Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

Αρ. 065

Βαρσοβία, 19 Απριλίου / 5 Μαΐου 1818

Είθε να είναι μεθ’ υγείας αι εορταί του Πάσχα. Εωρτάσαμεν αυτάς ενταύθα εν μέσω των τελετών της συνταγματικής αυτής κυβερνήσεως. Εδώ είναι εσώκλειστος ο λόγος του Clohere. Τα πάντα εξελίχθησαν καλώς και ο Αυτοκράτωρ ηυχαριστήθη λίαν. Η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ ανεχώρησεν εχθές την πρωίαν εγώ αναχωρώ εντός ολίγων ωρών. Μου προκαλεί ευχαρίστησιν ότι θα ιδώ την Οδησσόν και θα αναπνεύσω την θάλασσαν. Η υγεία μου είναι εξαίρετος. Ελπίζω το αυτό διά σύμπασαν την οικογένειαν. Προς ουδένα έτερον γράφω διότι μου είναι αδύνατον να εξοικονομήσω έν δευτερόλεπτον εις βάρος των άλλων ενασχολήσεων. Όσον αφορά εις τον Αυγουστίνον έγραψα και περί τούτου· ουδέν υπολείπεται να προσθέσω. Θα ιδώ αυτόν μετά μεγίστης εύχαριστήσεως εις την Βοημίαν προς τα τέλη του Αυγούστου. Δεν θα είμαι εκεί προ του μηνός Ιουλίου. Η συγκέντρωσις των Ηγεμόνων θα λάβη χώραν εις Αιξ - λα - Σαπέλ την 3/15 Σεπτεμβρίου. Αι ειδήσεις υμών υπό ημερομηνίαν... και υπ’ αριθ. 065 μοι επροξένησαν μεγίστην ευχαρίστησιν. Παρακαλώ υμάς όπως επιμεληθήτε ώστε να υπάρχουν συνεχώς. Τελειώνω, καθώς μου είναι αδύνατον να δυνηθώ να συνεχίσω. Εναγκαλίζομαι άπαντας, αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς, και θείους και θείας... Συσταίνω εαυτόν πάντοτε εις την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

147

No 067

S(anto) Pietroburgo, 10/22 Luglio 1818

Ho lardato più de l’ ordinario a scriverle. Dopo il mio arrivo a S(anto) Pietroburgo, non vi furono corrieri. Et la Corte qui giunta tutto il tempo è stato consacrato alle cure dovute alla ospitalità. S.M. il Be di Prussia è partito appena. Profilo del corriere che parte p(er) Vienna, e la presente la raccomando all’ amico Naranzi. Io partirò fra pochi giorni; no passerò una ventina a Carlsbad, e di là mi renderò a Aix la Chapelle, ove l’ Imperatore si ritrova per la fine del mese di Seti ombre nostro stile. La mia salute è buona. Ma le acque di Carlsbad, la renderanno migliore. La vita laboriosa non da buone digestioni, qualunque siasi il regime che si osserva. Il mio si riduce abitualmente da molto tempo, a poche e semplici cose... Bollito, et arrosto, et nessuna altra

composizione di cucina. È questo regime che mi tiene in buona salute, e che rende piutosto un preservativo, che un rimedio, le acque che andrò bevere ancora in quest’ anno.

Ho let to quanto ella mi scrisse, colle Sue lettere fino al numero ο 7 ο. Ebbi qui delle conversazioni forse utili con il s(ignor) Conte Ghilford, una volta Federico North. Esso parte per Londra; sarà in autuno prossimo alle Isole.

Credo egual(ment)e di profilare del mese di Settembre per le cose nostre, almeno lo spero, lo certamente, clic farò tutto quello che è in parte mia di fare, affinchhè nessuna responsabilità non pesi, almeno sulla mia coscienza.

φ. 1v / Aspetto Agostino. Lo vedrò volentieri. E cercherò egual(ment)e di conchiudere qualche cosa di positivo p(er) quello che riguarda il giusto di Lei desiderio, di sapere assicurata alla famiglia una posterità. I Suoi desiderj, sono i miei.

Quantunque il viaggio di Agostino assorbirà in gran parte, quello che potrei disporre per la famiglia, farò anco in quest’ anno tutti i miei sforzi, per non lasciarla senza ajuto. Dico lo stesso della Marietta. Anzi ne scrivo a Naranzi col corriere di oggi. Non saprei però incaricarmi del mantenimento di Rodostamo. Sarebbe dennaro getato al vento. All’ età sua si comincia male, a meno che non si sia una forte inclinazione, la quale credo lunghi da lui. Si guarisca dunque, e ritorni al più presto in seno alla sua famiglia.

Chiudo la presente riservandomi di scriverle da Carlesbad e dalla Germania, et dalle sponde del Beno nel corrente del mese di Agosto et di Settembre.

Abbraccio tutti quanti. Imploro sempre le benedizioni del padre Simeone. E dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 067

Αγία Πετρούπολις, 10/22 Ιουλίου 1818

Εβράδυνα πλέον του συνήθους να γράψω προς υμάς. Μετά την εν Αγία Πετρουπόλει άφιξίν μου δεν υπήρξαν ταχυδρομεία. Αφιχθείσης δε ενταύθα και της Αυλής, πας ο χρόνος διετέθη εις τας οφειλομένας διά την φιλοξενίαν φροντίδας. Η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Πρωσσίας μόλις ανεχώρησεν. Επωφελούμαι του ταχυδρομείου, το οποίον αναχωρεί διά την Βιέννην. Την παρούσαν

δε συνιστώ εις τον φίλον Ναράντζην. Εγώ θα αναχωρήσω εντός ολίγων ημερών· θα διέλθω περί τας είκοσι ημέρας εις Κάρλσμπαντ και έπειτα θα μεταβώ εις Αιξ - λα - Σαπέλ, ένθα ο Αυτοκράτωρ θα ευρίσκηται κατά τα τέλη του μηνός Σεπτεμβρίου, κατά το ιδικόν μας ημερολόγιον. Η υγεία μου είναι καλή Τα ύδατα όμως του Κάρλσμπαντ θα καταστήσωσιν αυτήν έτι καλυτέραν. Η πλήρης ενασχολήσεων ζωή δεν ευνοεί την καλήν πέψιν, οιαδήποτε δίαιτα και αν τηρείται. Η ιδική μου από πολλού χρόνου περιορίζεται συνήθως εις ολίγα και απλά πράγματα... Βραστόν και ψητόν και ουδέν άλλο μαγειρικόν κατασκεύασμα. Είναι δε αυτή η δίαιτα, ήτις διατηρεί εμέ εν καλή υγεία και η οποία καθιστά μάλλον ένα προφυλακτικόν μέτρον παρά ένα φάρμακον τα ύδατα, τα οποία θα μεταβώ διά να πίω και κατ’ αυτό πάλιν το έτος.

Ανέγνωσα όσα υμείς μοι γράφητε διά των μέχρι του αριθμού 070 επιστολών υμών. Έσχον ενταύθα επωφελείς συνομιλίας μετά του Κόμητος κυρίου Γκίλφορδ, πρώην Φρειδερίκου Νορθ. Ούτος αναχωρεί διά το Λονδίνον θα ευρίσκηται το προσεχές φθινόπωρον εις τας Νήσους.

Πιστεύω ομοίως να επωφεληθώ του μηνός Σεπτεμβρίου διά τας πατρίους υποθέσεις, τουλάχιστον το ελπίζω. Και βεβαίως θα πράξω παν ό,τι εξαρτάται εξ εμού, ίνα ουδεμία ευθύνη βαρύνη τουλάχιστον επί της συνειδήσεώς μου.

φ. 1v / Αναμένω τον Αυγουστίνον. Θα τον συναντήσω ευχαρίστως. Και θα επιδιώξω ομοίως να επιτύχω κάτι το θετικόν δι’ εκείνο, όπερ αφορά την δικαίαν υμών επιθυμίαν όπως γνωρίσητε εξησφαλισμένους διά την οικογένειαν τους απογόνους. Αι επιθυμίαι υμών είναι και ιδικαί μου.

Καίπερ το ταξίδιον του Αυγουστίνου θα απορροφήση κατά μεγάλο μέρος, εκείνο το χρηματικόν ποσόν όπερ ήθελον δυνηθή να διαθέσω διά την οικογένειαν, θα καταβάλω και κατ’ αυτό το έτος πάσαν προσπάθειαν διά να μην αφήσω αυτήν άνευ βοήθειας. Λέγω το αυτό και διά την Μαριέτταν, Μάλιστα γράφω περί τούτου εις τον Ναράντζην διά του ταχυδρομείου της σήμερον. Δεν θα ηδυνάμην όμως να επιφορτισθώ της συντηρήσεως του Ροδοστάμου. Θα ήσαν χρήματα ριφθέντα εις τον άνεμον. Εις την ηλικίαν του αρχίζει κακώς, εκτός και εάν υπάρχη μία, ισχυρά κλίσις, την οποίαν εκτιμώ ως ευρισκομένην μακράν αυτού. Ας θεραπευθή όθεν και ας επιστρέψη το ταχύτερον εις τους κόλπους της οικογενείας του.

