν άρνησιν. Ωμίλησα περί τούτου εγώ ο ίδιος προς τον Υπουργόν. Ιδού η απάντησις αυτού:

«Έχετε υπομονήν και τα πάντα θα διορθωθώσιν. Διά της πολλής σπουδής μη βλάπτετε τα συμφέροντα, υμών. Ουδεμίαν σημασίαν μην αποδίδετε εις τα μικρά αυτά εμπόδια. Θα βοηθήσω υμάς, ώστε να επανορθώσητε τας αφειλάς υμών, όμως μη με πιέζετε...». Αυταί και παρόμοιαι απαντήσεις γενικώς παρέχουν θάρρος. Η ενθάρρυνσις όμως δεν είναι χρήματα. Δεν πρέπει δε, εξ αίτιας των καλών ελπίδων να καλυφθή τις διά χρεών και διά του ονείδους να μην εξοφλή αυτά.

16. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, δεν βλέπω ειμή τρεις ληπτέας αποφάσεις. Η πρώτη να περιορίσω τα οικονομικά μου εις τρόπον ώστε να εξαρκώσιν αι τρεις χιλιάδες ρούβλια. Η δευτέρα να επιτύχω επιχορήγησίν τινα παρά της οικογενείας. Η τρίτη να εκτελέσω το ταξίδιον της επιστροφής. Ουδεμίαν θα αποφασίσω άνευ της συναινέσεως υμών.

Ως προς την πρώτην βλάπτει κατ’ άμεσον τρόπον τας προσδοκίας μου. Δύναταί τις όμως να έχη ελπίδας ζων εν απολύτω αφανεία (όπερ θα συνίστατο: να ενοικιάση έν μικρόν και απομεμακρυσμένον διαμέρισμα, να αποπέμψη άμαξαν και έναν υπηρέτην και να μη μεταβαίνη ειμή όπου είναι δυνατόν να εμφανισθή πεζοπορών κ.τ.λ.) και παραμένων επί πολλά έτη λησμονημένος... Τί κερδίζει λοιπόν;... Εκείνο εξ άλλου, όπερ δύναμαι να απολέσω είναι η υγεία· διότι εν απομονώσει και εν τη λήθει εις μίαν ως η Πετρούπολις πόλιν διενεργούνται κακαί πέψεις ή αφανιζεται η χρήσις της συναναστροφής και κερδίζει τις εις μισανθρωπίαν και υποχονδρίαν.

Όσον αφορά εις την δευτέραν, αύτη εξαρτάται εξ υμών.

Η τρίτη έχει αντιθέτους τας μέχρι τούδε γενομένας κρίσεις και θυσίας. Έχει υπέρ αυτής το πλεονέκτημα μιας φιλοσοφικής αναπαύσεως.

Ανέφερον ότι η δευτέρα εξαρτάται εξ υμών. Δεν παραγνώριζω όμως ότι και παρά την καλυτέραν θέλησιν δύνανται να είναι αντίθετοι προς ημάς αι μοιραίαι περιστάσεις. Όμως είναι δυνατόν να γίνη ένας συμβιβασμός. Ήθελεν είναι δυνατόν να καταφύγη τις εις την καλοσύνην φίλου τινός, και υπό καλυτέρας συνθήκας ούτος να τον ικανοποίηση ανταξίως.

17. Κατά τον παρόντα μήνα η κατάστασις της πτωχής πατρίδος μας δύναται να μεταβληθή. Δυνατόν να απαιτηθή το έργον μου ενταύθα ή εις μέρος, εξ ου η πιθανολογουμένη μεταβολή θα συνετέλη ώστε να εξαρτηθή εξ αυτής η καλυτέρα τύχη της πατρίδος. Θα υπηρετήσω μεθ’ όλου του ζήλου και αφιλοκερδείας (αρετάς), τας οποίας οι συμπατριώται μου, αναγνωρίζουν εν

