Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

 l’Uffizio di Sanità, i tribunali giudiziarj, per verificare l’incendio delle case di alcuni taumaturghi di quel riparto... Queste non furono che vane voci; un nostro proclama sul momento pubblicato, l’esecuzione del cambio della guarnigione ha dissipato i timori, e noi fummo accolti con molta esultanza da tutti. Si siamo trasferiti nel celebre casino. Ivi fu adunata a nostra richiesta una popolosa sessione. Espose l’anziano C(avalie)r di Siila gl’oggetti che avevano condotto la Commissione Imperiale a Lixuri. Ella voleva sentire dai più savj quali erano le cause della minacciata divisione con Argostoli e per qual sconsigliato partito volevano perdere il più grande, il più prezioso dei beni che accordava a quel riparto, come ad ogni altro, l’inviolabile costituzione.

A questo breve ma energico discorso rispose il sig(nor) Liberale Tipaldo Pretenderi in maniere bensì cortesi, non però precisi e tali che ci abbisognavano. Doglianze, meraviglie, dubbj, perplessità, incertezze. Qualche altro sig(nor) che assisteva all’adunanza prese la parola e con più francezza entrò in arringo, dimostrando che verso i sig(nori) di Argostoli non potevano avere confidenza, perciochè l’esperienza li aveva abbastanza documentati in tutti i tempi che i loro diritti avrebbero certamente perduto della loro utile essenza, se anco si preservassero sotto altre modalità o forme; che quindi il loro allontanamento e la loro separazione da Argostoli era necessitata dal presentimento che avevano che la loro vera libertà si andava presto a mutare in schiavitù; che in fine erano determinati di sacrificare tutto alla preservazione della loro indipendenza da Argostoli.

Rispose il C. Capodistria; la diffidenza non è propria di chi sa di esigere giustizia e di chi vede dinanzi un giudice che deve amministrarla severamente con sua responsabilità. Lixuri poteva diffidare per abitudine delli s(ignori) di Argostoli, non lo doveva per riflessione dei Commissarj Esecutori, che avevano manifestato più volte a quel riparto le loro istruzioni, il loro divisamento... È colpa di Lixuri senza giustificazione il non aversi diretto con suoi legati ai Commissarj; è colpa il tumultuare poggiando sui semplici sospetti; è colpa sottrarsi e negarsi a quella associazone che è voluta dalla legge, adducendo per tutta causa un φ. 2 sospetto non confermato da nessuna apparenza. Si emendi dunque / prontamente un errore. Si elegano quattro sig(nori) che godano la pubblica opinione; questi vengano il più presto a conferire degli affari della loro patria coi commissarj, coi più saggi di Argostoli, senza armi, senza combriccole, senza progetti rivoluzionarj, colla riflessione fredda e tranquilla discutendo pazientemente le proposizioni; si verrà certamente a capo di ogni impresa e colla maggior pace si convertiranno tutte le differenze e contrasti in uguaglianza, armonia, accordo. Chiuse il suo discorso il C.

 Capodistria dimostrando che la Repubblica doveva essere il più presto instituita; che i sovrani protettori lo volevano; che la clemenza benefattrice di Alessandro I, Imp. di tutte le Russie, accordava alla Repubblica una forza imperiale e che sarà questa forza, che desidera in fine le questioni, qualora ragione, amicizia, patriottismo spontaneo non vogliano concorrere, per far sorgere questo nuovo governo sulle basi della reciproca confidenza e persuasione. Si fini coi più animati evviva alla nuova Repubblica, ciò che promosse la letizia ed il contentamento generale... Fini brillante quella giornata. Si inspirò nel popolo la fiducia che il loro Uffizio alla Sanità, i loro tribunali di giustizia resteranno intangibili, e tutto sarà verificato con pieno contentamento di tutti.

La gita nostra non poteva essere più fruttuosa. Abbiamo subito nel giorno seguente ricevuto gl’uffiziali rapporti delle provenienze da quell’ Uffizio di Sanità, ciò che non avevamo mai veduto prima. I membri della Commissione sono intervenuti nelle sessioni regolari. Qualche tranquillità vi fu a Lixuri ed abbiamo potuto, anzichè tener divise, separate le nostre forze ed attenzioni riunirle in un solo punto e per quella parte, dove il pericolo poteva essere più imminente.