Κλείω την παρούσαν επιφυλασσόμενος να γράψω προς υμάς εκ Κάρλσμπαντ και εκ Γερμανίας και εκ των οχθών του Ρήνου κατά την διάρκειαν του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου.

Εναγκαλίζομαι άπαντας. Επικαλούμαι πάντοτε τας ευλογίας του πατρός Συμεώνος ως και εκείνας των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

148

No 069

Carlsbad, le 1/13 Agosto 1818

Agostino è arrivato in buona saluto. E ne godo. Naranzi gli a fatto compagnia. E gli sono gratissimo. Restiamo qui fino a dopo dimani. Naranzi sarà incaricato di lettere più dettagliate. Agostino verrà meco. Farà una picciola corsa fino a Parigi, e per vedere quella capitale et p(er) ripulire il suo francese. Et per non mettermi negli imbarazzi di allogio nei primi momenti del mio arrivo a Aix la Chapelle, ove s(econ)do tutte le apparenze vi saranno più uomini che case. Verrà raggiungermi prima molto della nostra partenza da Aix, e presenterà allora la lettera di cui è portatore. La lessi, ed è benissima. Sarà per i progetti ulteriori quello che piacerà alla Providenza.

La mia salute è ottimissima. Risponderò in dettagli a tutte le lettere di cui fa la lettera replicata con grandissimo interesse e piacere. Baccio le mani alla s(ignora) madre ed a Lei. Saluto tutti quanti. E mi raccomando alle proci dello sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 069

Κάρλσμπαντ, 1/13 Αυγούστου 1818

Ο Αυγουστίνος έφθασεν εν καλή υγεία. Χαίρω περί τούτου. Ο Ναράντζης τον συνώδευσεν. Είμαι διά τούτο ευγνώμων προς αυτόν. Θα παραμείνωμεν εδώ έως μεθαύριον. Ο Ναράντζης θα επιφορτισθή δι’ επιστολών πλέον λεπτομερών. Ο Αυγουστίνος θα έλθη μετ’ εμού. Θα εκτελέση εν μικρόν ταξίδιον μέχρι των Παρισίων και διά να ιδή την πρωτεύουσαν εκείνην και διά να τελειοποιήση την γαλλικήν του. Και διά να μη θέση εμέ εν στενοχωρία κατά τας πρώτας στιγμάς της Αιξ - λα - Σαπέλ αφίξεώς μου, ένθα συμφώνως προς όλας τας ενδείξεις θα υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι παρά οικίαι· θα έλθη να με συναντήση πολύ πριν από την αναχώρησίν μας εξ Αιξ - λα - Σαπέλ και διά να επιδώση τότε την επιστολήν, ης είναι κομιστής. Ανέγνωσα αυτήν και είναι αρίστη. Διά τα περαιτέρω σχέδια θα γίνη εκείνο, το οποίον αρέσκει εις την Θείαν Πρόνοιαν.

Η υγεία μου είναι αρίστη. Θα απαντήσω λεπτομερώς προς πάσας τας επιστολάς, περί των οποίων ομιλείτε εις την επαναληφθείσαν επιστολήν μετά

μεγίστης ευχαριστήσεως και ενδιαφέροντος. Ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας χείρας υμών. Χαιρετώ άπαντας. Και συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

114

No 068

Carlesbad, li 19/31 Agosto 1818

Eccomi di nuovo a Carlesbad. Profitto della vacanza che mi fu accordata. Prendo le acque, e mi fanno un grandissimo bene... Ripuliscono lo impurità fatte durante i lunghi e pronti viaggi; e mi riposano dalle fatiche non lievi dell’ inverno passato et della primavera. Non ho potuto partire da Pietroburgo prima delli 17/29 Luglio. Non di meno il viaggio non mi a costato più di dodici giorni; cosicché comminciai la mia purga da venti giorni, ed essa sarà finita fra sei od otto tutto a più. La mia salute grazie al Cielo è buonissima. Sarà ancora più buona dopo questo soggiorno che sempre più mi piace. In quest’ anno la stagione essendo avvanzata non è più tutta la folla di genti d’ alto rango, e si vive più alla campagna e meno tutte le fastidiose etichette che non mancano là ove si trovano uomini vissuti e invechiati alle Corti. Spero di abbraciare qui Agostino. Lo so arrivato felicemente in Venezia. E la sua quarantena finita cercherà di raggiungermi qui. Nel caso contrario verrà cercarmi a Francfort, et a Aix la Chapelle, o mi aspetterà a Vienna ove l’ Imperatore si renderà dopo le conferenze che commincieranno il 15/27 Settembre.

Comme Le ho scritto in data 10/22 Luglio avanti di partire da Pietroburgo ho dato le disposizioni necessarie affincchè Le sieno rimessi nel corrente del mese di Settembre cinquecento zecchini. Le lettere di cambio saranno dirette a Viaro, senza intermezzo nessuno. Ed esso le negozierà comme meglio potrà. Spero che si fatta maniera sarà la meno dispendiosa; tutte le altre fin’ora esperimentate essendo riuscite poco favorevoli. Posso dare questo soccorso alla famiglia. L’ Imperatore avendomi grandemente dottato pel presente viaggio, e per la mia cura. Indipendem(ent)e della somma che le sarà spedita, ho dovuto mettere a disposizione di Agostino circa 600 zecchini, affincchè φ. 1v possa egli fare il suo viaggio, ed equipagiarsi. / Gli ho predicato economia. Poicchè senza di essa non troverem(m)o più bussola per navigare.

Esso me la promete. Quantunque per me stesso pochi sieno i miei bisogni, e moderatissimi le mie spese. Non di meno ho meco un secretarlo, un corriere, due domestici, e una bencchè picciola casa montata. Vivendo qui come altrove bisogna dare soventi da pranzo. E la tavola compreso il vino costa moltissimo. La misura la più moderata, è un zecchino per testa in cadaun pranzo. Si aggiunga la pigione della casa, e tutto il resto, è la spesa diviene esorbitante. Se cosi è della dimora, tutto diviene dueplo1 in viaggio. Non di meno sul fondo accordatomi graziosa(ment)e dal Imperatore cioè sopra 5 m(illa) zecchini farò ancora qualche economia, e la riserverò pel viaggio di ritorno di Agostino, o per qualche altro og(g)etto utile alla famiglia. La prego intanto, di riprodurre in quest’ anno, lorcchè ella riceverà i 500 zecchini, le stesse misure che Le raccomandai l’ anno passato. Desidero che degli interessi delle somme antecedenti e della presento sieno fatte tre porzioni eguali, che destino alle tre sorelle, Eufrosina, Efimia, et Marietta. A Marietta poi, comme a personna che a i più forti doveri ad adempiere, La supplico di aggiungere 100 talleri. Gradiscano il buon cuore. E se potrò di più farò ancora d’avantaggio.

Le scriverò ancora avanti di lasciare la Boemia. Spero intanto che Agostino sarà qui, e che esso stesso Le scriverà. Intanto baccio le mani alla s(ignor)a madre, ed a Lei. Abbracio f(rate)llj et sorelle, e saluto tutti quanti.

Mi raccomando alle preci dello sacromonaco nostro.

Il figlio Giovanni

Αρ. 068

Κάρλσμπαντ, 19/31 Αυγούστου 1818

Ιδού εγώ εκ νέου εις Κάρλσμπαντ. Επωφελούμαι των διακοπών, αίτινες μοι εχορηγήθησαν. Πίνω τα ύδατα, τα οποία μοι προξενούν μέγιστον καλόν... Καθαρίζουν τας προξενηθείσας κατά την διάρκειαν των μακρών και ταχέων ταξιδίων ακαθαρσίας και αναπαύουσιν εμέ εκ των όχι ελαφρών κόπων του παρελθόντος χειμώνος και της ανοίξεως. Δεν ηδυνήθην να αναχωρήσω εκ Πετρουπόλεως προ της 17/29 Ιουλίου. Ουχ ήττον το ταξίδιον δεν διήρκεσεν πλέον των δώδεκα ημερών· εις τρόπον ώστε ήρχισα την κάθαρσίν μου προ

1. ορθ. duplo.

