Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

gio, e specialmente di formarsi alla mia scuola. Mi sono spiegato con lui di una maniera cosi positiva, c cosi assoluta, che n(on) può restarsi nemeno il sospetto o la speranza che io possi in nessun tempo, nè in nessuna occasione cangiar d’ opinione su di questo proposito. Gli ho dotto che se i suoi stessi genitori, se Lei pure me ne facessero la dimanda, mi rifiuterei fermamente, non volendo, nè potendo in coscienza faro ad’ esso un malo cosi grande, ed essere io responsabile a Dio, ed agli uomini di una colpa cosi ripudiata dal mio cuore, e dalla mia ragione. Mi pare determinato a seguire il piano che mi sono proposto, e lo seguirà. Ma bisogna sostenerlo ed incoragirlo, ed ella si dia la pen(n)a di farlo colle di Lei lettere. Uopo è risvegliarli il desiderio di rientrare nel suo paese, facendogli sentire, l’ utilità e l’ onore che potrà ritrarne la sua famiglia, e la sua persona nel nuovo ordine di cose, che costà si va a stabilire. Io dal canto mio farò lo stesso. E le persone alle quali lo raccomando in Svizzera, ed in Ginevra spezialmente daranno all’ opera l’ ultima mano.

φ.1v / Parliamo di questo nuovo ordine di cose. Spero che ella avrà ricevuto a quest’ora la spedizione che Le ho trasmesso particolarmente pel canale del Conte Mocenigo. Quella officialmente inviata al Senato, p(er) mezzo del ministero Brittanico potrà forse tardare. Sono partite contemporeneamente. L’ una con un corriere p(er) Londra all’ indirizzo di Lord Castelereagh di già partito prima di me da Parigi. L’ altra con un corriere che mandai a Napoli. Non aggiungerò nulla alle osservazioni fatte, e consegnate in quelli scritti. Dicono esse tutto, e poi tutto. Il linguaggio che io parlo, è quello del cuore e della conscienza. L’ una e l’ altra non avendo la memoria delle cose passate come altre tanti sogni; ma come verità che rappresentano legitimamente lo stato delle cose, cioè la natura degli uomini nostri, e quella del nostro Paese, sotto i due grandi rapporti di situazione geografica, e di contatto politico. Resta ora che gl’ uomini i più instrutti, ed i più capaci di pubblico uffizio, si diano il movimento necessario p(er) comminciare questa nuova carriera d’ una maniera onorevole e grata alla popolazione, e quindi alla Potenza Protettrice... Lo voglio sperare. Sarebbe cosa dolorosissima che un lavoro ben assiduo e pennoso di quasi due anni fosse ancora perduto per ignoranza, p(er) indolenza, e p(er) malignità. La prego di far sentire a tutti, che le cose ottenute sono altretanti miracoli. Ciò che lo prova si è il carattere e l’ essenza di tutte le altre transazioni, a comminciare da quella dell’ anno passato, ed a finire p(er) quella di quest’ anno... Verrà un giorno, in cui la luce della verità rendrà giustizia al vero... Quelli che n(on) amano la luce, e che vogliano sempre tenebre, e sogni, sono ben disgraziati... Ma che fare p(er) essi? Iddio

li illumini, e gli abbia nella Sua Santa grazia. Convengo che pochi sono quelli i quali coraggiosamente possono elevarsi al giusto livello della nuova situazione in cui sono collocati... Ma se questi pochi lo vogliono, essi lo possono. Potendolo, altri col tempo e sotto buoni esempj lo potranno ancora. La fondazione delli stati non è opera di pochi anni, nè di molti uomini. Ci vogliono anni molti, e pochi uomini, capaci di grande volontà, di perseveranza, a pure intenzioni, a cuore sincero, non interessati a vili interessi, od a personali negozj. Ne conosco io quanti bastano p(er) tanta opera. Mi sono astenuto dal nominarli al ministero Inglese, poicchè p(er) quanto siasi la fiducia di cui esso mi ha onorato, essa non può, non dovesi estendere a tanto... Io sono sempre al servizio di Russia, e qualunque personaggio delle Isole avessi io indicato avrebbe esso, φ. 2 avrebbero tutti/ i suoi una patente Bussa di lunga, lunghissima durata. Ho preferito dunque una giusta misura... Il silenzio il più assoluto sulle cose di dettaglio, e sulle personne. Mi sono limitato a dare delle idee generali, a parlare dei principi veri del male, ed indicare le fonti dalle quali potrassi trarre il rimedio, e pronto e vero, e salutarissimo. Di più non potevo, nè dovevo fare. Spero che mi si renderà giustizia... Ma se anco mi fosse negata... ne sarò egualmente contento. Non ho rimorsi... La mia coscienza non me ne fa alcuno. Ed in tutti i casi, senza volere nessuno stimolo, nè lode, nè ricompensa, terrò aperto e vigile lo sguardo su quanto accaderà fra di noi. Sempe desiderosissimo di adempiere al più sacro dei miei doveri, a quello di essere utile alla mia famiglia, e conseguentcm(en)te a quella terra che porta le ceneri degli antenati nostri, e che dovrà custodire le nostre stesse. Dopo di avere adempiuto di una maniera cosi solenne, e cosi liberale a questo sacro dovere, spero che le gelosie, dalle quali derivavano le sopravegliate, e le rotte communicazioni epistolari fra noi, cesseranno una volta e p(er) sempre. In Inghilterra le opinioni, il pensiero, gli affetti, la parola, la stampa sono libere, liberissime... Un governo protetto dalla Grande Brettagna non può, nè deve imponere leggi tiraniche alla corrispondenza. Se cosi accaderà riceverò più spesso delle di Lei lettere. E la strade la meno turtuosa quella parmi di Constantinopoli. Ella n(on) avrà clic indirizzare lo di Lei lettere alla Cancelleria della nostra missione, oppure al s(igno)r Minziakj... Mi arriveranno coi corrieri.

Mi resta di intrattenerla di ecconomiche cose. Stavro mi dice che le lettere di suo padre lo assicurano che i 500 zechini furono spediti. Desidero avere riscontro, e conoscere innoltre se ella approva le indicazioni che ho preso la libertà di farle, colla mia (lettera 034, 17/29 Giugno da Vaissemburgo in Alsacia). Naranzi ini fece sapera la spesa fatta per l’ ammobigliamento. La feci pagare. Mi riservo quando avrò il conto

corrente di essa di indicare a Viaro le misure che parmi giusto di osservare per regolare pure questo articolo d’ una maniera convenevole. Ho a tutte mie spese p(er) ora l’ educazione di Nane. E non sarà possibile di venire più particolarmente in soccorso della famiglia, che quando saprò di me più positiv(amen)te in Russia. Fino però l’ estate venturo il Cielo provederci. a proveduto fin’ ora. Non ci abbandonerà in avenire. Tengo però, che la famiglia si occupi di due oggeti φ.2v che mi stanno / particolarmente a cuore. Matrimonio di Agostino, e fabbrica di una casa, ove io pure possi trovare il mio quartierino. Scrissi al f(rate)llo, e aspetto risposta sul primo articolo, cosi soddisfacente come la desidero. Prego Lei, prego Viaro, di occuparsi del s(econ)do affincchè si prendano con metodo, e giudizio tutte le misure necessarie. Io n(on) posso, nè devo incaricarmi che di una parte di questa spesa. Lo farò volentieri, quando conoscerò la totalità del fondo necessario. Il tempo in cui abbisognerebbe la parte di cui dovrei essere incaricato, ed il piano generale dell’ edifizio che vorrà farsi, sempre però sulle basi della casa dominicale.

Mi sono esteso in tutti questi dettagli, e me ne do a Viaro degli altri; poicchè dubito, di poter avere a mia disposizione, e tempo ed opportunità cosi favorevole nella prima epoca del mio arrivo in Pietroburgo. Lo scriverò sempre però, per la via di Napoli, di Venezia e Trieste, e di Constantinopoli.

Penso di ricordarmi con qualche cosa agradevole al sacromonaco Cassimatj ed a Tassi Quartano, quando sarò in Russia. Qui n(on) c’ è nulla che valga la pena. A Parigi i prezzi erano freniosamente pazzi.

Baccio le mani ai genitori. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, e cognati. Imploro sempre la benedizione dello sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Vengo di ricevere qui le due lettere 074, 071 di Settembre l’ una, di Luglio l’ altra. Ambedue mi hanno fatto sommo, sommissimo piacere. Le lettere di Ciciliano saranno spedite in Francia. Non rispondo dell esito. Qui occlusa p(er) Lei una lettera di Leseps. Ho cercato di essere utile a lui, e di testimoniare tutta la riconoscenza al Generale Donzelot. Tutte le nostre Corfiotte maritate a Francesi mi hanno circondato. Tra le altre una figlia di Allamano e una povera Mosco, e la Vlattà. E molte di cui n(on) mi ricordo il nome. Avendo qualche titolo alla gentilezza del Ministero del Re, ho fatto quanto dipendeva da me p(er) essere utile a tutte queste genti. Ajovlassiti e Mastraca mi sembrano soddisfati, delle molte note rimesse pel loro affare. Anco il Bulgari allievo

del governatore di Polillà, è stato collocato avantaggiosamente al Ministero della guerra. La Fanzi maritata a Sergens di cui la condotta merita altissima lode, ottenne pel suo marito un posto vantaggioso, e onorevole nella legione di Parigi. Era tutto quello che essa desiderava.