Per terminare ciò che per ora riguarda Lixuri aggiungemo che l’elezione dei quattro deputati a conferenza fu differita, crederemmo, per le accusate ragioni. Sappiamo poi oggi per una lettera ricevuta da alcuni di quei sig(nori) che nel giorno dei 9 corrente anno verificato la nominata elezione di molti soggetti investindoli del diritto di parlare a nome di tutti.

Noi non vorremmo occuparsi con una moltitudine, aggradiremo bensì di sentire quattro o cinque di quei saggi patrizj che possono tranquillamente dar delle notizie, ritraere e convenire dei risultati e raffredare con la loro prudenza· quella vulcanizzata popolazione, metterla poi nella via del giusto e della convenienza. Attendiamo ciò con impacienza e non sappiamo disperare di successi vantaggiosi.

Rassegnaremo ora gl’avvenimenti parziali di Argostoli, di Livatò. Unita nel giorno dei due la Delegata Commission di Sicurezza Pubblica, φ. 2V abbiamo riscontrato / varj rapporti, deposizioni, esami verbali, dai quali sempre più eravamo confermati che la minacciata irruzione rusticana sotto quei stessi stendardi e duci, che portarono la fatale rivoluzione di Agosto, si approssimava a gran passi verso la città e la marcia andava a farsi con qualche militare regolarità, approvvigiamenti copiosi di munizioni da guerra e da bocca, leva forzata di pacifici villani, guastatori forniti di manaje, bitumi, in somma apparati di una spezie assai stravagante ed insieme minacciosa. Si trattenne ogni determinazione risoluta fino alla più chiara precisione ed esattezza delli riscontri.

1. Χφ.: prodenza

 I documenti che si onoriamo di accompagnare (a. cart. n° 10) mostrano ad evidenza la marcia regolare di duecento e più armati, partita dalla villa Omala e direttasi a cassa battente verso Livatò, le sacre cerimonie, l’acquartieramento nella villa Focata, la confermazione del progetto di distruggere la città di Argostoli.

Sembrerebbe strano e pazzo questo divisamento. Ma gli appoggi, la confluenza delle linee del disegnato piano verso molti punti che stavano in questa stessa città, la seduzione imponente di un ricco bottino nelle doviziose cose di questi signori, la versatilità dello spirito di quei rustici, ai quali era affidata la custodia esterna di una città senza recinti; le più scrupolose ricerche fatte da noi consigliando, simulando con molti abitanti di Argostoli, le precise conoscenze che abbiamo ritratto, l’incoraggimento in cui erano i villani armati, ai quali si fece credere che la nostra truppa doveva ritirarsi all’arrivo di una irruzione al lazzaretto per restare in aspettazione; tutto questo prospetto, tranquillamente contemplato, ci fece pensare che, se anco non fosse stata verificabile l’impresa di invadere la città, certamente il disordine, lo sconvolgimento di qualche rusticana zuffa a breve distanza da noi avrebbe messo in gravissimo pericolo la città, confusa, inviluppata la direzione che tener si doveva dalla nostra forza. Compromessa quindi la sicurezza di tutti e perduta certamente la campagna, qualora si avesse lascialo1 tranquillo l’acquartieramento degl’ insorgenti e dei pirati a cinque sole miglia dalla città; perduta una volta la campagna, allora nè mila nè due mila nè sei mila soldati di qualunque nazione ci fossero bastarebbero a domarla senza scagliar fulmini da tutte le parti, ferire ed imperversare, senza riguardo, sopra i rei, come sopra gl’innocenti. Giacché la necessità avrebbe fatto indossare l’abito di fellonia a tutti generalmente, la preziosa pertinenza di Livatò, all’ eccezione di qualche villa, si è dimostrata leale resistendo a forza di dar suffragi agl’ φ. 3 eroi della rivolta. Non meritava ella le nostre cure? / Pure ella sarebbe stata alla fine costretta di prender necessariamente parte o con i ribelli o di battersi con essi.

Noi dovevamo restarsene oziosi alla vista di tanti pericoli? Di tanta sovversione imminente? Avressimo mai potuto sperare di ridonar quest’ isola alla Federazione?

Si siamo dunque determinati di operare e malgrado l’imperiosità dell’ urgenza noi abbiamo con tutta la freddezza e metodo trattato questo grave argomento.