είκοσι ημερών και θα τελειώση αυτή εντός έξ ή το πολύ οκτώ ημερών. Η υγεία μου, χάριτι θεία, είναι πάρα πολύ καλή. Θα είναι έτι καλυτέρα μετά την παραμονήν αυτήν, ήτις ολοέν και περισσότερον μοι αρέσει. Κατ’ αυτό το έτος, επειδή η εποχή είναι προχωρημένη, δεν ευρίσκεται εδώ όλο εκείνο το πλήθος των ανθρώπων της ανωτέρας τάξεως και ζη τις εις την εξοχήν άνευ των ενοχλητικών εθιμοτυπιών, αίτινες δεν απουσιάζουν εκεί, ένθα ευρίσκονται άνθρωποι, οίτινες έζησαν και εγήρασαν εις τας Αυλάς. Ελπίζω να εναγκαλισθώ εδώ τον Αυγουστίνον. Γνωρίζω ότι αφίχθη αισίως εις την Βενετίαν. Ληξάσης δε της καραντίνας αυτού θα επιδιώξη να συναντήση εμέ εδώ. Εν αντιθέτω περιπτώσει ή θα έλθη να αναζητήση εμέ εις Φραγκφούρτην και εις Αιξ - λα - Σαπέλ ή θα αναμένη εμέ εις Βιέννην, ένθα ο Αυτοκράτωρ θα ευρεθή μετά τας συνομιλίας, αίτινες θα αρχίσουν την 15/27 Σεπτεμβρίου.

Ως έγραψα υμίν, υπό ημερομηνίαν 10/22 Ιουλίου, πριν να αναχωρήσω εκ Πετρουπόλεως, έδωσα τας απαραιτήτους εντολάς ίνα αποσταλώσιν υμίν κατά την διάρκειαν του μηνός Σεπτεμβρίου πεντακόσια τζεκίνια. Αι συναλλαγματικαί θα διευθυνθώσιν προς τον Βιάρον, άνευ της παρεμβάσεως ουδενός. Ούτος δε να εξοφλήση αυτάς κατά το δυνατόν καλυτέρα. Ελπίζω ότι ο τοιούτος τρόπος θα είναι ο πλέον συμφέρων. Επειδή πάντες οι άλλοι, οι μέχρι τούδε δοκιμασθέντες απέβησαν ολίγον ευνοϊκοί. Δύναμαι να παράσχω την βοήθειαν αυτήν εις την οικογένειαν, καθ’ όσον ο Αυτοκράτωρ ενίσχυσεν γενναιοδώρως το παρόν ταξίδιον και την ιδικήν μου θεραπείαν. Ανεξαρτήτως του ποσού, όπερ θα αποσταλή υμίν, ηδυνήθην να θέσω εις την διάθεσιν του Αυγουστίνου περίπου 600 τζεκίνια, ίνα δυνηθή ούτος και να κάμη το φ. 1v ταξίδιόν του και να εφοδιασθή διά των αναγκαίων. / Συνέστησα προς αυτόν οικονομίαν. Καθ’ όσον άνευ αυτής δεν θα εύρωμεν πλέον την πυξίδα διά να πλεύσωμεν. Ούτος μοι υπεσχέθη τούτο. Καίπερ δι’ εαυτόν ολίγαι είναι αι ανάγκαι μου και μετριώτατα τα έξοδά μου· ουχ ήττον όμως έχω μετ’ εμού ένα γραμματέα, ένα ταχυδρόμον, δύο υπηρέτας και μίαν, μολονότι μικράν, οργανωμένην οικίαν. Ζων ενταύθα, ως και αλλαχού, πρέπει συχνάκις να παραθέτω γεύματα. Τα γεύματα δε, συμπεριλαμβανομένου και του οίνου, κοστίζουν πάρα πολύ. Ο πλέον μέτριος υπολογισμός είναι έν τζεκίνιον ανά κεφαλήν δι’ έκαστον γεύμα. Προσθέτομεν το ενοίκιον της οικίας και πάντα τα λοιπά, και τα έξοδα καθίστανται υπέρογκα. Εάν ούτως έχουν τα πράγματα διά την παραμονήν μου, τα πάντα καθίστανται διπλάσια κατά το ταξίδιον. Ουχ ήττον επί των πόρων, των παραχωρηθέντων γενναιοδώρως υπό του Αυτοκράτορος, τουτέστιν επί των 5 χιλιάδων τζεκινίων θα κάμω κάποιαν οικονομίαν επί πλέον και θα την αφιερώσω διά το ταξίδιον της επιστροφής του Αυγουστίνου ή δι’ έτερόν τι αντικείμενον επωφελές εις την οικογένειαν. Παρακαλώ υμάς εν τω μεταξύ, να λάβητε και κατ’ αυτό το έτος, αφού αφιχθώσιν υμίν τα 500 τζεκίνια, τα αυτά μέτρα, άτινα συνέστησα κατά το παρελθόν έτος. Επιθυμώ όπως οι τόκοι των προηγουμένων ποσών και του παρόντος διαμοιρασθώσιν εις

τρεις ίσας μερίδας, ας προορίζω διά τας τρεις αδελφάς Ευφροσύνην, Ευφημίαν και Μαριέτταν. Εις την Μαριέτταν ακολούθως, ως εις πρόσωπον, το οποίον έχει μεγαλυτέρας υποχρεώσεις να εκτελέση, παρακαλώ υμάς να προσθέσητε 100 τάλληρα. Ας επιδοκιμάσουν την καλήν διάθεσιν. Εάν δυνηθώ περισσότερα, θα πράξω περισσότερα εισέτι.

Θα γράψω προς υμάς προτού αφήσω την Βοημίαν. Ελπίζω εν τω μεταξύ ότι ο Αυγουστίνος θα ευρίσκηται εδώ και ότι και αυτός ο ίδιος θα σας γράψη. Εν τω μεταξύ ασπάζομαι τας χείρας της σεβαστής μητρός και τας χείρας ημών. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και χαιρετώ άπαντας.

Συσταίνω εαυτόν εις τας δεήσεις του ιερομονάχου ημών.

Ο υιός Ιωάννης

150

No 070

Carlesbad, li 4/16 Settembre 1818

Parto oggi per Francfort con Agostino. Naranzi per Venezia, s’incarica della presente. E colgo questa buona occasione per rispondere in dettaglio alle lettere portatemi da Agostino. Commincierò dall’ articolo il più interessante. Quello della di Lei salute. Non mi sorprende punto, che la mano, od il piede qualche volta manchino di obbedienza. Sono queste necessarie conseguenze dell’ età. E non bisogna per questo nò temere nò affligerai. Il rimedio non può essere che quello delle frizioni; adoperate con moderazione ma abitualmente, richiamano le forze alla periferia, et mantengono quell’ equilibrio che è necessario al libero movimento delle membra le più lontane dal centro vitale. Sono quindi di opinione, se il Dottore Armoni che riferisco distintamente è d’ accordo, che ogni giorno, a ora determinata tanto il brucio, come la gamba disobediente sieno sottemesse a delle legieri frizioni. Le quali farsi potrebbero, od a mano ben asciuta, od a mano cuoperta da flanella egualmente ben bene asciugata ma non calda... L’ ora la più oportuna sembra essere quella in qui si opera l’ assorbimento linfatico. Quattro o sei ore dopo la nutrizione. Il rimedio è semplice. Esso è indicato. Può farsi generale tutte le volte peraltro che una certa difficoltà di movi-

mento annunzi disposiziono disobbediente in qualche altro mebro... I rimedj interni, o gli esterni di altra natura, mi sembrano sempre di difficile applicazione... La difficoltà è pericolosa. Poicchè essa consiste nelle proporzioni. Il freddo ed il caldo... I tonici... E tutte le droghe operano certamente degli effetti... Ma chi può dire, se essi 'sono quelli di cui la natura a bisogno per equilibrarsi... Quando si tratta una forte e giovine pianta, la massa dello forze vitali è cosi abbondante, che qualunque siasi anco falso dispendio che a sofferto è qualche volta con vantaggio. Non è lo stesso quando si tratta una constituzione la quale conta il 70° anno delle sue fatiche... La s(econ)da regola che mi pare essenziale quella si è di proporzionare con discernimento e misura il ristoro giornaliero che vuoisi dare al corpo ed all’ anima. La dieta parmi che debba essere cosi regolata, che quanto all’ uno, esso puossi rifare regolamento le perdite del giorno, et quanto all’ altra che essa goda di una grande serenità e di una pace profonda. Non è a che appartiene di darle avvisi su di questo proposito. Ho citato più volte il di Lei esempio. Fu ammirato. Singola(rment)e in questi ultimi tempi, predicando il regime all’ ottimo Principe di Schfarzemberg Maresciallo Austriaco, il quale per la s(econ)cla volta venne cercare la sua salute allo acque di Carlesbad. Non c’ è professore di medicina quale non convenga, che nessuna imperfezione fisica non potrebbe alla lunga resistere al Regime. Cioè a dire che il regime lo vince tutte. Ma regime non vuol dire astinenza assoluta. O si poco nutrimento che gli organi ne adivengano affam(m)ati o deboli. Il tutto sta nelle giusto proporzioni. E nessuno non può meglio regolarle che la persona stessa la quale vuol vivere e nutrire per ben vivere, et per star sanna. Io stesso non devo la buona mia salute, che all’abitudine contratta da molti anni, di mangiare per vivere, e non di vivere per mangiare. Fò punto è passo ad altro.