Anco pel raccommandato dalla zia sig(no)r Marco Gonemi ho dato una picciola memoria al Duca di Richelieu, la quale spero produrà un buon effetto. I miei ossequi alla signora Mano.

Αρ. 038

Βιέννη, 15/27 Δεκεμβρίου 1815

Αφίχθην ενταύθα εκ Παρισίων αισίως αφού διέσχισα την Ελβετίαν. Υπεβλήθην εις αυτήν την απόκλισιν εκ του κατ’ ευθείαν γραμμήν ταξιδίου διά να επανεξετάσω εκ του πλησίον τας προσο)πικάς μου υποθέσεις, εγκαταλειφθείσας από μακρού χρόνου εις την ευμενή επιμέλειαν του κυρίου Σταύρου Ιωάννου, και διά να διευθετήσω ολίγον τα της εκπαιδεύσεως του ανεψιού Πολυλά. Ευρίσκομαι εις το σημείον να συνεχίσω το ταξίδιόν μου διά την Αγίαν Πετρούπολιν, έχων επωφεληθή του διαλείμματος τούτου διά να λάβω προφυλακτικά μέτρα, εναντίον της δριμύτητος της εποχής και του παγετού. Αναχωρώ την εσπέραν ταύτην. Και ας είναι τούτο μετά της ευλογίας υμών και της σεβαστής μητρός. Η υγεία μου είναι πολύ καλή. Ήμην ολίγον κουρασμένος και όχι καθ’ όλα καλώς εκ των πολλών γραφών και της καθιστικής ζωής των Παρισίων. Η ταχυτάτη πορεία, την οποίαν έκαμα ανά τα όρη της Ελβετίας μοι έδωσεν εκ νέου την δύναμιν και την καλήν διάθεσιν και πλήρη, πληρεστάτην υγείαν. Η βάσις αυτής είναι καθαρωτάτη και υγιεστάτη, όθεν πάντα τα κακά είναι πρόσκαιρα και μικράς σπουδαιότητος.

Όσον αφορά εις τα μέτρα, τα ληφθέντα διά την εκπαίδευσιν του ανεψιού, παραπέμπω εις την εκτενή επιστολήν, την οποίαν γράφω εις την Στέλλαν και εις τον Σπύρον και ήτις αφιχθήσεται αυτοίς διά της οδού της Βενετίας, ενώ την παρούσαν διευθύνω εγώ διά της οδού της Τεργέστης. Θα ειπώ όμως προς υμάς, ότι ο καλός νέος έχων ολίγον εξαφθή παρατηρών εκ του πλησίον τα πράγματα, τα οποία έχουν σχέσιν προς εμέ, και εγκαταλείπων τα άπειρα ώτα του εις τίτλους και εις φράσεις, τας οποίας ήκουσεν υπό πολλών να προφέρωνται δι’ εμέ, είναι αναγκαίον να ανακληθή βιαίως εις την οδόν, εκείνης της ορθοφροσύνης και της ορθότητος των επιθυμιών, άνευ των οποίων θα εδημιούργει διά τον εαυτόν του τον ίδιον και διά την οικογένειάν του ημέρας μη ικανοποιητικάς. Επιθυμία του είναι να αναλάβη από της στιγμής ταύτης

υπηρεσίαν εις το εξωτερικόν και ειδικώτερον να ακολουθήση την ιδικήν μου κατεύθυνσιν. Εξηγήθην μετ’ αυτού κατά τρόπον τόσον θετικόν και τόσον απόλυτον ώστε δεν δύναται να παραμείνη ούτε η υποψία ή η ελπίς ότι κάποτε εγώ θα ηδυνάμην και εν ετέρα περιπτώσει να μεταβάλω γνώμην επί του προκειμένου θέματος. Είπον προς αυτόν ότι και αν οι γονείς αυτού, εάν υμείς ο ίδιος ωσαύτως, ηθέλατε ζητήσει τούτο, ήθελον αρνηθή σταθερώς μη επιθυμών, ούτε δυνάμενος να έχω εις την συνείδησίν μου ένα κακόν τόσον μεγάλο και να είμαι εγώ υπεύθυνος ενώπιον Θεού και ανθρώπων δι’ ένα σφάλμα, το οποίον τόσον απεχθάνεται η καρδία μου και το λογικόν μου. Μου φαίνεται ότι είναι αποφασισμένος να ακολουθήση το σχέδιον όπερ εγώ προέτεινα και θα το ακολουθήση. Όμως πρέπει να υποστηρίξωμεν αυτόν και να τον ενθαρρύνωμεν· υμείς δε ας υποβληθήτε εις τον κόπον να κάμητε τούτο διά των επιστολών υμών. Είναι αναγκαίον να αναθερμάνητε την επιθυμίαν αυτού όπως επανέλθη εις την πατρίδα αυτού, δίδοντες εις αυτόν να αντιληφθή την ωφέλειαν και την τιμήν, την οποίαν θα δυνηθή να λάβη και η οικογένειά του και αυτός ο ίδιος εκ του νέου πολιτικού συστήματος, το οποίον πρόκειται να εγκατασταθή αυτόθι. Εγώ από την πλευράν μου θα πράξω το αυτό. Και τα πρόσωπα, εις τα οποία εμπιστεύομαι αυτόν εις την Ελβετίαν και ειδικώτερον εις την Γενεύην θα παράσχουν βοήθειάν τινα εις το έργον. φ.1v / Ας ομιλήσωμεν περί του νέου αυτού πολιτικού συστήματος. Ελπίζω ότι υμείς κατ’ αυτήν την στιγμήν θα έχητε λάβει τα έγγραφα, τα οποία απέστειλα εγώ εμπιστευτικώς μέσω του Κόμητος Μοτσενίγου. Εκείνα, τα επισήμως αποσταλέντα προς την Γερουσίαν, μέσω της Βρεταννικής κυβερνήσεως δυνατόν να καθυστερήσουν. Ανεχώρησαν ταυτοχρόνους. Τα μεν δι’ ενός ταχυδρόμου αναχωρήσαντος διά το Λονδίνον, εις την Διεύθυνσιν του Λόρδου Κάστλερεη ήδη αναχωρήσαντος πριν από εμέ εκ Παρισίων. Τα έτερα δι’ ενός ταχυδρόμου, τον οποίον απέστειλα εις την Νεάπολιν. Δεν θα προσθέσω ουδέν εις τας γενομένας παρατηρήσεις, αι οποίαι παρετέθησαν εν εκείνοις τοις εγγράφοις. Αυταί λέγουσιν τα πάντα. Η γλώσσα, την οποίαν εγώ ομιλώ, είναι εκείνη της καρδίας και της συνειδήσεως· καθώς και η μία και η άλλη, δεν φέρουν την ανάμνησιν των παρελθόντων πραγμάτων, ως και τόσα άλλα όνειρα· αλλ’ αληθείας, αίτινες αντιπροσωπεύουν νομίμως την κατάστασιν των πραγμάτων, τουτέστιν την φύσιν των συμπατριωτών μας και εκείνην της χώρας ημών, εν σχέσει προς τους δύο σπουδαίους συντελεστάς της γεωγραφικής θέσεως και της πολιτικής καταστάσεως. Υπολείπεται νυν, όπως οι πλέον καλλιεργημένοι άνθρωποι και οι πλέον ικανοί εις την δημοσίαν υπηρεσίαν, κινητοποιηθώσιν επαρκώς διά να αρχίση αυτή η νέα σταδιοδρομία κατά τρόπον έντιμον και ευχάριστον εις τον λαόν και κατά συνέπειαν και εις την Προστάτιδα Δύναμιν... Επιθυμώ να ελπίζω τούτο. Θα ήτο γεγονός θλιβερώτατον εάν έν έργον λίαν επιμελές και απαιτήσαν μόχθους σχεδόν δύο ετών απολεσθή εξ αιτίας της αμαθείας, της αδιαφορίας και της κακοηθείας. Παρακαλώ υμάς,