εμοί. Θα μεταβώ αλλαχού, εάν ευδοκήσουν να με τιμήσουν διά μιας εντολής. Θα ομολογήσω ειλικρινώς, ότι ουδείς κάλλιον εμού θα ηδύνατο να εκπληρώση αυτήν. Ξένοι όντες οι συμπολίται μας προς τας συνθήκας του Βορρά και προς τας δυσχερείας του διαπραγματεύεσθαι προς υπουργούς, ώφειλεν έκαστον τούτων να μαθητεύση... Η εν τη πρωτευούση ταύτη διαμονή και αι ενταύθα σχέσεις μου, θα μοι διήνοιγον εύκολον την διάβασιν και προς άλλα μέρη. Θα ηδυνάμην να διατρέξω αυτήν μετά της μεγαλυτέρας ωφελείας των συμφερόντων της πατρίδος. Τρέφων από μακρού χρόνου την ελπίδα τούτην, δεν παραμέλησα σχέσεις τινάς και ενησχολήθην και μετά της γλώσσης των βορείων λαών.

18. Αν η ελπίς αύτη ηδύνατο να πραγματοποιηθή!... Αύτη θα προσέφερεν τον τρόπον λήψεως της τρίτης αποφάσεως, συνδιαλλάσσουσα πλείστας απόψεις και μη αδικώσα ούτε κατ’ ιδέαν την γνώμην μου. Η σκέψις αύτη ήθελεν είναι η κορωνίς των σκέψεών μου. Περικλείει δε αύτη εν εαυτή πάσας τας ευχάς της καρδίας μου.

Εμπιστεύομαι τούτο μόνον προς υμάς και προς τους αδελφούς. Αν η συνδρομή καλών περιστάσεων συνέβαλεν εις την επιτυχίαν αυτής, θα ήτο αρμόζον τότε να μην αμελήσωμεν τύπους τινάς και να έχωμεν υπ’ όψιν ημών περισσότερα πράγματα, διά να δυνηθώ να ίδω αυτήν πραγματοποιηθείσαν. Ως προς τους τύπους, εάν ήθελον ανακληθή εις την Πατρίδα ή προωριζόμην αλλαχού, θα έπρεπε να μοι αποσταλούν μέσω Κωνσταντινουπόλεως πάντα τα έγγραφα και δεν θα έπρεπε να δοθή εις την υπόθεσιν μεγάλη δημοσιότης, πριν ή επιτύχω την άδειαν ώστε να δυνηθώ να αναλάβω υπηρεσίαν. Θεωρώ τούτο ευκόλως κατορθωτόν και βασίζομαι αρκούντως... Διά να καταστώ αντιληπός θα ειπώ τα πάντα διά μιας λέξεως: δεν πρέπει να εγκαταλείπη τις εν ταις στενοχωρίαις και αθλιότηταις τον άνθρωπον, τον οποίον θεωρεί τόσον τίμιον διά να του αναθέση δημόσιον λειτούργημα.

19. Εν περιπτώσει εν η πάντα ταύτα ήσαν έν ωραίον όνειρον αδύνατον ή δυσχερές ή μακρυνόν διά να πραγματοποιηθή, δίκαιον είναι να μη φθείρωμαι εν τω μεταξύ αναμένων. Διά τούτο παρακαλώ υμάς να μοι κοινοποιήσητε την απόφασιν υμών.

Θα δυνηθήτε υμείς να απαντήσητε ευκόλως εις την αναφοράν ταύτην, δηλούντες μόνον τους αριθμούς, εις ους διήρεσα αυτήν. Ηκολούθησα την μέθοδον αυτήν διά να μη θέσω υμάς εις δυσχέρειαν να επαναλαμβάνητε τα λεχθέντα εν εκάστη παραγράφω. Εγώ διατηρώ αντίγραφον αυτής διά τον ανωτέρω σκοπόν.