φ. 1v / Quanto a Marietta Le scrivo l’inchiuso biglietto. La mia lettera sotto n(ume)ro 068, Le annunzia un soccorso estraordinario di 100 talleri. Le cambiali per la somma che spedisco alla famiglia partiranno da S(aint) Petersbourg nel corrente di questo mese, se a quest’ ora n(on) sono partite. Se Viaro può anticipare alla sorella qualche picciola parto dei 100 talleri, può farlo assicurato essendo del pronto rimborso. Nicoletto suo marito mi costò più di 300 talleri... Di più non posso fare. E parmi di avere fatto il possibile contando le spese di allestimento, viaggio ed i 300 talleri somministrati a Nicoletto Rodostamo. Li 600 zecchini mandati ad Agostino sono già conformati. Ella vede ove si va. E ripetto i miei mezzi sono determinati. Nè mi conviene forzare la mia economia, o pesare senza misura sulla munificienza dell’ Imperatore a fino di rispondere a tutto quello che si vorebbe esigere da me. Ho par-

lato chiaro ad Agostino. Vedde esso come io vivo. Non c’ è nulla di troppo. E sovente rifiuto a me stesso i comodi, il lusso, gli avvantaggi che nessun’ altro certamente non si rifiutarebbe... Non voglio credere che un si fatto esempio torni inutile per la di lui instituzione... Farà un certo viaggio a Parigi comme Le scrissi... Pronunzia male il francese ed un tale diffetto non ò tollerato nella buona società, meno ancora alla Corte. È un caprizio del secolo di volere che ogni uomo ben nato quale siasi il suo paese parli bene e correttamente la lingua francese. Ma forza è di rispettare questa follia; essendo generale fa la legge. Se vorrà il fratello travagliare fermamente in quaranta giorni avrà corretto tutti i diffetti della sua pronunziazione, e quelli ancora più rimarcabili della frase. Sarà di ritorno a Aix la Chapelle. Lo presenterò allora. E spero che si farà onore. Dipende molto dalla conclusione degli affari dei quali la conferenza va occuparsi, la decisione di quello che potrò fare, cioè a dire, se mi sarà permesso di venire in casa almeno per un mese, oppure se questo viaggio dovrà essere aggiornato all’ anno venturo. Le bontà e le beneficienze delle quali l’ Imperatore mi colma non mi lasciano libertà nella scelta. So il dovere del Suo Servigio mi obbligherà a restare al mio posto ci resterò. E spero che ella non mi disapproverà... Se le cose si regolano di maniera che una assenza di 6 mesi non possa fa danno alcuno alla marcia del ministero che mi è confidato, profilerò in tal caso della permissione che graziosamente S.M. I(mperiale) a degnato di darmi lorcchè eravamo a Odessa.

E nell’ una ipotesi, e nell’ altra avrò a cuore di terminare definitavamente l’ affare della successione della famiglia. L’uno di noi deve maritarsi nel corrente dell’ 18091. Per ora non ho in vista nessuno progetto ben determinato. Ho detto l’ uno di noi essendo convinto che se Agostino non vuol decidersi, se Viaro si oppone... Delli due che restiamo l’uno deve dare questa soddisfazione alli genitori, ed adempiere convenevolmente questo sacro dovere. Mi sono eccepito e fin’ora e mi eccepisco ancora p(er) due decisive ragioni. La prima si è che φ. 2 ammaritato2 in Russia comporei una nuova famiglia, ma non / darei successione alla mia apportando diretta e person(n)ale consolazione alli genitori... Quanto possego e tutto il frutto delle mie fatiche dovrebersi concentrare all’ intratenimento di questa nuova casa, e la paterna non avrebbe più nessuno soccorso dal canto mio. In s(econ)do luogo, legato con vincoli di si fatta natura in Russia, tutta la mia indipendenza morale sarebbe perduta. E se posso qualche cosa pel bene del servigio dell’ Imperatore, non lo posso assolutamente, che in grazia della per-

1. προφανώς λάθος· αντί 1819

2. πιθανή ανάγνωση, λόγω φθοράς του κειμένου.

fetta e singolare indipedenza nella quale mi sono collocato; ed in cui mi conservo fermissimo ed innattacabile con sommo studio, e non con poco successo. Tutti li stranieri venuti in Russia e godendo favore anno cercato fortuna, e stimarono fortuna un matrimonio dovizioso. Dennaro. Cordoni, e momentanea influenza... Due soli Insulari il Metropolita Niceforo, et Eugenio fanno l’ eccezione della regola. Ma il loro carattere sacerdotale può essere considerato il motivo. Io solo vissi e vivo colmato dalle bontà dell’ Imperatore e della famiglia Imperiale, gratificato di appuntamenti che spendo regolamente ed esattamente nel Paese. Senza desiderare, senza volere, senza accettare, nessuna delle grandi fortune in dennaro, ed in terre che mi furono offerte. E trovando per lungo compenso delle mie fatiche la confidenza di cui sono onorato. Dirò più. L’ amicizia e la stima che non possono rifiutarmi la Corte, la nobiltà, i grandi dell’ Impero; e gli stranieri tutti che frequentano questa prima nazione e questo potentissimo Stato... Posso sbagliare. Ma parmi di essere felice tutte le volte che riposo tranquillo. E che una consienza purissima mi accorda giorni pacifici, e mi promette una vecchiezza senza rimorsi... Non negligo gli avvantaggi di questi favori che la Providenza mi accorda, e che la benedizione dei genitori mi concilia. Fò tutto quello che è in poter mio per essere utile e gradevole alla famiglia, ai parenti, ai concittadini, alla Patria. E trovo nel sentimento di questi doveri, ed in quello eziandio del piacere col quale cerco di adempierli, l’ unica, et la migliore consolazione dei miei giorni. Ripetto ancora potrei avere a mia disposizione più dennaro. Potrei vivere con magnificenza. Essere contornato da più splendore, cercare distrazioni, e feste e piaceri di ogni maniera... Ma non sarei più lo stesso. Mi darei una natura falsizia che divenuta la mia, mi sarebbe impossibile di lasciarle senza perire di noja... Arrivato ad un tal grado di connezione, sarei lo schiavo, ed il servo della mia situazione, e sacriferei3 le mille volte la consienza e forse l’onore, piutosto che sacrificarla. Per lo contrario, essendo oggi quello stesso che ero 1 ο anni fa... se anco dovessi ritornare al punto dove sono partito, sarò ancora assai soddisfato, non avendo meco che la memoria di azioni che n(on) mi fanno arrossirsi.

Questa essendo la mia professione di fede quanto alla condotta che mi sono imposto... Possi io passare a moglie, senza essere in contradizione. Il caso <...>4 d’ eccezione sarebbe l’ effetto di una / forte passione. E questa è difficile per non dire impossibile, quando anno già suonato li 40 anni, e quando si vive all’ abitudine di molte occupazioni e col desiderio di non vegetare sulla terra. Dissi altre volte ad altri, quando fui

3. αντί sacrificarei

4. λείπει λ. (φθορά)

interogato e tormentato pel matrimonio, che se avessi servito l’imperatore nelle missioni estere, e sopratutto in Svizzera, certamente che mi sarei ammogliato... Mi dispenso di intratenerla delle ragioni che renderebbero del tutto plausibile una tale situazione. Essa si identifica complettamente con quella di un ministro nell’ estero... E le relazioni di famiglia determinate da un tale collocamento possono facilmente confodersi ed immedesimarsi con quelle della casa paterna... Se questa posizione potesse divenire la mia (cioè se nel volgere di breve tempo mi fosse dato di servire l’ Imperatore nell’ estero) allora molte e molte delle ragioni che si oppongono cesserebbero, ed in tal caso sarebbe possibile che io mi decidersi, quando trovasi personna di mia convenienza.