Si è ordinata la spedizione (n° 1) nel dopo pranzo dei 2 del sig(nor) Magg(ior) della piazza Anastasio Foca, militare che diede in più circostanze saggi di valore e di determinazione patriottica, con una centuria

 ria di civichi e territoriali soldad. Egli occupò l’avanti posto di Cocolata, posizione montuosa che guarda la villa Focata di rimpetto. Abbiamo spedito pure in quell’istesso istante due abili bassi uffiziali coll’ ordine di prendere tutte le topiche e geografiche posizioni, puntarle e conoscere di fatto la situazione dell’inimico, verificarla col loro ritorno. Abbiamo ritratto le più esatte notizie. È preso il Militare Consiglio con il sig(nor) Comandante e con il sig(nor) Col(onnello) Pieri, destinato direttore e comandante di quella spedizione. Si è fissato per le ore 3 1/2 la spedizione della nostra truppa. Si estesero, si consegnarono le istruzioni relative, come si vedrà nell’ annesso n(umero) 2. Il n(umero) 3 farà vedere un’ altra istantanea misura che si è presa e di cui si è fornito il s(ignor) Col(onnello) per tranquillizzare i buoni pacifici abitanti della campagna, per soggezionare quelli di cui le direzioni potevano essere equivoche.

Il n(umero) 5 presentala all’E.V., aH’Ecc(ellentissi)mo Senato il rapporto, la fedele puntuale narrazione che ci fece il strenuo s(ignor) Col. Pieri, che in questa, come in tutte le altre occasioni diede i più luminosi saggi di eroismo e di patriottismo il più esemplare e degno di imitazione.

I degni suoi alunni, i giovani uffiziali si portarono meravigliosamente. Il nostro Cap. Teotochi a viva forza ha voluto lasiarci per correre l’arringo marziale.

Il sig(nor) Maggior della piazza Anastasio Foca si è valorosamente battuto e diede prove di una rara moderazione e filantropia. Egli merita certamente onorata menzione, come tutti gl’altri, ed uffiziali, nostri ed urbani, e soldati che ottennero indistintamente e con nobile gara ed entusiasmo l’onorata palma della vittoria.

Chi espone il suo petto alle ferite, chi non è educato a questo esercizio, chi non si batte per principj col suo trionfo è una fiera nè vai a φ. 3V trattenerla ordine o forza. / Non è dunque strano, se alla vittoria di Focata si è associato lo spoglio esteso ed illimitato di quell’esteso villaggio. Un’ esemplare e memorabile punizione si era prescritta, non un generale sacco, ma i rustici che si sono battuti sentivano qualche moderazione, pur diedero il fatale principio... La fama ha volato. Ed ecco in un subito a torme a torme da tutte le parti rustici che non appartenevano alla spedizione minacciare la prosecuzione della più orrenda pirateria.

Il zelante, l’attentissimo nostro Colonnello ripara a tutto sul momento, ci passa subito avvisi. Noi ripariamo pure facendo subito correre araldi e pubblicare l’annesso editto, n(umero) 6.

Il ritiro, ben consigliato, della nostra truppa, la pubblicazione dell’editto fece sospendere la prosecuzione della strage.

Sopravviene la notte. Il nuovo giorno fa vedere ancora in vari gruppi nascosto un immenso siame di villici, che tutti ansiosamente aspettavano

una nuova spedizione per approfittate delle spoglie. La loro permanenza qua e là mise il terrore nell’isola tutta e noi si siamo affrettati di arginare il disordine, inspirare fiducia e mettere la tranquillità sui buoni. Si fece pubblicare nuovamente l’editto 3 Giugno. Si spedirono in campagna i primati i sacerdoti di più ville per persuadere i villici di ritirarsi. Ma tutto fu vano, abbenchè non siano successi nuovi disordini.

Nel giorno 3 di Giugno trovandosi ancora in varie guise minacciata la sicurezza e la proprietà, spezialmente di quei di Livatò, si prese dalla Commissione Delegata di pubblicare l’annesso editto, n(umero) 7. I zelanti membri della stessa Commissione, il sig(nor) Demetrio Pignatorro, il sig(nor) Spiridion Corafà Giambattista, il sig(nor) Nicolò Anino, si portarono personalmente in campagna e col fatto fecero sparire tutta questa minacciosissima turba. A maggior tranquillità e sicurezza di Livatò si è là spedito il Cap(itano) Mattei con cinquanta soldati e vi restò per quattro giorni con vero contentamento e soddisfazione di quella pertinenza. Oggi tutto è tranquillo. Non vi sono più attruppamenti attentatori nella campagna. Un nostro soldato gira l’isola tutta, porta degl’ordini e si obbediscono sull’ istante.