όπως ανακοινώσητε τοις πάσιν, ότι τα πράγματα, τα οποία επετεύχθησαν είναι άλλα τόσα θαύματα. Αυτό, το οποίον αποδεικνύει τούτο είναι ο χαρακτήρ και η ουσία όλων των άλλων συμβάσεων, αρχής γενομένης εξ εκείνης του παρελθόντος έτους και τέλος δι’ αυτής του παρόντος έτους· θα έλθη μία ημέρα, καθ’ ην το φως της αληθείας θα αποδώση την αληθή δικαιοσύνην... Εκείνοι, οίτινες δεν αγαπούν το φως και οίτινες επιθυμούν πάντοτε το σκότος και τα όνειρα είναι αληθώς απεχθείς. Τί να πράξωμεν όμως δι’ αυτούς; Ας φωτίση αυτούς ο Θεός και ας τους θέση υπό την αγίαν Αυτού χάριν. Παραδέχομαι ότι ολίγοι είναι αυτοί, οίτινες δύνανται ευθαρσώς να υψωθούν εις το ακριβές επίπεδον της νέας καταστάσεως εν η έχουσιν ευρεθή... Όμως εάν αυτοί οι ολίγοι το επιθυμούν, ούτοι θα δυνηθούν να πράξουν τούτο. Εάν δε δυνηθούν τούτο, ετεροι συν τω χρόνω και υπό την επίδρασιν των καλών παραδειγμάτων θα δυνηθούν ομοίως να πράξουν τούτο. Η σύστασις των κρατών δεν είναι έργον ολίγων ετών ούτε έργον πολλών ανθρώπων. Έχομεν ανάγκην πολλών ετών και ολίγων ανθρώπων οι οποίοι να διαθέτουν μεγάλην θέλησιν, επιμονήν και αδόλους προθέσεις και ειλικρινή καρδίαν, και να μη ενδιαφέρωνται διά ταπεινά συμφέροντα ούτε διά προσωπικάς υποθέσεις. Γνωρίζω δε εγώ οπόσοι επαρκώσιν δι’ έν παρόμοιον έργον. Απέφυγον να ονομάσω αυτούς εις την Αγγλικήν κυβέρνησιν, καθ’ όσον, όση και αν είναι η εμπιστοσύνη δι’ ης αυτή ετίμησεν εμέ, αύτη δεν δύναται ουδέ οφείλει να επεκταθή επί τοσούτον... Εγώ ευρίσκομαι πάντοτε εις την υπηρεσίαν της Ρωσίας και οιονδήποτε άνθρωπον των Νήσων ήθελον υποδείξει εγώ, θα φ. 2 ελάμβανεν ούτος, θα ελάμβανον όλοι / οι ιδικοί του έν ρωσικόν δίπλωμα μακράς, μακροτάτης διαρκείας. Προέκρινα όθεν εν δίκαιον μέτρον. Την πλέον απόλυτον σιωπήν επί των λεπτών ζητημάτων και επί των προσώπων. Περιωρίσθην να παράσχω γενικάς ιδέας, να ομιλήσω περί αληθών αρχών του κακού και να υποδείξω τας πηγάς, εκ των οποίων δύναται να προκύψη θεραπεία και άμεσος και πραγματική και η πλέον σωτήριος. Περισσότερα δεν ηδυνάμην ουδ’ ώφειλον να πράξω. Ελπίζω ότι θα μοι αποδοθή δικαιοσύνη... Όμως και αν ακόμη μοι αρνηθώσιν αυτήν θα είμαι το αυτό ευχαριστημένος. Δεν έχω τύψεις... Η συνείδησίς μου δεν με βαρύνει. Καθ’ όλας τας περιπτώσεις, χωρίς να επιθυμώ ουδεμίαν παρότρυνσιν, ούτε έπαινον ούτε ανταμοιβήν θα διατηρήσω ανοικτόν και άγρυπνον το βλέμμα επ’ εκείνου, όπερ θα συμβή παρ’ ημίν. Πάντοτε πλήρης επιθυμίας να εκτελέσω εκ των πλέον ιερών καθηκόντων μου, εκείνο του να είμαι επωφελής εις την οικογένειάν μου και κατά συνέπειαν και προς εκείνην την γην, ήτις φυλάττει την κόνιν των προγόνων ημών και ήτις οφείλει να διαφυλάξη και την ιδικήν μας. Αφού εξεπλήρωσα κατά τρόπον τόσον επίσημον και φιλελεύθερον τούτο το ιερόν καθήκον, ελπίζω ότι αι αντιζηλίαι, εξ ων προήρχοντο αι ανωμαλίαι και αι διακεκομμέναι μεταξύ ημών επιστολιμαίαι επικοινωνίαι, θα παύσωσιν άπαξ δια παντός. Εις την Αγγλίαν

η γνώμη, η σκέψις, τα συναισθήματα, ο λόγος, ο τύπος είναι ελεύθερα, απολύτως ελεύθερα... Μία κυβέρνησις, προστατευομένη υπό της Μεγάλης Βρεταννίας δεν δύναται ουδ’ οφείλει να επιβάλη τυραννικούς νόμους εις την αλληλογραφίαν. Εάν ούτως συμβή θα λαμβάνω συχνότερον τας επιστολάς υμών. Η ολιγώτερον δε ανώμαλος οδός μου φαίνεται ότι είναι εκείνη της Κωνσταντινουπόλεως. Υμείς δεν έχετε παρά να διηυθύνητε τας επιστολάς υμών εις την Γραμματείαν της διπλωματικής ημών αποστολής ή προς τον κύριον Μιντζιάκην... Θα αφικνούνται εις εμέ διά των ταχυδρομείων.

Μοι υπολείπεται να σας ομιλήσω διά τας οικονομικάς υποθέσεις. Ο Σταύρος Ιωάννου μου λέγει ότι αι επιστολαί του πατρός αυτού, τον διαβεβαιούν ότι τα 500 τζεκίνια απεστάλησαν. Επιθυμώ όπως λάβω απάντησιν και να γνωρίσω επί πλέον εάν υμείς επιδοκιμάζητε τας υποδείξεις, άτινας έλαβον το θάρρος να κάμω διά της υπ’ αριθ. 034 (της 17/29 Ιουνίου εκ Βεσεμβούργου της Αλσατίας) επιστολής μου. Ο Ναράντζης μοι κατέστησε γνωστά τα έξοδα διά την επίπλωσιν. Επλήρωσα αυτά. Επιφυλάσσομαι, όταν θα λάβω τον λογαριασμόν αυτής, να υποδείξω εις τον Βιάρον τα μέτρα, άτινα κρίνω ορθόν να παρατηρήσω διά να διευθετήσω ωσαύτως και το θέμα τούτο κατά συμφέροντα τρόπον. Έχω επί του παρόντος αναλάβει όλα τα έξοδα της διατροφής του Νάνε. Και δεν θα είναι δυνατόν να έλθω εις μεγαλυτέραν συνδρομήν της οικογενείας, παρά μόνον όταν θα γνωρίζω πλέον θετικώς διά την ιδικήν μου εν Ρωσία κατάστασιν. Όμως μέχρι του προσεχούς θέρους ο Θεός θα προνοήση δι’ ημάς. Έλαβεν πρόνοιαν μέχρι τούδε. Δεν θα εγκαταλείψη ημάς εν τω μέλλοντι. Επιμένω φ. 2v όμως όπως η οικογένεια ενασχοληθή περί δύο θεμάτων, άτινα ζωηρώς / ενδιαφέρουν εμέ. Γάμος του Αυγουστίνου και κατασκευή οικίας τινός, εν η βεβαίως και εγώ θα έχω το μικρόν δωμάτιόν μου. Έγραψα προς τον αδελφόν και αναμένω απάντησιν επί του πρώτου θέματος, τόσον ικανοποιητικήν όσον επιθυμώ. Παρακαλώ υμάς, παρακαλώ τον Βιάρον όπως ενασχοληθήτε περί του δευτέρου θέματος, ίνα ληφθώσιν μετά μεθόδου και μετά κρίσεως πάντα τα αναγκαία μέτρα. Εγώ δεν δύναμαι ουδ’ οφείλω να αναλάβω παρά έν μέρος της δαπάνης ταύτης. Θα πράξω τούτο ευχαρίστως. Όταν θα γνωρίσω το σύνολον του απαιτουμένου ποσού, τον χρόνον εν ω θα έχητε ανάγκην του ποσού, ούτινος οφείλω να επιφορτισθώ, και το γενικόν σχέδιον του οικοδομήματος, το οποίον πρόκειται να γίνη πάντοτε όμως επί των βάσεων της πατρικής οικίας.

Επεξετάθην εις όλας αυτάς τας λεπτομερείας και παρέχω εις τον Βιάρον και ετέρας καθ’ όσον αμφιβάλλω εάν θα έχω εις την διάθεισίν μου τον χρόνον και δυνατότητα, τόσον ευνοϊκήν κατά τας πρώτας ημέρας της εν Πετρουπόλει αφίξεώς μου. Θα σας γράφω όμως πάντοτε διά της οδού της Νεαπόλεως, της Βενετίας και της Τεργέστης και της Κωνσταντινουπόλεως.