Questa ipotesi essendo fin’ qui lontanissima, penso ad Agostino. Ed ecco le tre condizioni. 1°. Moglie Greca o di nazione che facilmente le permetta di divenirlo. 2°. Nascita, fortuna, educazione ec. ec. ec. 3°. Che in Corfù si stabilisca, e che ivi fondi la continuaz(io)ne della famiglia. Quando queste condizioni si verifichino, sarò dal canto mio quello che potrò affincchè tutti i mezzi, e tutti i vantaggi concorino al centro comune... Non ho p(er) anco in vista nessuna sposa... Ma mi sembra facile ritrovarla. Questo capitolo sarà trattato con Agostino durante il viaggio da Carlsbad a Francfort. Mi sembra disposto a secondarmi. Vedremo. Ella sarà informato nel corrente di questo autunno del risultato. Ma Le prometto come Le dissi per Fanno nuovo una decisione.

Ella mi fece grandissimo piacere connoscere il Suo desiderio p(er) un nuovo orologio. Un amico mio che prende le acque qui, parte fra breve per Londra. a l’ ordine di farne l’ acquisto, e di spedirlo direttamente. Spero che Le riuscirà comme ella può volerlo. Sarà semplice. Ma marcierà bene. Qui annessa ella troverà la lista degli effetti di cui l’ amico Naranzi si incarica. Sono tenui memorie di Carlesbad. La prego, di gradirle, e di farle gradire alli f(rate)llj e sorelle, et nipoti, e cugini ai quali sono indirizzate.

Vengo a delle lettere particolari, e a commissioni. Licudj mi scrisse. Le dica che non rispondo alla sua lettera, ma che cercherò di adoperarmi affincchè la cosa sua si faccia. Non bisogna farsi illusione. Il Capitaniato del Porto non può dipendere dal ministero, e non dovrebbe ne meno essere della competenza dell’ alto Commissario... Non di meno mi trova p(er) la testa qualche idea generale, che cercherò di utilizzare a Aix la Chapelle. Se essa produrrà un buon effetto per tutti. <...>5 sarà del numero; sarò ben contento.

φ.3 / Servo mi scrisse di suo figlio Nicolò. E lo stesso giovane mi scrisse pure del suo aspiro. Non rispondo nè all’ uno, nè all’ altro, avendo trop-

5. λείπουν 2 λέξεις (φθορά).

po a fare in questi ultimi momenti. La prego pertanto di assicurare che farò quanto può dipendere da me. Consisterà questo nel cercare un mezzo di far servire questo giovine in Levante. In Russia sarebbe cosa difficilissima. Sono male pagati gli impiegati che comminciano la loro carriera, ed il vivere a S(anto) Petersburgo è carissimo. Abbi dunque pacienza, ed a tempo e luogo cercherò di farlo collocare in qualche consolalo cornine dragomano facendogli accordare un picciolo grado e degli appuntamenti... Dipenderà allora da lui di fare il resto. Angiolo Mustoxidi figlio di Antonio è nominato Console ai Dardanelli. E l’ altro f(rate)llo più giovine sarà pure fra breve impiegato in Levante... La sig(no)ra Cirini che mi feci storie molte e disgradevoli, grazie alla di Lei raccomandazione a un pezzo di pane. Suo marito è nominato Console Russo in Egitto.

Rivenendo su di queste raccomandazioni La prego soltanto di non accordarle facilmente. Mi imbrogliano, ed è penibile di trovarsi nella alternativa o di negligere, o di mancare alla religione del servizio. Quando al s(ignor) Soutzo8 può scrivermi quanto è come vuole. Ed ella fece benissimo di non dargli lettera alcuna di introduzione. Bisogna sempre distinguere la persona dall’ impiegato. Come personna non mi scriverebbe, e come ad impiegato le di Lei lettere non possono aggiungere titolo nessuno ai quelli che giudicano convenevole di indirizarsi a me.

Agostino mi a dato le nuove del s(igno)r Mabilj. Cercherò di facilitare il suo affare. Glielo dica se a Aix la Chapelle vi sarà qualche Plenipotenziario di Spagna non mancherò di sollecitare il collocamento di questo amico nel suo antico posto in Corfù. Ne scrissi al s(ignor) Taticheff. In tutti i casi gliene scriverò ancora. Mi ricordi al s(ignor) Cavaliere Lefcockilo.

Chiudo questa lettera, implorando le benedizioni dei genitori, e quella dello sacromonaco nostro, et bacciando le mani alla s(ignora) madre.

Il figlio Giovanni

P.S. Il tempo mi manca per rispondere a tutte le lettere che Agostino mi ha portato. Rispondere all’ una sorella, e non all’altra non sarebbe cosa convenevole. Lo farò complesivamente quando sarò a Vienna. Intanto ella abbia la bontà di incaricarsi delle mie scuse, et dei miei saluti.

6. πιθανή ανάγνωση

Αρ. 070

Κάρλσμπαντ, 4/16 Σεπτεμβρίου 1818

Αναχωρώ σήμερον διά την Φραγκφούρτην μετά του Αυγουστίνου. Ο Ναράντζης διά την Βενετίαν. Ούτος επιφορτίζεται της παρούσης. Δράττομαι δε αυτής της καλής ευκαιρίας διά να απαντήσω λεπτομερώς εις τας κομισθείσας υπό του Αυγουστίνου επιστολάς. Θα αρχίσω εκ του πλέον ενδιαφέροντος Θέματος, εκείνο της υγείας υμών. Ουδόλως με εκπλήττει το γεγονός ότι η χειρ ή και ο πους ενίοτε παύουσιν να υπακούουν. Ταύτα είναι αι αναπόφευκτοι συνέπειαι της ηλικίας. Δεν πρέπει δε ένεκα τούτου ούτε να φοβήσθε ούτε να στενοχωρήσθε. Το φάρμακον δεν δύναται να είναι ειμή εκείνο των εντριβών· αίτινες γενόμεναι μετά μετριότητος, αλλά κανονικώς, δραστηριοποιούν τας δυνάμεις εις την περιφέρειαν και διατηρούν την Ισορροπίαν εκείνην, ήτις είναι απαραίτητος διά την απρόσκοπτον κίνησιν των πλέον απομεμακρυσμένων εκ του ζωτικού κέντρου μελών. Είμαι όθεν της γνώμης, εάν ο δόκτωρ Αρμένης, προς τον οποίον αναφέρομαι ιδιαιτέρως, είναι σύμφωνος, ότι καθημερινώς, εις καθορισμένην ώραν, τόσον ο βραχίων όσον και η μη υπακούουσα κνήμη υποβάλλονται εις ελαφράς εντριβάς, αίτινες θα ηδύναντο να πραγματοποιούνται ή διά χειρός στεγνής ή διά χειρός καλυπτομένης υπό φανέλλας, Ομοίως καλώς στεγνής, αλλ’ ουχί θερμής... Η πλέον κατάλληλος ώρα φαίνεται ότι είναι εκείνη, καθ’ ην πραγματοποιείται η λυμφατική απορρόφησις, τέσσαρες ή έξ ώραι μετά την λήψιν τροφής. Το φάρμακον είναι απλούν. Είναι το ενδεδειγμένον. Δύναται να πραγματοποιηθή γενικώς καθ’ όλας τας περιπτώσεις, εν αις δυσκολία τις εις την κίνησιν προαναγγέλλει διάθεσιν ανυπακοής υπό τίνος ετέρου μέλους... Τα εσωτερικά η εξωτερικά φάρμακα ετέρας φύσεως μου φαίνονται ότι είναι δυσκόλου εφαρμογής.... Η δυσκολία είναι επικίνδυνος. Καθ’ όσον αυτή συνίσταται εις τας αναλογίας. Το ψύχος και η θερμότης... τα τονωτικά... και πάντα τα φάρμακα επιφέρουν βεβαίως αποτελέσματά τινα... Όμως τις δύναται να ειπή, εάν ταύτα είναι εκείνα, ων η φύσις έχει ανάγκη διά να ισορροπήση... Όταν πρόκειται δι’ έν ισχυρόν και νέον φυτόν, η μάζα των ζωτικών δυνάμεων είναι τόσον άφθονος, ώστε όσον μεγάλη και αν είναι η κατανάλωσις δυνάμεων, την οποίαν υπέστη, τούτο ενίοτε ωφελεί. Δεν συμβαίνει το αυτό, προκειμένου περί κράσεώς τίνος, ήτις διάγει το 70ον έτος των κόπων της... Ο δεύτερος κανών, όστις μου φαίνεται ουσιώδης είναι εκείνος του να διαθέτωμεν μετά κρίσεως και μέτρου την καθημερινήν ανακαίνισιν, την οποίαν πρόκειται να δίδωμεν εις το σώμα και εις την ψυχήν. Η δίαιτα μου φαίνεται ότι οφείλει να είναι κατά τοιούτον τρόπον κεκανονισμένη, ώστε όσον αφορά εις το πρώτον να δύναται τούτο να αναπληροί τας απωλείας της ημέρας κανονικώς, όσον δε αφορά εις την ετέραν να απολαύη αυτή μεγάλης ηρεμίας και βαθείας ειρήνης. Δεν έγκειται εις εμέ να παράσχω υμίν επί του προκειμένου οδηγίας. Ανέφερα πολλάκις το παράδειγμα υμών. Εθαυμάσθη·