20. Υμείς μοι εγράψατε πολλάκις συσταίνων να μη λησμονήσω τον Αυγουστίνον. Ησχολήθην περί αυτού πάντοτε. Εκτιμώ δύσκολον την περίστασιν να πράξω τι δι’ αυτόν... Εάν όμως το σκηνικόν μεταβληθή θα είναι δυνατόν... και τότε θα ενεργήσω. Εάν ούτος ήτο παρών ενταύθα θα υποφέραμεν αμφότεροι. Δεν θα ετόλμων να προσφέρω αυτώ τοιαύτην τύχην. Εάν

όμως η οικογένεια σκοπεύη να προβή εις θυσίας εν τω μεταξύ, δύνασθε να μοι γράψητε... Εγώ δε θα ζητήσω όπως γίνη αυτός δεκτός εις την υπηρεσίαν. Διά να εξασκήση το στρατιωτικόν επάγγελμα οφείλει να αρχίση ως εθελοντής, ήτοι ως ευγενής κατώτερος αξιωματικός. Διά την πολιτικήν (σταδιοδρομίαν) δεν θα έχη ειμή κατωτάτους βαθμούς και ως εκ τούτου αι αποδοχαί αυτού δεν θα εξαρκώσιν ούτε διά την αμφίεσίν του.

Εν περιπτώσει, εν η εγώ ήθελον έχη ενταύθα ή αλλαχού μίαν τοποθέτησιν και αν ούτος θελήση να εισέλθη εις την δημοσίαν υπηρεσίαν, ανακοινώσατέ μοι τούτο και δοθείσης ευκαιρίας θα ενεργήσω.

Τελειώνω και παρακαλώ υμάς όπως, αναγνωσθείσης της μακράς αυτής επιστολής, παραδώσητε αυτήν εις τας φλόγας. Δεν περιέχει τω όντι ειμή μίαν υιικήν, αφελή και ελευθέραν συνδιάλεξιν. Αλλ’ όλοι οι οφθαλμοί δεν είναι οφθαλμοί πατρός. Δεν είναι δε προσήκον ενώπιον των σπουδαίων γεγονότων, να ίδουν άλλοι οφθαλμοί αυτήν, να σχολιάσουν αυτήν άλλα πνεύματα και άλλαι φωναί να διαστρεβλώσουν την έννοιαν αυτής και να εκθέσουν εμέ εις δυσαρεσκείας.

42*

No 51

Spesa annua attuale

Casa . . .......... rubli 500

Carezza a due cavalli ........................ . . . » 1200

Vitto . . Cioè pranzo solo .......................... » 600

Domestici due. Un lachè ed un cam(erie)re ....... . . » 600

Calzatura e vestiario ........................... » 400

Mancie al p(ri)mo dell’ anno ed a Pasqua ........... » 300

Lume e legna da fuoco ..................... .... » 140

Imbiancatura e collaz(io)ne ................. .... » 360

Posta e spese straordinarie ................... .... » 400

4500

Miei appunt(ament)i ........... .... » 3000

Defficit ......... 1500

* Πιστεύω ότι η επιστολή αυτή κακώς πήρε χωριστή αρίθμηση, γιατί όλα τα στοιχεία ενισχύουν τη γνώμη ότι πρόκειται για το β΄ μέρος της No 41 επιστολής. Δυστυχώς δεν είναι δυνατόν (βλ. σημ. επιστ. No 41) να βεβαιωθούμε σίγουρα γι’ αυτό.