Σκέπτομαι να αποστείλω κάποιο αναμνηστικόν εις τον παπά Κασιμάτην

και εις τον Τάσην Κουαρτάνον, όταν θα φθάσω εις την Ρωσίαν. Εδώ δεν υπάρχει τίποτε, το οποίον να αξίζη τον κόπον. Εις Παρισίους αι τιμαί ήσαν εξωφρενικαί.

Ασπάζομαι τας χείρας των γονέων. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους. Επικαλούμαι πάντοτε την ευλογίαν του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

Προ ολίγου έλαβον εδώ τας υπ’ αριθ. 074, 071 επιστολάς, του Σεπτεμβρίου η μία και του Ιουλίου η ετέρα. Αμφότεραι μοι προυξένησαν μεγάλην, μεγίστην ευχαρίστησιν. Αι επιστολαί του Σισιλιάνου θα αποσταλώσιν εις την Γαλλίαν. Δεν απαντώ περί της εκβάσεως. Ενταύθα εσώκλειστος δι’ υμάς μία επιστολή του Λεσέψ. Επιδίωξα να είμαι επωφελής δι’ αυτόν και να αποδείξω όλην την ευγνωμοσύνην προς τον Στρατηγόν Donzelot. Ολαι αι υπανδρευθείσαι μετά Γάλλων Κερκυραίαι με περιεκύκλωσαν. Μεταξύ άλλων μία θυγατέρα του Αλαμάνου και μία πτωχή Μόσχου και η Βλατά. Kαι άλλαι πολλαί, των οποίων δεν ενθυμούμαι το όνομα. Διαθέτων κάποιαν επιρροήν παρά τη κυβερνήσει του Βασιλέως, έπραξα ό,τι εξ εμού εξηρτάτο διά να είμαι επωφελής προς όλους αυτούς τους ανθρώπους. Ο Αγιοβλασίτης και ο Μάστρακας μου φαίνονται ικανοποιημένοι δια τα πολλά πράγματα, τα οποία διετέθησαν διά την υπόθεσίν των. Και ο Βούλγαρης, μαθητής του κυβερνήτου Πολυλά ετοποθετήθη προνομιακώς εις το Υπουργείον του Πολέμου. Η Φέντζη, υπανδρευθείσα μετά του Sergens, του οποίου η διαγωγή αξίζει μεγίστου επαίνου, επέτυχεν διά τον σύζυγόν της μίαν προνομιακήν και έντιμον θέσιν εις την λεγεώνα των Παρισίων. Ήτο παν ό,τι αυτή επεθύμει.

Ωσαύτως διά τον συσταθέντα υπό της θείας κύριον Μάρκον Γονέμην έκαμα μίαν μικράν υπόμνησιν εις τον Δούκα του Ρισελιέ, ήτις ελπίζω θα επιφέρη έν καλόν αποτέλεσμα. Τα σεβάσματά μου προς την κυρίαν Μάνου.

118

No 039

Vienna, 15/27 Decembre 1815

Le ho scritto oggi una lunghissima lettera per la via di Trieste. La presente serve p(er) accompagnarle quella che indirizzo alla Stella e Spiro intorno al loro figlio, et per ricapitolare in poche parole quanto scrissi coll’ altra a Lei.

Sono qui arrivato in salute. Traversai la Svizzera. Mi occupai qui di cose mie particolari. Diedi ordine agli affari di Nane, ed ai preparativi della prossecuzione del mio viaggio. Il quale se vorrà essere freddo non mi incomoderai. Ho acquistato a Parigi una vettura Inglese assai ben fatta. Essa chiude ermeticamente, ed avviluppata di forti pellizie. Non temo il 25, nè pure i trenta gradi di fredo. Arrivato a Radzieriloff farò mettere la vettura sopra un <...>l ed in otto giorni sarò a Pietroburgo, come se le avessi passati nella mia stanza. La mia salute è buonissima. Il viaggio della Svizzera mi è stato utilissimo. Ho caminato molto a piedi essendo disagradevole di andare al passo in vettura in mezzo allo montagne. Quell’ esercizio giornaliero malgrado i dodici gradi di freddo che ho riscontrato mi fece molto bene. Tra la vita sedentaria di Parigi, ed il moto fatto nel viaggio presente, sistabili un equilibrio salutarissimo di cui ne sono infinitam(en)te contento... Stavro di Giovanni riceve oggi lettere del suo padre in data di Ottobre. Esso gli accenna adempiuta la commissione che ricevesi da me nel mese di Luglio... Su di questo articolo sono dunque contento. Non mi dilungo di più, avendo esaurito ogni argomento con la lettera indirizzata p(er) Trieste.

Sia colla benedizione dei genitori questo nuovo viaggio, e quanto è e sarà ad esso relativo, di cui Lo parlerò da S(anto) Pietroburgo. Baccio le mani alla s(ignor)a madre, ed a Lei e mando i più cordiali saluti a tutti quanti. Abbraccio f(rate)llj e sorelle, et cognati. Desidero a tutti coi favori del Cielo il nuovo anno, che vegga con somma soddisfazione aprirsi sotto gli auspicj i più favorevoli pel paese nostro e quindi p(er) la famiglia.

Il figlio Giovanni

Αρ. 039

Βιέννη, 15/27 Δεκεμβρίου 1815

Σας έγραψα σήμερον μίαν μακροτάτην επιστολήν διά της οδού της Τεργέστης. Η παρούσα χρησιμεύει διά να συνοδεύση εκείνην, την οποίαν διευθύνω προς την Στέλλαν και τον Σπύρον σχετικώς προς τον υιόν αυτών και διά να ανακεφαλαιώσω δι’ ολίγων λέξεων όσα διά της ετέρας επιστολής προς υμάς έγραψα.

1. λ. δυσανάγνωστη· πρέπει να έχει σχέση προς τη λ. όχημα.

Έφθασα εδώ εν υγεία. Διέσχισα, την Ελβετίαν. Ενησχολήθην εδώ μετά των προσωπικών μου υποθέσεων. Έδωσα εντολάς διά τας υποθέσεις του Νάνε και διά τας προετοιμασίας διά την συνέχισιν του ταξιδίου μου, το οποίον δεν θα δυσχεράνη εμέ και αν ακόμη ο καιρός ήθελεν είναι ψυχρός. Ηγόρασα εν Παρισίοις μίαν Αγγλικήν άμαξαν, καλής κατασκευής. Αύτη κλείει ερμητικώς και περιβάλλεται εσωτερικώς διά χονδρών γουναρικών. Δεν φοβούμαι τους 25 ουδ’ ωσαύτως τους τριάκοντα βαθμούς ψύχους. Όταν αφιχθώ εν Radzieriloff θα τοποθετήσω την άμαξαν επί συρμού και εις διάστημα οκτώ ημερών θα είμαι εις την Πετρούπολιν, ως εάν είχον διέλθη τας ημέρας αυτάς εν τω δωματίω μου. Η υγεία μου είναι πολύ καλή. Το ταξίδιον της Ελβετίας υπήρξεν δι’ εμέ ωφελιμώτατον. Περιεπάτησα πολύ διότι είναι δυσάρεστον να προχωρή τις επί της αμάξης εις ρυθμόν βήματος μεταξύ των ορέων. Εκείνη η καθημερινή άσκησις παρά τους δώδεκα βαθμούς ψύχους, το οποίον συνήντησα, πολύ με ωφέλησεν. Μεταξύ της καθιστικής ζωής των Παρισίων και της γενομένης κινήσεως κατά το παρόν ταξίδιον απεκαταστάθη μία ισορροπία υγιεστάτη, ην είμαι απείρως ευχαριστημένος... Ο Σταύρος Ιωάννου έλαβεν σήμερον επιστολάς παρά τω πατρί αυτού, ημερομηνίας Οκτωβρίου. Ούτος σημειοί εκτελεσθείσαν την εντολήν, ην παρ’ εμοί έλαβεν κατά τον μήνα Ιούλιον... Περί του θέματος τούτου είμαι λοιπόν ευχαριστημένος. Δεν επεκτείνομαι περισσότερον, έχων εξαντλήσει παν θέμα εν τη επιστολή την διευθυνθείσαν διά της Τεργέστης.

Ας είναι μετά της ευλογίας των γονέων και αυτό το νέον ταξίδιον και ό,τι είναι και θα είναι σχετικόν προς τούτο, περί του οποίου θα σας ομιλήσω, από της Αγίας Πετρουπόλεως. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας ιδικάς σας και αποστέλλω τους πλέον εγκαρδίους χαιρετισμούς προς άπαντας. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους. Επιθυμώ δι’ όλους το νέον έτος, το οποίον εισέρχεται υπό τους πλέον ευνοϊκούς οιωνούς διά την πατρίδα ημών και τουτέστιν διά την οικογένειαν, να είναι μετά της ευλογίας του Θεού.