ιδιαιτέρως επ’ εσχάτως, υποδεικνύων την δίαιταν εις τον εξαίρετον Πρίγκιπα Σβάρτσεμπεργκ, Στρατάρχην Αυστριακόν, όστις διά δευτέραν φοράν ήλθεν διά να ανακτήση την υγείαν του διά των υδάτων του Κάρλσμπαντ. Δεν υπάρχει καθηγητής της ιατρικής, όστις να παραδέχηται ότι οιαδήποτε φυσική βλάβη δύναται να ανθέξη επί μακρόν εις την δίαιταν. Τουτέστιν η δίαιτα υπερισχύει πασών. Όμως δίαιτα δεν σημαίνει απόλυτος εγκράτεια· ή τόσον ολίγη τροφή, ώστε τα όργανα να καθίστανται καχεκτικά και ασθενικά. Το παν συνίσταται εις τας ορθάς αναλογίας. Ουδείς δε δύναται να ρυθμίση καλύτερον τούτο ειμή το πρόσωπον το ίδιον, όπερ επιθυμεί να ζήση και να τρέφηται διά να ζη και διά να διατηρήται υγιές. Εγώ ο ίδιος δεν οφείλω την καλήν μου υγείαν παρά εις την αποκτηθείσαν από πολλών ετών συνήθειαν να τρώω διά να ζω και όχι να ζω διά να τρώω. Θέτω τελείαν και προβαίνω εις έτερον θέμα.

φ. 1v / Όσον αφορά εις την Μαριέτταν σας γράφω το εσώκλειστον σημείωμα. Η υπ’ αριθ. 068 επιστολή μου, αναγγέλλει υμίν έν έκτακτον βοήθημα εξ 100 ταλλήρων. Αι ισυναλλαγματικαί διά το ποσόν, το οποίον αποστέλλω εις την οικογένειαν θα αναχωρήσουν εξ Αγίας Πετρουπόλεως κατά την διάρκειαν του μηνός τούτου, εάν δεν έχουν ήδη αναχωρήσει. Εάν ο Βιάρος δύναται να προκαταβάλη εις την αδελφήν μικρόν τι μέρος των 100 ταλλήρων, δύναται να πράξη τούτο, ων βέβαιος περί της ταχείας εισπράξεως. Ο σύζυγος αυτής Νικολέττος μοι εκόστισεν πλέον των 300 ταλλήρων... Πλέον τούτων δεν δύναμαι να πράξω. Μου φαίνεται δε ότι έπραξα το δυνατόν, υπολογίζοντες τα έξοδα διατροφής, ταξιδίου και τα 300 τάλληρα τα χορηγηθέντα εις τον Νικολέττον Ροδόσταμον, τα 600 τζεκίνια, τα αποσταλέντα εις τον Αυγουστίνον έχουν ήδη σχηματισθή. Υμείς βλέπετε προς ποίαν κατεύθυνσιν βαίνομεν. Επαναλαμβάνω δε ότι τα μέσα μου είναι περιορισμένα. Ούτε συμφέρει εις εμέ να υπερβαίνω τα οικονομικά μου, ή να βαρύνω άνευ μέτρου επί της γενναιοδωρίας του Αυτοκράτορος επί τω τέλει όπως αναλάβη πάντα όσα ήθελον είναι αναγκαία δι’ εμέ. Ομίλησα σαφώς προς τον Αυγουστίνον. Είδεν ούτος πώς ζω. Δεν υπάρχει ουδεμία υπερβολή. Συχνάκις δε αρνούμαι διά τον εαυτόν μου τον ίδιον, τας ανέσεις, την πολυτέλειαν, τα πλεονεκτήματα, άτινα ουδείς έτερος βεβαίως ήθελεν αποποιηθή... Δεν επιθυμώ να πιστεύσω ότι τοιούτον τι παράδειγμα ήθελεν αποδειχθή ανώφελον διά την μόρφωσίν του... Θα κάμη ένα ταξίδιον εις Παρισίους, ως προέγραψα υμίν. Προφέρει κακώς την γαλλικήν και έν τοιούτον ελάττωμα δεν είναι ανεκτόν παρά τη καλή κοινωνία, ουχ ήττον παρά τη Αυλή. Είναι μία ιδιοτροπία του αιώνος, ήτις απαιτεί έκαστος άνθρωπος καλής οικογενείας, οποιαδήποτε και αν είναι η καταγωγή αυτού, να ομιλή καλώς και ορθώς την γαλλικήν γλώσσαν. Όμως είναι ανάγκη να σεβασθώμεν τον παραλογισμόν τούτον, όστις ων γενικός, αποτελεί κανόνα. Εάν θελήση ο αδελφός να εργασθή μετ’ επιμονής επί τεσσαράκοντα ημέρας, ήθελεν διορθώσει όλα τα ελαττώματα της προφοράς του και εκείνα εισέτι τα πλέον

αισθητά του λεξιλογίου του. Θα επιστρέψη εις Αιξ - λα - Σαπέλ. Θα τον παρουσιάσω τότε. Ελπίζω δε ότι τούτο θα περιποιήση τιμήν αυτώ. Εξαρτάται τα μάλα εκ της αποφάσεως περί των υποθέσεων, μετά των οποίων το συμβούλιον θα ενασχοληθή, η απόφασις περί εκείνου, όπερ δύναμαι να πράξω, τουτέστιν να ειπώ, δηλαδή εάν θα μοι επιτραπή να έλθω εις την πατρικήν οικίαν τουλάχιστον δι’ ένα μήνα, ή εάν το ταξίδιον τούτο οφείλει να αναβληθή διά το προσεχές έτος. Η ευμένεια και αι ευεργεσίαι, δι’ ων ο Αυτοκράτωρ υπερπληροί εμέ, δεν μοι επιτρέπουν ελευθερίαν επιλογής. Εάν το καθήκον της Υπηρεσίας Αυτού υποχρεώση εμέ να παραμείνω εις την θέσιν μου, θα παραμείνω. Ελπίζω δε ότι υμείς δεν θα αποδοκιμάσητε τούτο... Εάν τα πράγματα διευθετηθώσιν κατά τοιούτον τρόπον, ώστε απουσία τις εξ μηνών δεν πρόκειται να επιφέρη ζημίαν τινά εις την πορείαν των υποθέσεων του Υπουργείου, το οποίον μοι έχει ανατεθή, θα επωφεληθώ εν τοιαύτη περιπτώσει της αδείας, την οποίαν ευχαρίστως η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ ηυδόκησεν να μοι παραχωρήση όταν ευρισκόμεθα εν Οδησσώ.

Και εις την μίαν και εις την δευτέραν των υποθέσεων θα επιδιώξω εκ καρδίας να κλείσω οριστικώς την υπόθεσιν της διαδοχής εις την οικογένειαν. Είς εξ ημών οφείλει να νυμφευθή κατά την διάρκειαν του έτους 1819. Επί του παρόντος δεν έχω κατά νουν σχέδιόν τι οριστικόν. Είπον είς εξ ημών, πεποιθώς ότι εάν ο Αυγουστίνος δεν ήθελεν αποφασίσει, εάν ο Βιάρος αντιτίθεται... εκ των δύο, οίτινες παραμένομεν ο είς οφείλει να παράσχη την ικανοποίησιν αυτήν εις τους γονείς και να εκτελέση επαξίως τούτο το ιερόν καθήκον. Αντετάχθην και ανθίσταμαι εισέτι διά δύο αποφασιστικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι νυμφευθείς εις την Ρωσίαν ήθελον σχηματίσει φ. 2 μίαν νέαν οικογένειαν, όμως δεν / θα παρέσχον διαδοχήν εις την ιδικήν μου οικογένειαν προσπορίζων άμεσον και προσωπικήν παρηγορίαν εις τους γονείς... Παν ό,τι κέκτημαι καθώς και πάντες οι καρποί των κόπων μου θα έπρεπεν να συγκεντρωθούν προς συντήρησιν αυτής της νέας οικίας και η πατρική δεν θα είχεν πλέον ουδεμίαν βοήθειαν εκ μέρους μου. Κατά δεύτερον λόγον, συνδεθείς διά τοιαύτης φύσεως δεσμούς εις την Ρωσίαν, πάσα η ιδική μου ηθική ανεξαρτησία ήθελεν απολεσθή. Και εάν δύναμαι να πράττω τι διά το καλόν της Αυτοκρατορικής υπηρεσίας, δεν δύναμαι να πράττω τούτο, ειμή χάρις εις την τελείαν και μοναδικήν ανεξαρτησίαν, την οποίαν διατηρώ και εις την οποίαν παραμένω σταθερώτατος και μετά μεγίστης επιμελείας απρόσβλητος, και όχι μετά μικράς επιτυχίας. Πάντες οι ελθόντες εις την Ρωσίαν ξένοι, και απολαμβάνοντες ευνοίας, επεζήτησαν τύχην και εθεώρησαν τύχην ένα γάμον πλούσιον. Χρήματα. Παράσημα και στιγμιαίαν επιρροήν... Δύο μόνον προερχόμενοι εκ των Νήσων, ο Μητροπολίτης Νικηφόρος και ο Ευγένιος αποτελούν την εξαίρεσιν εκ του κανόνος. Όμως ο ιερατικός αυτών χαρακτήρ δύναται να θεωρηθή ο λόγος. Εγώ μόνον έζησα και ζω περιβαλλόμενος υπό της ευμενείας του Αυτοκράτορος και της Αυτοκρατορικής οικογενείας, ευεργετούμενος