Ci siamo onorati di partecipare in sommario all’E.V. gl’effetti salutari e prodigiosi della gloriosa spedizione 3 Giugno.

Diremo adesso soltanto dei CC. Metaxà. Il C. Andrea si è rintanato nella sua villa / di Omalà, mal sicuro di se stesso e timoroso di un’ombra... Il suo fratello C. Cesare, ramingo per l’isola, cercava forse asilo e sicurezza altrove... Dimandò con sua supica, n(umero) 8, il C. Andrea di essere dalla pubblica forza scortato e garantito nel suo passaggio per mettersi alla disposizione della giustizia. Si accordò, fu con tutta l’indulgenza trattato, si mandò il Cap. Capodistria nella notte 9 corrente con sei ordinanze nella sua villa e di là lo trasferì sul bordo del pubblico russo naviglio che è ancorato in questo canale.

Il volgo che è sempre volgo e che si fa pensare e ziarlare come si vuole cominciò a tumultuarsi per aver veduto questo trattamento del Conte Metaxà... Noi lo abbiamo trascurato nè ci imposero le minaccie le più strane ed insieme considerabili.

L’editto oggi pubblicato, n(umero) 9, mostrerà con evidenza la direzione che abbiaso, le cause, gl’effetti che si dobbiamo promettere. Noi siamo astretti di trattare questo sfortunato con la più severa giustizia, appunto perchè una popolazione la quale avrebbe il diritto di reclamare, ma che eccitata, infiammata da mandici animatori, ferocemente reclama le rivoluzioni passate e quest’ultima ed esige una pronta deliberazione, la quale mostri a tutti che il nobile reo non è che più reo di qualunque altro uomo il quale commettesse lo stesso delitto.

 L’esimia virtù è sapere di V.E., Sereniss. Principe, illuminerà (e lo imploriamo colla maggiore sollecitudine) le nostre menti in questa che è e va a divenire da giorno in giorno più stringente circostanza. L’impa cienza di sentire il giudizio di quest’uomo non sarà tanto ragionevole, ma presso questi abitanti ella si fa imponente, e non sapressimo bene predire in quali eccessi potessero portare il contrasto, la resistenza dalla parte nostra. Diciamo eccessi; e l’ultima parte dell’editto di oggi ne sarà una prova.

Non cederemo di una linea alle pretensioni ardite, capriziose o ree, sosterremo con forza i diritti del Governo, gl’interessi della Federazione. Ci siamo riusciti nell’ epoca per noi la più calamitosa. Oggi non vi devono essere ostacoli.

La prudenza solo ci trattiene da ulteriori determinazioni, appunto perchè speriamo l’autorevole presidio russo che abbiamo implorato e che ci siamo lusingati di avere col pubblico legno qui arrivato. Da questo il compimento felicissimo dell’opera nostra senza fuoco, senza canone, senza devastazioni. Da questo lo scioglimento delle legioni villane. Da questo il riordinamento ed il ristauro di questa finanza locale. Da questo l’utile associazione di quest’isola alle altre nel componere il federativo governo.

φ. 4V / La bell’opera, la vasta e difficile impresa, non esige meno di cento soldati Russi nè importarebbe molto altra pubblica forza navale, basta che a governo instiuito si possa lasciare in Cefalonia una guarnigione conveniente, composta da Russi e da nostri.

Agli altri punti che risguardano le venerate lettere di V.E. ci riserviamo di dare risposta, mandando anco l’effettuazione degli ordini stessi.

Siamo con pienissimo ossequio e considerazione

Argostoli 12 Giugno 1801 Di V E

GIOV. C. DI CAPODISTRIA, Deleg. C.I.

φ. 1 /Κάτω: AS.E. il Serenissimo Principe e Preside del Federativo Consesso

in Corfu

Άνω δι’ ετέρας χειρός: Ν° 19 in tre fogli con inserte venti.