Ο υιός Ιωάννης

119

No 040

S(ant)o Pietroburgo, le 26 Gennajo/7 Febrajo 1816

Sono qui arrivato felicemente, ed in buona salute... ne godo ancora malgrado le fatiche del viaggio ed i rigori più che ordinarj della stagione. Vi contribuisce la grazia infinita colla quale fui accolto, e dalla Corte, e dalle personne le più distinte della Capitale, et dallo

stesso Imperatore. Sua Maestà a degnato conferirmi il grado di Suo Consigliere Privato. L’ uckaze è stato segnato il 19 del corrente e travaglio pel dipartimento nel quale ho fin’ ora servito, ma direttamente e sotto gli occhi di Sua Maestà Imperiale. Questa circostanza rende più agradevole la mia situazione. Al mio arrivo qui, ho trovato un quartiere aperto alla mia disposizione nel palazzo delle Relazioni estere, ove prima abitava il Conte di Romanzoff. E questa circostanza non mancò di risvegliare grandissima curiosità, e tutte quelle affezioni che danno ad essa origine, o ne fanno accompagnamento. Che ne sia senza lasciarmi condurre che dal solo principio di fare strettamente il mio dovere, vo diritto la mia strada, ed una mano sulla coscienza imploro coll’ altra la benedizione del Cielo, e quello dei genitori, e tutto andrà bene. Ho qui ricevuto due giorni dopo il mio arrivo le Sue lettere dei numeri 075, 076, 077. L’ occlusa avrà in momento opportuno la sua destinazione, e non so dubitare del successo. Avrò cura di farle avere il ritratto dell’ Imperatore. Fu già comandato. Sarà una copia del più somigliante che qui s’ attrova. Ella lo avrà per Constantipoli, quella essendo la strada la più diretta. Sono impaciente di conoscere la sensazione prodotta da noi, all’arrivo delle nuove, e delle communicaz(io)ni, che ho dato al Senato sul destino della Patria nostra. Le gazette ripettono una data del Zante, che sembra di buon augurio. Nessuna instituzione al mondo n(on) può, nè deve essere assente di critiche. L’ importante si è soltanto, che l’ oggetto di esse, non oltrepassi in valore, quello delle lodi. Se questo equilibrio puossi ottennere la cosa non è tanto tanto cattiva. Viaro mi parla del suo progetto di viaggio. Lo prego di aggionarlo sino a mie nuovo ulteriori. Abbiamo oggi venti quattro gradi di freddo. Pure mi propongo di fare una forte passegiata a piedi. Senza di questo regime, difficilmente si può sostenere la mia salute, stando tutto il giorno seduto, vengo a dare al corpo almeno un’ ora di forte movimento. Altrimenti le ostruzioni si impadroniscono del ventre, e quindi della salute. La presente la spedisco al φ.1v s(ignor) Conte / Mocenigo; esso avrà la bontà di farla arrivare, malgrado la<...>1 contag(g)iosa della Puglia... Qui si occupa il publico di feste. La Granduchessa Catterina è di già sposa del Principe di Wurtemberg. Et l’ altra Ganduchessa Anna va divenirlo tra pochi giorni del Principe reale ereditario dei Paesi Bassi. Il Gran Duca Nicolas sposerà più tardi la Principessa Charlotte di Prussia. Il Cielo benedire questi nodi fatti sotto gli auspicj i più consolanti, ed i più felici, quelli dell’ amicizia e della paco. Dureranno lungo tempo poicchè egli è da sperarsi elio il mondo voglia alla fine goderne.

1. λ. δυσανάγνωστη, η οποία πρέπει να σημαίνει ασθένεια.

La prego di mille e mille cose da parte mia a tutti quanti, ai signori che anno avuto la bontà di ricordarsi di me. Baccio le mani ai s(igno)ri zij e zie; abbraccio f(rate)llj e sorelle et cognati e nipoti. Imploro la benedizione dei genitori et dello sacromonaco Simeone.

Il figlio Giovanni

Αρ. 040

Αγία Πετρούπολις, 26 Ιανουαρίου / 7 Φεβρουαρίου 1816

Αφίχθην ενταύθα αισίως και εν καλή υγεία·.. Χαίρω εισέτι καλής υγείας παρά τας ταλαιπωρίας του ταξιδίου και την ασυνήθη τραχύτητα της εποχής. Συντελεί εις τούτο και η άπειρος ευμένεια δι’ ης εγενόμην δεκτός υπό της Αυλής και υπό των πλέον διακεκριμένων προσωπικοτήτων της πρωτευούσης και υπ’ αυτού τούτου του Αυτοκράτορος. Η Αυτού Μεγαλειότης ηυδόκησεν να μοι απονείμη τον βαθμόν του ιδιαιτέρου Αυτού Συμβούλου. Το ουκάζιον υπεγράφη την 19ην τρέχοντος μηνός και εργάζομαι εις την υπηρεσίαν, εν η μέχρι τούδε υπηρέτησα, αλλ’ αμέσως υπό τας οδηγίας της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος. Αι περιστάσεις αυταί καθιστούν πλέον ευχάριστον την κατάστασιν μου. Κατά την ενταύθα άφιξίν μου ηύρον έν διαμέρισμα ανοικτόν εις την διάθεσίν μου εις το μέγαρον των Εξωτερικών σχέσεων, ένθα πρότερον κατώκει ο Κόμης Ρομαντζόφ. Το γεγονός τούτο προυκάλεσεν ουχ ήττον μεγάλην περιέργειαν και όλας εκείνας τας φιλοφρονήσεις, αίτινες εκ τούτου προέρχονται η συνοδεύουν τούτο. Ό,τι και αν είναι δεν επιτρέπω να οδηγούμαι παρά μόνον υπό της αρχής, του να εκτελώ αποκλειστικώς το καθήκον μου, πορεύομαι ευθέως τον δρόμον μου και επιθέτων την μίαν χείραν επί της συνειδήσεώς μου επικαλούμαι διά της ετέρας την ευλογίαν του Θεού και εκείνην των γονέων, και τα πάντα θα εξελιχθώσιν καλώς. Έλαβον, δύο ημέρας μετά την άφιξίν μου, τας υπ’ αριθ. 075, 076, 077 επιστολάς υμών. Η εσώκλειστος θα εκπληρώση εν περιστάσει καταλλήλω τον προορισμόν αυτής και δεν αμφιβάλλω περί της επιτυχίας. Θα μεριμνήσω ώστε να λάβητε το πορτραίτον του Αυτοκράτορος. Παρηγγέλθη ήδη. Θα είναι έν αντίγραφον του πλέον ομοιάζοντος, εξ όσων ευρίσκονται εδώ. Υμείς θα λάβητε τούτο διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως, ούσης εκείνης της πλέον αμέσου οδού. Ανυπομονώ να γνωρίσω την παρ’ υμίν προυξενηθείσαν αίσθησιν επί τη αφίξει των ειδήσεων και των ανακοινώσεων, τας οποίας προς την Γερουσίαν διεμήνυσα σχετικώς προς την τύχην της Πατρίδος ημών.

Αι εφημερίδες επαναλαμβάνουν μίαν είδησιν εκ της Ζακύνθου, ήτις φαίνεται αίσιος. Ουδείς θεσμός εν τω κόσμω δύναται ουδέ πρέπει να είναι

άμοιρος κριτικής. Το σπουδαίον είναι όμως, όπως το αντικείμενον ταύτης δεν υπερβαίνει εις αξίαν εκείνο των επαίνων. Εάν η ισορροπία αυτή είναι δυνατόν να επιτευχθή το πράγμα δεν καθίσταται τόσον κακόν. Ο Βιάρος μου ομιλεί περί του σχεδίου του, του ταξιδίου. Παρακαλώ αυτόν όπως αναβάλη τούτο μέχρι της λήψεως των τελευταίων ειδήσεών μου. Έχομεν σήμερον είκοσι τέσσαρας βαθμούς ψύχους. Εν τούτοις προυτίθεμαι να κάμω ένα μακρύ περίπατον πεζή. Άνευ του συστήματος τούτου δυσκόλως δύναται να διατηρηθή η υγεία μου, καθ’ όσον όλην την ημέραν παραμένω καθισμένος και κατ’ αυτόν τον τρόπο δίδω εις το σώμα τουλάχιστον μίαν ώραν εντόνου κινήσεως. Άλλως αι εμφράξεις καταλαμβάνουν την κοιλίαν και επομένως φ.1v την υγείαν. Την παρούσαν αποστέλλω εις τον Κόμητα / Μοτσενίγον· ούτος θα λάβη την καλωσύνην όπως αποστείλη υμίν αυτήν παρά την μολυσματικήν ασθένειαν της Απουλίας... Εδώ ο κόσμος ασχολείται μετά των εορτών. Η Μεγάλη Δούκισσα Αικατερίνη υπανδρεύθη ήδη τον Πρίγκιπα της Βυρτεμβέργης. Και η άλλη Μεγάλη Δούκισσα Άννα εντός ολίγων ημερών προκειται να υπανδρευθή μετά του Βασιλικού Πρίγκιπος, διαδόχου των Κάτω Χωρών. Ο Μέγας Δουξ Νικόλαος θα νυμφευθή αργότερον μετά της Πριγκιπίσσης Καρολίνας της Πρωσσίας. Ο Θεός ας ευλογήση αυτούς τους δεσμούς, τους γενομένους υπό τους πλέον παρηγόρους οιωνούς και τους πλέον αισίους, εκείνους της φιλίας και της ειρήνης. Ας διαρκέσουν επί μακρώ χρόνω καθ’ όσον εκ τούτου ελπίζεται ό,τι ο κόσμος επιθυμεί τελικώς να χαρή.