L’ articolo spese estraordinarie è incalcolabile; non v’ è moderazione che basti p(er) evitarne tutti i giorni.. Lotti; Poveri; Teatro; Beneficj; Carta; Vestiario del lachè ec. ec.. Non si può dispensarsi. Sarebbe lo stesso che farsi mostrare a ditto... Non posso, nè voglio passare p(er) ricco. Ho detto, e dico a tutti quelli che pure n(on) vorebbero saperlo, che dovrei vivere dei miei soli appuntamenti, e che p(er) il di più che sono costretto di spendere devo fare dei debiti. Tengo la carozza a due cavalli, che è quanto a dire mi metto al livello dei sarti, dei pittori, e dei maestri calzolai. Ho provato p(er) qualcche tempo di restarne senza... La spesa era superiore p(er) prenderla nei giorni nei quali dovevo fare delle visite. Rinunciare all’ occasione di vedere le φ.1v conoscenze fatte è lo stesso che sepelirsi. / Non ho compreso nell’ articolo vestiario le nuove uniformi ricamate che furono ordinate l’ anno passato, e che portiamo attualmente. Queste uniformi costosissime, n(on) servono p(er) altro che p(er) andare a Corte, e p(er) presentarsi dal Ministro. Altrove n(on) si portano, e sarebbe ridicolo farsi segnalare nelle società portando l’ abito di uniforme. Bisogna dunque avere un’ abito nero, ed uno bleu. Non ne ho che uno solo. Poicchè il pan(n)o costa 50 rubli il bracio.

Non ho compreso la biancheria ed i fazoletti da naso. Oramai la mia picciola guardaroba è in deperimento, poicchè i viaggi e quasi tre anni di uso continuo hanno quasi tutto distrutto... Converrà pensarci indispensabilmente l’ anno venturo cioè l’ estate. Mi sono ancora della biancheria che avevo a Corfù. Ne ho nulla aggiunto. La s(ignor)a madre può giudicare se posso progredire senza rimontarmi.

Non bisogna dissimularsi che i prezzi di tutto sono radoppiati. La mia grossa pelicia di orso nerro che mi costò 300 rubli al mio arrivo qui potrei ora venderla allo stesso pelliciajo che me la fece avere, p(er) 500 rubli. Malgrado due anni di uso, guadagnerei 200 rubli. Se le pellicie, che sono indigene vanno a si alto prezzo, ella giudichi del pan(n)o e di tutto il resto. Il zecchino Olandese al mio arrivo si cangiava 6 e tutto al più 7 rubli, ora 12 e 13... Questa che pare una fortuna p(er) quelli hanno oro da spendere, è una reale rovina p(er) tutti; poicchè i prezzi si regolano inrelaz(io)ne del ribasso dell’opinione che hanno le assegnazioni. In tanta disproporzione percchè n(on) trovare necessario lo sbilancio mio ecconomico. I miei appuntam(en)ti sono sempre li stessi. Le rissorse di cui mi sono servito in adietro sono esaurite... Convenghiamo che la mia situaz(io)ne n(on) è aggradevole, nè gioconda.

φ.2 / Dennaro speso dopo la mia partenza da Corfù sino oggi, cioè dalle 22 Luglio 1808 sino alle 17 Gennajo 1811

Effetivi meco ................................ zecchini 100

Cambiali sopra Venezia ........................ » 400

Dennaro di viaggio pagato dalla Corte ............. » 400

Dennaro speditomi daViaro, cioè resto del fondo mio

che esso aveva nelle sue mani .................. » 450

Appuntamenti rubli 5000 s(econ)do varj cambj ...... » 500

Scattola mia giojelata, venduta al gabinetto ....... » 80

Cambiale tratta a Viaro, a favore della

S(igno)ra Palatino..................................... » 30

Debito a Naranzi p(er) approssimaz(io)ne ignorando

fin’ ora alcune differenze insorte p(er) cambj ....... » 150

Somma zecchini Olandesi » 2110

Sembrerà esorbitante questa somma. Ma essa è vera. Il viaggio d’Italia mi costò molto dennaro. Non meno quello fatto in Russia... Di tutta questa spesa, resta a mio capitale, la mogiblia della casa che abito; le mie pellicie... ed una scattola d’ oro che vale 3 0 zecchini, e che comprai a Milano. Non sono stato capace di comperarmi un’ orologio, e mi servo tuttavia di quello che 15 anni fa comprai a Padova, e che mi fu regalato dallo zio abate Gonemi.