διά παροχών, τας οποίας διαθέτω κανονικώς και επακριβώς διά την πατρίδα. Χωρίς να επιθυμώ, χωρίς να θέλω, χωρίς να αποδέχωμαι ουδεμίαν εκ των μεγάλων τυχών εις χρήμα και εις γην, αίτινες μοι προσεφέρθησαν. Και εκτιμών ως μεγάλην αμοιβήν των κόπων μου την εμπιστοσύνην, δι’ ης τιμώμαι. Θα αναφέρω επί πλέον την φιλίαν και την εκτίμησιν, την οποίαν δεν δύνανται να μου αρνηθούν η Αυλή, οι Ευγενείς, οι ισχυροί της Αυτοκρατορίας. Ως και άπαντες οι ξένοι, οίτινες επισκέπτονται αυτό το πρώτον έθνος και αυτό το ισχυρότατον Κράτος... Δύναμαι να σφάλλω. Όμως μου φαίνεται ότι αισθάνομαι ευτυχής εκάστην στιγμήν, καθ’ ην στιγμήν αναπαύομαι ήσυχος. Και ότι μία πάλλευκος συνείδησις μοι παρέχει ημέρας ειρηνικάς και μοι υπόσχηται γηρατεία άνευ τύψεων συνειδήσεως. Δεν παραμελώ τα πλεονεκτήματα, τα παρεχόμενα εκ των ευνοιών τούτων, άτινα η Θεία Πρόνοια μοι παρέχει και άτινα η ευλογία των γονέων προκαλεί. Πράττω παν ό,τι εξαρτάται εξ εμού διά να είμαι επωφελής και ευχάριστος διά την οικογένειαν, τους συγγενείς, τους συμπατριώτας, την Πατρίδα. Ευρίσκω δε εις το συναίσθημα των καθηκόντων τούτων καθώς και εις εκείνο της ευχαριστήσεως, μετά της οποίας επιδιώκω να εκτελέσω αυτά, την μοναδικήν και καλυτέραν παραμυθίαν των ημερών μου. Επαναλαμβάνω πάλιν ότι θα ηδυνάμην να έχω εις την διάθεσίν μου περισσότερα χρήματα. Θα ηδυνάμην να ζήσω μετά μεγαλοπρεπείας. Να περιστοιχίζομαι υπό μεγαλυτέρας λάμψεως, να επιζητώ διασκεδάσεις και εορτάς και παντοειδείς τέρψεις... Όμως δεν θα ήμην πλέον ο ίδιος. Θα έδιδον εις τον εαυτόν μου μίαν πλαστήν φύσιν, ήτις αποβαίνουαα ιδική μου, θα μου ήτο αδύνατον να την εγκαταλείψω χωρίς να δοκιμάσω ανίαν... Αφιχθείς δε εις τοιούτον βαθμόν εξαρτήσεως θα ήμην ο σκλάβος και ο δούλος της ιδικής μου καταστάσεως και θα εθυσίαζον χιλίας φοράς την συνείδησιν και πιθανώς την τιμήν παρά εκείνον τον τρόπον ζωής. Αντιθέτως, ων εγώ σήμερον εκείνος, όστις ήμην και προ 10 ετών.... εάν ώφειλον να επιστρέψω πάλιν εις το σημείον εξ ου είχον αναχωρήσει, θα ήμην πάλιν αρκούντως ικανοποιημένος ως μη φέρων μετ’ εμού ειμή την ανάμνησιν των πράξεων, αίτινες δεν κάμουν εμέ να ερυθριώ.

Ούσα αυτή η ομολογία της πίστεως, όσον αφορά εις την διαγωγήν, την οποίαν επέβαλον εις εαυτόν... δεν δύναμαι εγώ να έλθω εις γάμον χωρίς να ευρίσκωμαι εις αντίθεσιν. Η (...) περίπτωσις εξαιρέσεως ήθελεν είναι το φ. 2v αποτέλεσμα ενός / σφοδρού αισθήματος. Και αυτή είναι δύσκολος διά να μην ειπώ αδύνατος, όταν ήδη έχουν ηχήσει τα 40 έτη και όταν ζω μετά της συνήθειας των πολλών ενασχολήσεων και μετά της επιθυμίας να μην φυτοζωώ επί της γης. Είπον άλλοτε εις άλλους όταν ηρωτήθην και εβασανίσθην διά τον γάμον, ότι εάν είχον υπηρετήσει τον Αυτοκράτορα εις τας διπλωματικάς αποστολάς του εξωτερικού και κατ’ εξοχήν εις την Ελβετίαν, βεβαίως θα είχον νυμφευθή... Απαλλάσσομαι να. παραθέσω υμίν τους λόγους, οίτινες ήθελον καταστήσει καθ’ όλα επαινετήν μίαν τοιαύτην κατάστασιν. Αύτη ταυτίζεται πλήρως μετ’ εκείνης της καταστάσεως ενός Υπουργού εν τω εξωτερικώ... Και

αι οικογενειακαί σχέσεις, αι καθοριζόμεναι υπό παρομοίας τινός εγκαταστάσεως δύνανται ευκόλως να εναρμονισθώσιν και να ταυτισθώσιν μετ’ εκείνων της πατρικής οικίας... Εάν αυτή η κατάστασις ήτο δυνατόν να αποβή ιδική μου (τουτέστιν εάν εντός βραχέος χρόνου μοι εδίδετο η δυνατότης να υπηρετήσω τον Αυτοκράτορα εν τω εξωτερικώ) τότε πολλοί εκ των λόγων, οίτινες αντιτίθενται ήθελον παύσει να υπάρχουν και εν παρομοία περιπτώσει θα ήτο δυνατόν εγώ ο ίδιος να αποφασίσω τον γάμον, όταν ήθελον εύρη πρόσωπον το οποίον θα μοι ήρμοζεν.

Της υποθέσεως ταύτης ούσης μέχρι τούδε λίαν απομεμακρυσμένης, σκέπτομαι τον Αυγουστίνον. Ιδού δε οι τρεις όροι: 1ον- Σύζυγος Ελληνίς ή εθνικότητος, ήτις υπόσχεται ευκόλως να καταστή ελληνική. 2ον. Καταγωγή, περιουσία, ανατροφή κτλ., κτλ., κτλ. 3ον. Ότι θα εγκατασταθή εν Κερκύρα και εν αυτή θα θεμελιώση την συνέχισιν της οικογενείας. Όταν αυτοί οι όροι πραγματοποιηθούν, θα πράξω εκ μέρους μου, εκείνο όπερ δύναμαι ίνα πάντα τα μέσα και πάντα τα πλεονεκτήματα συντρέξουν προς τον κοινόν σκοπόν.. Δεν έχω υπ’ όψιν μου ουδεμίαν νύμφην... Όμως έχω την γνώμην ότι είναι εύκολον να ευρεθή. Το θέμα τούτο θα το συζητήσω μετά του Αυγουστίνου κατά την διάρκειαν του ταξιδίου εκ του Κάρλσμπαντ εις Φραγκφούρτην. Μου φαίνεται διατεθειμένος να μας βοηθήση. Θα ιδώμεν. Υμείς θα λάβητε γνώσιν κατά την διάρκειαν του τρέχοντος φθινοπώρου περί του αποτελέσματος. Όμως υπόσχομαι υμίν, ως σας είπον, μίαν απόφασιν κατά το νέον έτος.