Παρακαλώ υμάς, διά τους απείρους χαιρετισμούς μου προς άπαντας, εις τους κυρίους οι οποίοι έχουν την καλωσύνην να ενθυμούνται εμέ. Ασπάζομαι τας χείρας των θειων, εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων και του ιερομονάχου Συμεώνος.

Ο υιός Ιωάννης

120

No 041

S(anto) Pietroburgo, 8/20 Marzo 1816

Ho qui ricevuto quasi ad un tempo i numeri 075, 078, 3 in data di Gennajo. L’ ultima mi ha tranquillizato relativamente alla malattia che afflige la pertinenza di Lefkimo. Le posteriori di Italia che devo all’ amicizia di Naranzi mi tranquillizano magiormonte. Desidero non di meno la conferma che attendo con impacienza da Lei.

Non ho per anco fatto uso della lettera che ella mi a spedito per

l’ Imperatore. Essa parla del giusto Suo desiderio di rivedermi. Ed io sono determinato di presentarla in un momento il quale esser possa favorevole p(er) ottenere di fatto la grazia che l’ Imperatore degnò promettermi a Parigi. Cioè di accordarmi un semestre per rendermi a Corfù, et per godermi in seno alla famiglia. Come nessun’ altro desiderio e più fortemente impreso nel mio cuore, ella può credere che non negligerò la prima occasione favorevole per far della lettera che ella mi a trasmesso l’ uso, il più utile et per la cosa, e per gli altri riguardj che ella può abbruciare. E con questo basta.

Sono pure impaciente di conoscere la marcia degli affari nostri delle Isole. Il Generale Commissario di cui fu parlato nei fogli pubblici gode di una bella riputazione. Spero quindi che esso non tarderà a far provare alle Isole i vantaggi tutti che sono ad esse assicurati e dal tenore del trattato, e dalla confidenza senza limiti, che dobbiamo avere nella giustizia del governo Brittanico. Dopo aver detto di cose generali dirò due parole delle mie. La mia salute è buona. Il viaggio mi è stato utilissimo. Il freddo più ancora. Siamo ancora circondati da nevi. Doppie finestre. E stuffa a 10 gradi di caldo. Cosi si vive in questo paese. Eppure n(on) si vive male. L’ uomo pare fatto per tutti i climi, e p(er) tutte le latitudini. L’ Imperatore mi continua sempre le Sue grazie. E quello solo che più si allontava dalla mia maniera di essere, si è il dovere di assistere spesso ai pranzi ed alle feste della Corte. Sommo è l’ onore e la benevolenza augusta che accorda un tanto favore. Ma somma è altresi la penna per chi n(on) è stato abituato ad una si fatta maniera di vivere. Tuttavia bisogna goderne, percchè gli altri ne godono. Nei miei rapporti di serviggio, n(on) ho che motivi di soddisfazione, per le molte attenzioni e riguardi che cadauno della Corte degna di testimoniarmi in ogni occasione. Cosicché a tutto prendre non posso che essere soddisfatto, e ringraziare giorno e notte la Provvidenza delli favori che essa mi accorda. Quello che mi resta a desiderare si è di sapere almeno il più spesso che può essere possibile delle nuove della famiglia, e della di Lei salute che Le raccomando di conservare. Il Cavaliere Tamara che ho veduto giorni fa, mi parlò molto dei tempi passati a Constantinopoli, e mi incarica di ricordarlo a Lei, ed al s(igno)r Gaφ.1v valiere / Lefcockilo, al quale la prego io pure di presentare i miei ossequj.

Ho qui trovato ancora di compatrioti nella miseria. Siriottj il vecchio. Somarokoff, e la sua famiglia la quale trovasi a Odessa. La moglie di un certo Steniotti detto Samarà, la quale è qui venuta cercando la sua figlia maritata ad un Russo officiale. La figlia di Michele Richj sorella di Cristoforo, maritata ad altro ufficiale divenuto povero percchè senza impiego, ed altri tanti. Ho fatto, e farò p(er) cadauno quanto

potrò. Ma n(on) posso quanto vorrei, poicchè le mie finanze n(on) sono inesauribili, e poicchè n(on) conviene sempre importunare l’ Imperatore. Feci partire p(er) Odessa, la vecchia Betta Samara, colla figlia. Essa mi disse che suo marito è in istato di pagare, e quindi oltra il regalo che le fui di un trenare1 p(er) partire, ed altri piccioli soccorsi, gli ho avvanzato mille rubli in assegnazioni, per li quali essa diede una cauzione, ed una carta fatta in regola a nome del s(ignor) Vlassopulo, percchè si riscuotano a Corfù. Le spedisco queste lettere. E quando questo dennaro si possa incassare, La prego di tenerlo a mia disposizione. Prenderò la libertà di indicare opportunemente l’ uso al qual sono intenzionato di destinarlo. Finisco la presente n(on) avendo il tempo di rilegarla, e scrivenda in mezzo a mille interrompimenti.

Penso di profittare di una occasione p(er) Constantinopoli, a fine di farle avere il ritratto dell’ Imperatore il quale si lavora tuttavia con quella occasione farò le attenzioni desiderate da Viaro p(er) Tassi Quartano, e quelle che ella mi a indicato pel papà Cassimatj.

Baccio le mani mille e mille volte alla s(ignora) madre. Abbracio i f(rate)llj e sorelle, e cognati, e nipoti. Imploro la di Lei benedizione.

Dica alla Stella che ho ricevuto la sua lettera. E che le mie speditele da Vienna rispondano al suo contenuto. Le scriverò p(er) la via di Constantinopoli.

Il figlio Giovanni

scrivo ad Agostino

Αρ. 041.

Αγία Πετρούπολις, 8/20 Μαρτίου 1810

Έλαβον εδώ σχεδόν συγχρόνως τας επιστολάς υπ’ αριθ. 075, 078, 3 υπό ημερομηνίαν Ιανουαρίου, Η τελευταία καθησύχασεν εμέ σχετικώς προς την ασθένειαν, ήτις μαστίζει την περιοχήν Λευκίμμης. Αι τελευταίαι εξ Ιταλίας ειδήσεις, τας οποίας οφείλω εις την φιλίαν του Ναράντζη καθησυχάζουν εμέ έτι περισσότερον. Ουχ ήττον επιθυμώ την επιβεβαίωσιν υμών, την οποίαν αναμένω μετ’ ανυπομονησίας.

Δεν έκαμα εισέτι χρήσιν της επιστολής, την οποίαν υμείς διά τον Αυτοκράτορα μοι αποστείλατε. Αύτη αναφέρεται εις την δικαίαν επιθυμίαν υμών, όπως με επανίδητε. Εγώ δε είμαι αποφασισμένος να παρουσιάσω αυτήν εις

1. Πιθανή ανάγνωση.

στιγμήν, ήτις ήθελεν είναι ευνοϊκή διά να επιτύχω τω όντι την χάριν, την οποίαν ο Αυτοκράτωρ ηυδόκησεν να μοι υποσχεθή εν Παρισίοις. Τουτέστιν να μοι παραχωρήση έν εξάμηνον διά να έλθω εις Κέρκυραν και να χαρώ εις τους κόλπους της οικογενείας. Καθώς ουδεμία ετέρα επιθυμία δεν είναι τόσον ισχυρώς εντυπωμένη εν τη καρδιά μου, υμείς δύνασθε να είσθε βέβαιος ότι δεν θα παραμελήσω την πρώτην ευνοϊκήν ευκαιρίαν διά να κάμω χρήσιν της επιστολής, την οποίαν υμείς μοι αποστείλατε.