La mia mobiglia costa più di 100 zecchini. Quando dovrò venderla n(on) ne avrò ne meno 30. Bisogna innoltre calcolare che questa piccio-la rissorsa basta appena p(er) alcuni preparativi in caso di partenza.

Dopo questi dettagli nulla posso aggiungere p(er) metterla al fatto di tutto quello che mi riguarda in ogni rapporto.

Αρ. 51

Η επί του παρόντος ετησία δαπάνη

Οικία........................... ρούβλια 500

Άμαξα δύο ίππων..................... 600

Τροφή, τουτέστιν μόνον γεύμα . .......... 600

Υπηρέται δύο. Είς θεράπων και είς θαλαμηπόλος 1200

Υπόδυσις καα αμφίεσις.................. 400

Φιλοδώρημα της πρώτης του έτους και του Πάσχα 300

Φώς και καυσόξυλα ....... 140

Πλύσις και πρόγευμα » 360

Ταχυδρομείον και έκτακτα έξοδα » 400

4500

αποδοχαί μου » 3000

έλλειμμα » 1500

Η στήλη έκτακτα έξοδα δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθή· η μετριότης δεν αρκεί διά να αποφύγη τις καθ’ όλας τας ημέρας λαχνούς, πτωχούς, θέατρον, αγαθοεργίας, χάρτην, αμφίεσιν του θεράποντος... κλπ. Δεν είναι δυνατόν να απαλλαγή τις όλων τούτων. Θα ήτο το αυτόν, ως να επέτρεπεν να διεικνύωσιν αυτόν διά του δακτύλου... Δεν δύναμαι, ουδ’ επιθυμώ να εκλαμβάνωμαι ως πλούσιος. Είπον και λέγω προς όλους εκείνους, οίτινες δεν ήθελον να γνωρίζωσιν τούτο, ότι οφείλω να ζω εκ των ιδικών μου μόνον αποδοχών και ότι διά τα επί πλέον, τα οποία είμαι υποχρεωμένος να εξοδεύω, οφείλω να συνάπτω χρέη. Διατηρώ άμαξαν μόνον δύο ίππων, όπερ θα ελέγομεν ότι σημαίνει, ότι θέτω τον εαυτόν μου εις το επίπεδον των ραπτών, των ζωγράφων και των τεχνιτών υποδηματοποιών. Εδοκίμασα επί τινα χρόνον να παραμείνω άνευ αμάξης... Τα έξοδα του να έχω αυτήν κατά τας ημέρας, καθ’ ας ώφειλον να κάμω τας επισκέψεις μου, ήσαν μεγαλύτεοα. Το να απαρνηθή τις την ευκαιρίαν φ. 1v όπως συνάντηση τους γνωρίμους του είναι το αυτό ως να εθάπτετο. / Δεν περιέλαβον εις την στήλην ένδυσις τας νέας κεντημένας στολάς, αίτινες παρηγγέλθησαν κατά το παρελθόν έτος και τας οποίας ενδυόμεθα κατά το παρόν. Αι δαπανηρόταται αυταί στολαί δεν εξυπηρετούν εις ουδέν άλλον παρά διά να μεταβαίνωμεν εις την Αυλήν και διά να παρουσιαζώμεθα ενώπιον του Υπουργού. Αλλαχού δεν φορώνται και θα ήτο γελοίον να εμφανισθή τις εν ταις συναναστροφαίς φέρων την στολήν. Όθεν οφείλει να έχη τις έν ένδυμα μαύρον και έτερον μπλε. Δεν έχω παρά μόνον έν. Καθ’ όσον το ύφασμα στοιχίζει 50 ρούβλια ο πήχυς.