Υμείς μοι επροξενήσατε μεγάλην ευχαρίστησιν να μοι καταστήσητε γνωστήν την επιθυμίαν υμών δι’ έν ωρολόγιον. Είς φίλος μου, όστις λαμβάνει τα ύδατα του Κάρλσμπαντ, αναχωρεί συντόμως διά το Λονδίνον. Έλαβεν την εντολήν να αγοράση ένα και να το αποστείλη υμίν ευθέως. Ελπίζω ότι η εντολή θα εκτελεσθή κατά τας επιθυμίας υμών. Θα είναι απλούν. Όμως θα εργάζηται καλώς. Εδώ εσώκλειστον υμείς θα εύρητε τον κατάλογον των αντικειμένων, περί των οποίων ο φίλος Ναράντζης επιφορτίζεται. Είναι μικρά αναμνηστικά δώρα εκ Κάρλσμπαντ. Παρακαλώ υμάς όπως δεχθήτε αυτά μετ’ ευχαριστήσεως και να συντελέσητε ώστε να δεχθώσιν αυτά μετ’ ευχαριστήσεως οι αδελφοί και αι αδελφαί και οι ανδράδελφοι και οι ανεψιοί και οι εξάδελφοι, προς τους οποίους διευθύνονται.

Έρχομαι εις τας ιδιαιτέρας επιστολάς και εις τας παραγγελίας. Ο Λυκούδης μοι έγραψεν. Είπατε προς αυτόν ότι δεν απαντώ εις την επιστολήν του, όμως ότι θα επιδιώξω να πράξω ώστε το ζήτημά του να πραγματοποιηθή. Δεν πρέπει να τρέφη αυταπάτας. Η Διοίκησις του Λιμένος δεν δύναται να εξαρτάται εκ του υπουργείου και δεν θα έπρεπε ομοίως να είναι της αρμοδιότητος του Αρμοστού... Ουχ ήττον έχω κατά νουν γενικήν τινα ιδέαν, την οποίαν θα επιδιώξω να αξιοποιήσω εις Αιξ - λα - Σαπέλ. Εάν αυτή θα προξενήση έν καλόν αποτέλεσμα δι’ όλους (...) θα είναι μεταξύ τούτων, θα είμαι πολύ ευχαριστημένος.

φ. 3 / Ο Σέρβος μοι γράφει περί του υιού του, Νικολού. Ο ίδιος δε ο νεαρός μοι γράφει ωσαύτως διά τον πόθον του. Δεν απαντώ ούτε εις τον ένα ούτε εις τον άλλον, έχων πολλά να πράξω κατά τας τελευταίας αυτάς στιγμάς. Παρακαλώ υμάς εν τω μεταξύ όπως διαβεβαιώσητε αυτούς ότι θα πράξω ό,τι εξαρτάται εξ εμού. Συνίσταται τούτο εις το να επιζητήσω το μέσον, ώστε να δυνηθή να υπηρετήση ο νέος ούτος εις την Ανατολήν. Εις την Ρωσίαν είναι πράγμα τα μάλα δύσκολον. Πληρώνονται κακώς οι υπάλληλοι, οίτινες αρχίζουν την σταδιοδρομίαν των και το ζην εν τη Αγία Πετρουπόλει είναι δαπανηρότατον. Ας έχη λοιπόν υπομονήν και εν τόπω και χρόνω θα επιδιώξω όπως εγκαταστήσω αυτόν εις κάποιο προξενείον ως διερμηνέα, επιτυγχάνων να τω δοθή εις μικρός βαθμός και αποδοχαί... Θα εξαρτηθή όθεν εκ τούτου να πράξη τα υπόλοιπα. Ο Άγγελος Μουστοξύδης, υιός του Αντωνίου, διωρίσθη Πρόξενος εις τα Δαρδανέλλια. Ο άλλος δε αδερφός, ο νεαρότερος, θα διορισθή ωσαύτως συντόμως ως υπάλληλος εις την Ανατολήν... Η κυρία Cirini, ήτις μοι επροξένησεν πολλάς και δυσαρέστους ιστορίας, χάρις εις τας συστάσεις υμών έχει έν τεμάχιον άρτου. Ο σύζυγος αυτής διωρίσθη ως Ρώσος Πρόξενος εις την Αίγυπτον.

Επανερχόμενος επί των αυτών συστάσεων παρακαλώ υμάς, να μη παραχωρήτε αυτάς ευκόλως. Ενοχλούν εμέ και είναι ενοχλητικόν να ευρίσκωμαι εις την εναλλακτικήν λύσιν ή να αμελήσω ή να αδιαφορήσω διά τον τύπον της υπηρεσίας. Όσον αφορά εις τον κύριον Σούτσον δύναται να μοι γράψη όσον και όπως επιθυμεί. Υμείς δε, επράξατε πολύ καλά να μη δώσητε εις αυτόν ουδεμίαν συστατικήν επιστολήν. Οφείλομεν πάντοτε να διακρίνωμεν το πρόσωπον εκ του υπαλλήλου. Ως πρόσωπον δεν θα μοι εγραφεν και ως υπάλληλος, αι επιστολαί υμών δεν δύνανται να προσθέσουν ουδένα τίτλον εις εκείνους, οίτινες κρίνουν συμφέρον να απευθύνουν εις εμέ.

Ο Αυγουστίνος μοι παρέσχεν τας ειδήσεις του κυρίου Μαβίλη, θα επιδιώξω να διευκολύνω την υπόθεσιν του. Αναφέρατε εις αυτόν ότι εάν εις Αιξ - λα - Σαπέλ ήθελεν παρευρεθή κάποιος Πληρεξούσιος της Ισπανίας δεν θα παραλείψω να επισπεύσω την τοποθέτησιν του φίλου τούτου εις την παλαιάν του θέσιν, εις την Κέρκυραν. Έγραψα περί τούτου εις τον κύριον Τατίτσεφ. Εν πάση περιπτώσει θα του γράψω εκ νέου. Υπενθυμήσατέ με εις τον Ιππότην κύριον Λευκόκοιλον.

Κλείω την παρούσαν επιστολήν, επικαλούμενος την ευλογίαν των γονέων και εκείνην του ιερομονάχου ημών και ασπαζόμενος τας χείρας της σεβαστής μητρός.

Ο υιός Ιωάννης

Υ.Γ. Χρόνος δεν υπάρχει διά να απαντήσω προς όλας τας επιστολάς, τας οποίας μοι εκόμισεν ο Αυγουστίνος. Το να απαντήσω εις την μίαν αδελφήν

και ουχί εις την ετέραν δεν θα ήτο πράγμα πρέπον. Θα πράξω τούτο εν τω συνόλω όταν θα φθάσω εις την Βιέννην. Εν τω μεταξύ υμείς λάβητε την καλωσύνην να επιφορτισθήτε της προς αυτάς συγγνώμης και των χαιρετισμών μου.

151

No 075

Francfort, 11/23 Settembre 1818 S/N

Agostino è di già partito col suo picciolo valletto, e modestamente a due cavalli se ne va a Parigi. Come Le ho scritto le direzioni che esso riceve, e le sue buone qualità mi assicurano del profitto che ritirerà da questo viaggio.

Io parto dimani alla punta del giorno, per rendermi a Acquisgrano, ove tutto il mondo si dirige. La mia salute è buona ed ogni giorno sono più contento del bene che mi fecero anco in questo anno le acque di Carlesbad.

La presente non può essere lunga. Mi lasciano appena il tempo ili respirare. Ho qui trovato montagne di pachetti, e tutta la mia famiglia di impiegati, a misura che se filano e se ne vanno a Acquisgrano mi pare di essere più libero. Se cadauno sarà al suo posto; e dall’ instante che l’ ordine è ristabilito, non c’ è rumore e tutto si fa facilmente.

Baccio le mani alla s(ignor)a madre. Abbracio tutti quanti. E mi raccomando alle preci del sacromonaco nostro, ed alla benedizione de1 genitori.

Il figlio Giovanni

Eccole una lettera di Agostino.

Αρ. 075

Φραγκφούρτη, 11/23 Σεπτεμβρίου 1818 Ν. Η.

Ο Αυγουστίνος έχει ήδη αναχωρήσει μετά του μικρού ακολούθου του και μετά μετριότητος, μετά δύο ίππων, μεταβαίνει εις Παρισίους. Ως έγραψα υμίν, τα μέτρα άτινα ούτος λαμβάνει και αι καλαί ιδιότητες αυτού διαβεβαιούν εμέ περί του οφέλους, το οποίον θα αποκομίση εκ του ταξιδίου τούτου.