Ανυπομονώ πάντοτε να γνωρίσω την πορείαν των υποθέσεων των Νήσων ημών. Ο Στρατηγός Αρμοστής, περί του οποίου εγένετο λόγος εις τας εφημερίδας, χαίρει καλής φήμης. Ελπίζω όθεν, ότι ούτος δεν θα βραδύνη να απόδειξη εις τας Νήσους, πάντα τα πλεονεκτήματα, άτινα εξησφαλίσθησαν δι’ αυτάς και εκ του περιεχομένου της συμφωνίας και εκ της άνευ ορίων εμπιστοσύνης, ην οφείλομεν να έχωμεν προς την δικαιοσύνην της Βρεταννικής κυβερνήσεως. Αφού ωμίλησα διά τα γενικά πράγματα θα ειπώ δύο λέξεις και διά τα προσωπικά μου. Η υγεία μου είναι καλή. Το ταξίδιον με ωφέλησε τα μάλα. Το ψύχος έτι περισσότερον. Είμεθα εισέτι περικυκλωμένοι υπό χιόνων. Διπλά παράθυρα. Και θερμάστρα εις τους 10 βαθμούς θερμότητος. Ούτως διαβιώμεν εν τη χώρα αυτή. Και βεβαίως δεν διαβιώμεν κακώς. Ο άνθρωπος φαίνεται ότι έχει γεννηθή δι’ όλα τα κλίματα και δι’ όλα τα γεωγραφικά πλάτη. Ο Αυτοκράτωρ συνεχίζει πάντοτε τας προς εμέ ευμενείας. Το μόνον δε, όπερ είναι μακράν του τρόπου ζωής μου είναι η υποχρέωσις να παρευρίσκωμαι συχνά εις τα γεύματα και εις τας εορτάς της Αυλής. Μεγίστη είναι η τιμή και η αυτοκρατορική ευμένεια ήτις μοι παρέχει τοσαύτην εύνοιαν. Όμως μεγίστη ωσαύτως είναι στενοχώρια δι’ εκείνον, όστις δεν έχει συνηθίσει εις τοιούτον τρόπον ζωής. Εν τούτοις πρέπει να απολαμβάνωμεν αυτών, καθ’ όσον και οι άλλοι απολαμβάνουν. Εις τας υπηρεσιακάς μου σχέσεις δεν έχω παρά μόνον λόγους ικανοποιήσεως διά τας πολλάς φροντίδας και τιμάς, τας οποίας καθείς εκ των της Αυλής ευδοκεί να μοι παρέχη εν εκάστη ευκαιρία. Υπολογιζομένων ούτως των πάντων δεν δύναμαι παρά να είμαι ικανοποιημένος και να ευχαριστώ νυχθημερόν την Θείαν Πρόνοιαν διά την εύνοιαν, την οποίαν αύτη μοι παραχωρεί. Εκείνο, όπερ υπολείπεται να επιθυμώ είναι το να γνωρίζω συχνότερον, κατά το δυνατόν, τας εκ της οικογενείας ειδήσεις και εκείνας περί της υγείας υμών, την οποίαν συνιστώ να διατηρήτε. Ο Ιππότης Τομάρας, όστις έφθασεν προ ημερών, μοι ωμίλησεν πολύ διά τας ημέρας, τας οποίας διήλθατε εν Κωνσταντινουπόλει, και επιφορτίζει εμέ όπως υπενθυμίσω αυτόν υμίν και τω Ιππότη κυρίω / Λευκόκοιλω, προς τον οποίον παρακαλώ υμάς, όπως υποβάλητε ομοίως και τα δικά μου σεβάσματα.

Ηύρον εδώ εισέτι πολλούς συμπατριώτας εν δυστυχία. Ο Συριώτης ο γέρων. Ο Σομαροκώφ και η οικογένεια αυτού, ήτις ευρίσκεται εν Οδησσώ. Η σύζυγος Στενιώτου τινός, ονομαζομένου Σαμαρά, ήτις ήλθεν εδώ, αναζητούσα

την θυγατέρα αυτής, υπανδρευθείσαν μετά τινος Ρώσου αξιωματικού. Η θυγάτηρ του Μιχαήλ Ρίκη, αδελφή του Χριστοφόρου, υπανδρευθείσα μεθ’ ετέρου αξιωματικού, όστις κατέστη πτωχός, ων άνευ υπηρεσίας και τόσοι άλλοι. Έπραξα και θα πράξω δι’ έκαστον ό,τι δύναμαι. Όμως δεν δύναμαι όσον θα ήθελα καθ’ όσον τα οικονομικά μου δεν είναι ανεξάντλητα και καθ’ όσον δεν συμφέρει πάντοτε να ενοχλώ τον Αυτοκράτορα. Εφρόντισα ώστε να αναχωρήση διά την Οδησσόν η γραία Ελισάβετ Σαμαρά μετά της θυγατρός αυτής. Εκείνη μοι είπεν ότι ο σύζυγος αυτής είναι εις θέσιν να πληρώση και ως εκ τούτου εκτός του δώρου, το οποίον της έκαμα, της πληρωμής ενός οχήματος διά να αναχωρήση, και άλλων τινών μικρών βοηθημάτων, της εδάνεισα χίλια ρούβλια έναντι χρεωστικών διά τας οποίας αυτή παρέσχεν εγγύησιν και μίαν απόδειξιν, γενομένην νομίμως εις το όνομα του κυρίου Βλασσοπούλου, ίνα ταύτα εξοφληθώσιν εν Κερκύρα. Αποστέλλω υμίν τας επιστολάς αυτάς. Όταν δε τα χρήματα αυτά κατορθωθή να εισπραχθώσιν, παρακαλώ υμάς όπως διαφυλάξητε αυτά εις λογαριασμόν μου. Θα λάβω το θάρρος να υποδείξω εν καιρώ την χρήσιν, διά την οποίαν προορίζω αυτά. Τελειώνω την παρούσαν επιστολήν μη διαθέτων τον χρόνον, διά να την αναγνώσω εκ δευτέρου και γράφων αυτήν εν μέσω χιλίων διακοπών.

Σκέπτομαι όπως επωφεληθώ μιας ευκαιρίας διά την Κωνσταντινούπολιν επί τω σκοπώ όπως αποστείλω υμίν το πορτραίτον του Αυτοκράτορος, το οποίον φιλοτεχνείται εισέτι και επί τη αυτή ευκαιρία θα κάμω τας φιλοφρονήσεις προς τον Τάσσην Κουαρτάνον, τας οποίας επιθυμεί ο Βιάρος και εκείνας τας οποίας υμείς μοι έχητε υποδείξει διά τον παπά Κασιμάτην.

Ασπάζομαι απείρους φοράς τας χείρας της σεβαστής μητρός. Εναγκαλίζομαι τους αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν υμών.

Είπατε εις την Στέλλαν ότι έλαβα την επιστολήν αυτής. Και ότι αι ιδικαί μου επιστολαί, αι αποσταλείσαι εκ Βιέννης απαντούν εις το περιέχομενον αυτής. Θα σας γράψω διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως.

Ο υιός Ιωάννης

Γράφω προς τον Αυγουστίνον.

121

No 042

S(anto) Pietroburgo, li 6/18 Aprile 1816

È Giovedì Santo. Ritorno dalla chiesa ove ho adempiuto ai doveri di cristiano. Bendo grazie all’ Altissimo di avermi accordato il bene di

approssimarmi della Sua Santa Cena. Sia dunque per molli anni, colla benediz(io)ne et salute dei genitori. Colla prosperità della famiglia, coi buoni successi delle cose della Patria nostra. Ho ricevuto le Sue lettere di antica data 16/28 Decembre, n(ume)ro 2. Viaro che appresi con altretanta sorpresa quanto piacere in Italia mi fece avere nuove più recenti. Il Conte Mocenigo fa lo stesso. Ed esse in parte calmano le mie giuste inquietudini sulla salute dell’ Isola a della città nostra. Spero a quest’ ora libera et l’ una e l’ altra di tutto ulteriore pericolo. Ed il Santo glorioso nostro protettore, non le abbandonerà certamente. Parliamo di Viaro. Mi scrive esso che una lettera di Benackj lo a determinato a intraprendere subitamente il suo viaggio. Non ho mai detto a Benackj nulla su di ciò. E mi è difficile di sapere percchè Benackj a scritto ciò che mai è stato da me autorizato di scrivere. Si deve esistere qualche equivoco che egli è impossibile di decifrare in tanta distanza. Le ragioni per le quali mi sembrava anticipata od almeno precipitata una tale risoluzione, sono: economia, riguardi, e desiderio mio di ottenere di fatto il semestre che mi fu promesso l’ anno passato. Economia. Il viaggio di Viaro mi costerà almeno in tutto, venuta in Russia, e suo ritorno almeno mille zecchini. Per spenderli bisogna averli. Ed avendoli, n(on) potrebbero essere stati impiegati più utilmente? Si dava esso la pena di venire sin qui per restarci tutto al più quindi giorni. E fare delle migliaja di verste per cosi poca cosa?... Riguardi. Si dirà qui che io voglio all’ immitaz(io)ne di quanti sono favoriti dalle grazie sovrane, farne partecipare ai miei. Diranno i nostri attuali protettori che questo viaggio n(on) è senza oggetto politico. Lo diranno a torto. Poicchè il fatto proverà il contrario. Ma le cose dette lascianno sempre una impressione. Anco p(er) questo og(g)etto n(on) valeva la pena di fare un tanto viaggio. Mio Semestre. Vedendo quest’ φ. 1v anno qui un / mio fratello, sarà più difficile ottener la grazia di andare io stesso a vedere la famiglia. Queste e n(on) altre erano le ragioni per le quali avevo proposto a Viaro, ed a Naranzi che mi scrissero sin d1 mese di Settembre di voler fare la passegiata di Russia, che mia opinione constantissima era che se ne restasse cadauno ove si attrova... Detto questo a discarico della mia coscienza. Scrissi al fratello, e gli scrivo oggi pure che sarà il ben venuto. Gli spedisco i passaporti, ed una lettera di cambio, ed abandono al suo giudizio, ed alla sua saviezza di decidersi come meglio vorrà. Mi sarà sommamente grato di vederlo qui, e di ripassare assieme molti affari di famiglia. Poicchè di essi sembra preoccupato. Ma crede lui, che avrò ne meno il tempo d j trattenermi lungamente con lui, quando sarà qui? Appena potrò vederlo alla punta di giorno alcuni instanti. A pranzo quando posso

pranzar solo. La serra tardi, quando potrò prima di ritirarmi... Le mie occupazioni sono cosi delicate e difficili. L’applicazione che esigono cosi continua, che appen(n)a mi resta di tempo pel riposo fisico, et per dare qualche cura agli affari bencchè piccioli della mia casa, e domestici.