Δεν περιέλαβον τα ασπρόρουχα και τα μανδήλια διά την μύτην. Τώρα πλέον ο πτωχός μου ιματισμός έχει φθαρή, καθ’ όσον τα ταξίδια και η επί τρία σχεδόν έτη συνεχής χρήσις κατέστρεψαν σχεδόν τα πάντα. Οφείλω απαραιτήτως κατά το προσεχές έτος, τουτέστιν το θέρος, να μεριμνήσω διά τον ιματισμόν μου. Χρησιμοποιώ εισέτι τα ασπρόρουχα, τα οποία είχον εν Κερκύρα. Ουδέν προσέθεσα. Η σεβαστή μου μητέρα δύναται να κρίνη εάν δύναμαι να εξακολουθήσω κατ’ αυτόν τον τρόπον, άνευ επιδιορθώσεως.

Δεν πρέπει να αποσιωπήσωμεν το γεγονός ότι αι τιμαί των πάντων διπλασιάσθησαν. Την ιδικήν μου, εκ δέρματος άρκτου, χονδρήν γούναν, ήτις μοι εκόστισεν 300 ρούβλια κατά τον χρόνον της ενταύθα αφίξεώς μου, θα ηδυνάμην τώρα να πωλήσω εις τον ίδιον γουναροποιόν, όστις μοι επρομή-

θευσεν αυτήν, διά 500 ρούβλια. Παρά την διετή χρήσιν ήθελον κερδίση 200 ρούβλια. Εάν τα γουναρικά, άτινα είναι ιθαγενή είδη, έχουν τόσον υψηλήν τιμήν, κρίνατε υμείς περί της τιμής του υφάσματος και διά πάντα, τα υπόλοιπα. Το Ολλανδικόν τζεκίνιον ηνταλλάσσετο κατά την εποχήν της αφίξεώς μου διά 6 ή το ανώτερον διά 7 ρούβλια, νυν διά 12 και 13... Αυτό, το οποίον θεωρείται ως τύχη δι’ όσους διαθέτουν χρυσόν να εξοδεύουν, είναι αληθής καταστροφή δι’ όλους τους λοιπούς, καθ’ όσον αι τιμαί καθορίζονται εν σχέσει προς την υποτίμησιν της τιμής, την οποίαν λαμβάνουν τα χαρτονομίσματα. Εις μίαν τοσαύτην δυσαναλογίαν διατί να μη θεωρήται ως αναπόφευκτον το ιδικόν μου έλλειμμα; Αι αποδοχαί μου παραμένουν πάντα αι αυταί. Οι πόροι, των οποίων έκαμα χρήσιν κατά το παρελθόν εξηντλήθησαν... Ας παραδεχθώμεν ότι η κατάστασίς μου δεν είναι ούτε ευχάριστος ούτε φαιδρά.

φ. 2 / Χρήματα δαπανηθέντα, μετά την εκ Κερκύρας αναχώρησίν μου μέχρι σήμερον, τουτέστιν από της 22 Ιουλίου 1808 μέχρι της 17 Ιανουαρίου 1811.