Εξοχώτατε Πρίγκιψ,

Έχομεν χρέος να λογοδοτήσωμεν προς την Υ. Ε. δι’ ό,τι συνέβη εν τη νήσω ταύτη από της 1ης Ιουνίου μέχρι της σήμερον. Συνδυάζομεν το καθήκον τούτο μετά πλείστου ενδιαφέροντος και μερίμνης, καθόσον η εκπλήρωσίς του πλήρως μας κάμει να ελπίζωμεν ότι εκ των σεβαστών αποκρίσεων της Υ. Ε. δύνανται τα βήματά μας να λάβωσι κατεύθυνσιν μάλλον καθωρισμένην και αποφασιστικήν, η ημετέρα επιχείρησις δύναται να λάβη την

 πλέον ωλοκληρωμένην και περίλαμπρον επιτυχίαν κατόπιν τόσων αντιθέσεων, συγκρούσεων, μαχών, και πολιτικών και στρατιωτικών.

Από των τελευταίων ημερών του παρελθόντος μηνός Μαΐου εβλέπομεν ότι εκάστην ημέραν εξηφανίζετο μέλος τι της Γενικής Επιτροπής, <μεταβαίνον> προσωρινώς εις την Διοίκησιν την ανήκουσαν εις την επαρχίαν Ληξουρίου. Η αποχώρησίς των ηυξήθη μέχρι του να μη βλέπωμεν πλέον τινά εξ αυτών και τα ειδικά τμήματα, οικονομικόν, επί των τροφίμων και στρατιωτικόν, εκαλύφθησαν μόνον υπό κατοίκων του Αργοστολίου. Το πρώτον τούτο στοιχείον της νέας απειλουμένης διαιρέσεως δεν διέφυγε της προσοχής μας. Διεδόθησαν όχι φήμαι, αλλ’ ειδήσεις έξωθεν ότι το Υγειονομείον του Ληξουρίου ήτο εις έριν, εις ζητήματα μετά του Υγειονομείου Αργοστολιού. Εν τέλει εις τας λεπτομερείς ερεύνας μας δεν διέφυγεν η θετική είδησις ότι εκ των μαζικών προσλήψεων, κατατάξεων, στρατολογήσεων της πολεμικής εν τέλει προετοιμασίας, ήτις παρεσκευάζετο υπό των εξεγερθέντων εις την ύπαιθρον του Αργοστολίου, διεξήγοντο επικοινωνίαι, συνεννοήσεις εισέτι μετά κατοίκων τινών του Ληξουρίου. Εκεί εγένοντο σημαντικαί προμήθειαι πολεμοφοδίων, εις εκείνον τον όρμον αι πλέον επιμελείς απόπειραι, διά να γίνουν κατά τα φαινόμενα κύριοι του πλοίου του κυβερνωμένου υπό του πλοιάρχου Φερεντίνου, ώστε να συνάψουν και ναυμαχίαν εισέτι καθ’ ημών, ενώ εκ της ξηράς θα επεχειρείτο η ερήμωσις της πόλεως. Ο κύριος Αναστάσιος Κατσαΐτης, γραφεύς του πλοίου, κατέθεσε ταύτα και δεν θα ήτο δύσκολον να τα επαληθεύσωμεν εκεί μετά περισσοτέρων λεπτομερειών.

Η γενική λοιπόν εξέγερσις είχε καλώς σχεδιασθή και μολονότι εφαίνετο απραγματοποίητος διά τους πολλούς συλληφθέντας Προέδρους, όμως μόναι αι υποψίαι υπηγόρευον την ανάγκην νέων στρατιωτικών μονάδων, νέων στρατολογήσεων και θυσιών εκ μέρους της Κυβερνήσεως. Ο γενικός κίνδυνος επέτρεπε τα όπλα, τα όπλα την αταξίαν και την πολεμικήν υπερηφάνειαν εις τους αγρότας. Συνέφερε λοιπόν να διαλύσωμεν την πλάνην, να εξακριβώσωμεν τας ειδήσεις, να τας διαχωρίσωμεν, διά να προκαλέσωμεν εκ τούτου την απόλυτον διάσπασιν και φυγήν των εχθρών, οι οποίοι διά της παραπλανήσεως ηυξήθησαν κατά εν μέρος διά χρυσού και διά των γενναιοδώρων χορηγήσεων έτεινον να εξαπλωθούν καθ’ υπερβολήν.