In tutte le maniere, lo ripetterò ancora, mi sarà infinita(meu)te grato di abbraciare il f(rate)llo. E di rendere a lui, ed alla famiglia cosi utile, che mi sarà possibile, il sacrifizio suo di personna e fatica, ed il mio pecuniario. Ci sarà questione di un matrimonio di famiglia. E lo desidero. Gli diedi di già qualche nozione. Ed esso a Venezia potrà occuparsene. Sarà per lui stesso, o per Agostino che le mie predilezioni propendono. Il Cielo benedica questi voti.

Abbracio f(rate)llj e sorelle, e nipoti. Imploro la benedi (zio)ne dei genitori. Scrivo a Benackj di n(on) rinunziare al proponimento di farle avere le carte che ho spedito da Parigi, e che la peste a ritenuto nelle coste della Puglia.

Il figlio Giovanni

Αρ. 042

Αγία Πετρούπολις, 6/18 Απριλίου 1816

Είναι Μεγάλη Πέμπτη. Επιστρέφω εκ της εκκλησίας όπου εξετέλεσα τα καθήκοντα του χριστιανού. Αποδίδω χάριτας εις τον Ύψιστον, όστις μοι παρέσχεν την χάριν να πλησιάσω προς το Άγιον Αυτού Δείπνον. Ας επαναλαμβάνεται τούτο επί πολλά έτη μετά της ευλογίας και της υγείας των γονέων. Μετά της ευτυχίας της οικογενείας, μετά των καλών επιτυχιών των πραγμάτων της Πατρίδος ημών. Έλαβον την, υπό παλαιάν ημερομηνίαν 16/28 Δεκεμβρίου και υπ’ αριθ. 2, επιστολήν υμών. Ο Βιάρος όστις, ως μετά τοσαύτης εκπλήξεως επληροφορήθην, ευρίσκεται εν Ιταλία, μοι απέστειλεν πλέον προσφάτους ειδήσεις. Ο Κόμης Μοτσενίγος πράττει το αυτό. Και καθησυχάσθησαν μερικώς αι ιδικαί μου δίκαιαι ανησυχίαι περί της υγείας της Νήσου και της πόλεως ημών. Ελπίζω κατ’ αυτήν την ώραν και την μίαν και την άλλην απελευθερωθείσας υπό παντός περαιτέρω κινδύνου. Και ο Προστάτης ημών, ο δοξασμένος άγιος δεν θα εγκαταλείψη αυτάς βεβαίως. Ας ομιλήσωμεν περί του Βιάρου. Μου γράφει ούτος ότι μία επιστολή του Μπενάκη τον παρώρμησε να επιχείρηση αμέσως το ταξίδιον του. Ουδέποτε είπον εις τον Μπενάκην ουδέν περί τούτου. Είναι δε δι’ εμέ δύσκολον να γνωρίζω διατί ο Μπενάκης έγραψεν τούτο, όπερ ουδέποτε εξουσιοδοτήθη υπ’ εμού να

γράψη. Μου φαίνεται ότι υπάρχει κάποια παρεξήγησις την οποίαν είναι αδύνατον να διευκρινίσω, ευρισκόμενος τόσον μακράν. Οι λόγοι, δι’ ους μοι εφαίνετο πρόωρος ή τουλάχιστον εσπευσμένη παρομοία απόφασις είναι: οικονομία, υπόληψις και επιθυμία όπως επιτύχω τω όντι την εξαμηνιαίαν άδειαν, ήτις μοι είχεν υποσχεθή κατά το παρελθόν έτος. Οικονομία. Το ταξίδιον του Βιάρου θα μου κοστίση εν συνόλω, έλευσις αυτού εις Ρωσίαν και επιστροφή αυτού, τουλάχιστον χίλια τζεκίνια. Διά να τα εξοδεύσω οφείλω να διαθέτω αυτά. Διαθέτων δε αυτά δεν ήθελον χρησιμοποιήση αυτά επωφελέστερον; Θα υποστή ούτος την ταλαιπωρίαν να έλθη εδώ διά να παραμείνη το ανώτερον δέκα πέντε ημέρας. Και να διατρέξη χιλιάδας βερστίων διά τόσον μικρόν πράγμα... Υπόληψις. Θα λεχθή εδώ ότι εγώ θέλω εις μίμησιν εκείνων, οίτινες ευνοούνται διά της ευνοίας του ηγεμόνος, να συμμετάσχουν αυτής και οι συγγενείς μου. Θα ειπώσιν οι νυν προστάτες ημών, ότι το ταξίδιον τούτο δεν είναι άνευ πολιτικού αντικειμένου, θα ειπώσιν τούτο αδίκως, καθ’ όσον τα γεγονότα θα αποδείξουν το αντίθετον. Όμως τα λεχθέντα πράγματα αφήνουν πάντοτε μίαν εντύπωσιν. Και δι’ αυτόν ομοίως τον λόγον δεν ήξιζεν τον κόπον να κάμη ένα τόσον μακρύ ταξίδιον. Η εξαμηνιαία φ. 1v άδεια. Όταν θα ιδώσιν ενταύθα / τον αδελφόν κατά το παρόν έτος θα είναι δύσκολον να επιτύχω την χάριν να έλθω εγώ ο ίδιος διά να ιδώ την οικογένειαν. Αυτοί και όχι άλλοι ήσαν οι λόγοι, διά τους οποίους προέτεινα εις τον Βιάρον και εις τον Ναράντζην, οίτινες μοι έγραψαν από του μηνός Σεπτεμβρίου, ότι ήθελον να κάμωσιν τον περίπατον της Ρωσίας, ότι σταθερωτάτη πεποίθησίς μου ήτο όπως παραμείνη έκαστος όπου ηυρίσκετο... Λεχθέντος τούτου προς ανακούφισιν της συνειδήσεώς μου, έγραψα προς τον αδελφόν και του γράφω ωσαύτως και σήμερον ότι είναι ευπρόσδεκτος. Αποστέλλω προς αυτόν τα διαβατήρια και μίαν συναλλαγματικήν και εγκαταλείπω εις την κρίσιν του και εις την φρόνησίν του να αποφασίση όπως καλυτέρα θελήση. Θα μοι είναι τα μάλα ευχάριστον να τον ιδώ εδώ και να εξετάσωμεν από κοινού πολλάς οικογενειακάς υποθέσεις. Καθ’ όσον περί τούτων φαίνεται ανήσυχος. Όμως πιστεύει εκείνος, ότι θα έχω τον χρόνον να διαλεχθώ επί μακράν μετ’ αυτού όταν θα φθάση εδώ; Μόλις θα δύναμαι να τον συναντώ επί μερικάς στιγμάς κατά τα ξημερώματα. Κατά το γεύμα όταν θα δύναμαι να γευματίζω μόνος. Την εσπέραν αργά, όταν θα δύναμαι, πριν να αποσυρθώ... Αι ασχολίαι μου είναι τόσον λεπταί και δύσκολοι. Η επιμέλεια, την οποίαν απαιτώσιν, τόσον συνεχής, ώστε μόλις μοι υπολείπεται ο χρόνος διά την φυσικήν ανάπαυσιν και διά να φροντίσω κατά τινα τρόπον τας υποθέσεις, αν και μικράς, της οικίας μου και των υπηρετών.

Καθ’ οιονδήποτε τρόπον, θα το επαναλάβω πάλιν, θα μου είναι τα μάλα ευχάριστον να εναγκαλιστώ τον αδελφόν. Και να καταστήσω εις αυτόν και εις την οικογένειαν, όσον μου είναι δυνατόν επωφελή, την θυσίαν αυτού την