Είχον μετ’ εμού........................ τζεκίνια 100

Συναλλαγματικαί, εξαργυρωθείσαι εις Βενετίαν . . . » 400

Έξοδα ταξιδιού, καταβληθέντα υπό της Αυλής . . » 400

Χρήματα αποσταλέντα μοι υπό του Βιάρου,

τουτέστιν υπόλοιπον των χρημάτων μου, τα οποία ούτος

ανά χείρας είχεν · ................ » 450

Αποδοχαί, ρούβλια 5000, συμφώνως προς διαφόρους

τιμάς · ·....... » 500

Ταμβακέρα κεκοσμημένη, πωληθείσα εις την

υπηρεσίαν » 80

Συναλλαγματική, αναληφθείσα υπό του Βιάρου, διά

λογαριασμόν της κυρίας Παλατινού............ » 30

Χρέος προς Ναράντζην κατά προσέγγισιν, μη λαμβανομένων

μέχρι τούδε υπ’ όψιν διαφορών τινων,

προερχόμενων εξ αιτίας των συναλλαγών............ » 150

Σύνολον τζεκίνια Ολλανδίας 2110

Ήθελεν εκτιμηθή ως υπερβολικόν το άθροισμα τούτο. Αλλ’ όμως τούτο είναι αληθές. Το ταξίδιον εις την Ιταλίαν μοι εκόστισεν πολλά χρήματα. Όχι ολιγώτερα εκείνου της Ρωσίας. Επί πλέον των εξόδων τούτων, παραμένουν ως ιδικόν μου κεφάλαιον τα έπιπλα της οικίας, εν η κατοικώ. Αι γούναι μου. Και μία ταμβακέρα χρυσή, ήτις αξίζει 30 τζεκίνια, την οποίαν ηγόρασα εις το Μιλάνον. Δεν ηδυνήθην να αγοράσω έν ωρολόγιον και ως εκ τούτου έχω εκείνο, το οποίον είχον προ 15 ετών αγοράσει εις την Πάδοβαν και το οποίον ήτο δώρον του θείου μου, ηγουμένου Γονέμη.

Τα έπιπλά μου κοστίζουν πλέον των 100 τζεκινίων. Όταν θα θελήσω να πωλήσω αυτά, θα λάβω ολιγώτερα των 30. Πρέπει εξ άλλου να υπολογίσω ότι ο πτωχός αυτός πόρος εξαρκεί μόλις δι’ ετοιμασίας τινάς εις περίπτωσιν αναχωρήσεως.

Μετά τας λεπτομερείας αυτάς ουδέν δύναμαι να προσθέσω διά να ενημερώσω υμάς διά παν ό,τι εκ πάσης απόψεως αφορά εμέ.

43

No 69

S(ant)o Pietroburgo, 3/15 Febbrajo 1811

Le ho scritto nella corrente del mese passato due lunghe lettere, che l’ amico Benakj ha preso seco, e che ella riceverà con altre picciole bagattele che gli ho consegnato... Non so quando esso arriverà, nè oso lusingarmi che egli voglia essere più sollecito ad’ arrivare a Corfù, di quello che lo fui p(er) partire di qui. Sono due mesi che esso parte tutti i giorni, ed è sempre qui. Non di meno pare che questa sera egli si proponga assolutam(ent)e di lasciarci... Se esso ritardasse molto il suo passaggio a Corfù ho dato commissione a Naranzi di spedirle i miei pachetti, contenenti il p(ri)mo una tabachiera col mio ritratto; un s(econ)do una pellicia p(er) la s(ignor)a madre, ed un terzo un giuoco di skakj p(er) tutti. Il ritratto è somigliante... Molti vogliono sostenermi che il pittore mi ha dato dieci anni di più dei miei, altri dicono che mi fece poco ridente; altri in somma che n(on) mi somiglia... Io trovo che il pittore mi rese tale quale io era dinnanzi a lui, cioè molto freddo, ed impaziente di sortirne. Comunque siasi ella lo gradisca, e mi creda che senza un suo ordino1 n(on) avrei vinto la repugnanza che ho avuto sempre a farmi dipingere... La pellicia p(er) la s(ignor)a madre è delle migliori che si trovino in fatto di petit-gris2. È leggiera, ed è bella.. I skakj sono opera fatta in Arcangelo. Hanno il diffetto p(er) giuocarli, che n(on) sono collorati. Sono bianckj ambedue i giuochi... Non ho voluto farne collorare in nero l’ uno, dubitando che potessero soffrire in viaggio. Ma consiglio che arrivati a salvamento ella preghi il compare Gini a nome mio, di tingerle in nerro quelli che sono in figura di truppa asiatica. Se le perveranno le altre mie lettere scritte in Gennajo, ella avrà tutti i dettagli relativi a questa spedizione.

1. αντί ordine

2. τύπος γουναρικού από το τρίχωμα κουναβιού