Απεφασίσαμεν να μεταβώμεν εις Ληξούρι προσωπικώς, διά να γνωρίσωμεν καλλίτερον την κατάστασιν και τας αντιλήψεις των κατοίκων εκείνων, φ. 1ν έτι διά να τους προσελκύσωμεν και να καιροφυλακτήσωμεν. / Κατά την πρώτην Ιουνίου μετέβημεν εις Ληξούρι συνοδευόμενοι υπό της φρουράς, η οποία έπρεπε να προβή εις την συνήθη αντικατάστασιν εκείνης την οποίαν είχομεν τοποθετήσει εκεί.

Επεβιβάσθημεν επί της μικράς γαλέρας μας. Η άφιξίς μας έθεσεν εις μεγίστην κινητοποίησιν εκείνους τους παραπλανηθέντας κατοίκους, εξαφθέντας υπ’ ολίγων απαταιώνων, οι οποίοι αμέσως διέδωσαν ότι ημείς είχομεν

 φθάσει εκεί, διά να καταστρέψωμεν το Υγειονομείον, τα δικαστήρια, ώστε να επιτύχωμεν τον εμπρησμόν των οικιών μερικών θαυματοποιών εκείνης της επαρχίας... Αύται υπήρξαν ασύστατοι φήμαι· ημετέρα προκήρυξις ανακοινωθείσα αυτοστιγμεί, η πραγματοποίησις της αλλαγής φρουράς διεσκόρπισε τους φόβους και εγενόμεθα δεκτοί μετά μεγάλου πανηγυρισμού εξ όλων. Μετέβημεν εις την λαμπράν λέσχην. Εκεί συνεκροτήθη κατόπιν αιτήσεώς μας πολυάριθμος συγκέντρωσις. Ο γηραιός ιππότης Δεσίλλας εξέθεσε τους σκοπούς οι οποίοι είχον οδηγήσει την Αυτοκρατορικήν Επιτροπήν εις Ληξούρι. Εκείνη ήθελε να ακούση εκ των πλέον συνετών ποίαι ήσαν αι αιτίαι της απειληθείσης διενέξεως μετά του Αργοστολίου και διά ποίαν αποδοκιμαζομένην συναλλαγήν ήθελον να απολέσουν το μεγαλύτερον, το πολυτιμότερον των αγαθών, το οποίον παρεχώρει εις εκείνην την επαρχίαν, όπως εις κάθε άλλην, το απαραβίαστον σύνταγμα.

Εις την σύντομον ταύτην αλλά ζωηράν ομιλίαν απήντησεν ο κύριος Λιμπεράλης Τυπάλδος Πρετεντέρης κατά τρόπους ευγενείς μεν, αλλ’ ουχί σαφείς και οίους εχρειάζοντο. Παράπονα, εκπλήξεις, αμφιβολίαι, αμηχανίαι, αβεβαιότητες. Άλλος τις κύριος παριστάμενος εις την συγκέντρωσιν έλαβε τον λόγον και μετά περισσοτέρας ελευθερίας εισήλθεν εις τον λόγον καταδεικνύων ότι δεν ηδύναντο να έχουν εμπιστοσύνην προς τους κυρίους του Αργοστολιού, καθ’ όσον η εμπειρία τους είχεν αρκούντως διδάξει καθ’ όλας τας εποχάς ότι τα δικαιώματά των είχον βεβαίως χάσει εκ της ωφελίμου ουσίας των, και αν ακόμη είχον διατηρηθή υπό άλλους τρόπους και μορφάς· ότι η απομάκρυνσίς των λόγω τούτου και ο αποχωρισμός εξ Αργοστολίου είχεν επιβληθή εκ της προαισθήσεως την οποίαν είχον, ότι η πραγματική ελευθερία των έβαινε ταχέως να μεταβληθή εις δουλείαν· ότι εν τέλει είχον λάβει την απόφασιν να θυσιάσουν τα πάντα εις την διατήρησιν της ανεξαρτησίας των εκ του Αργοστολίου.

Ο Κόμης Καποδίστριας απήντησεν· η δυσπιστία δεν αρμόζει εις όποιον γνωρίζει να απαιτή δικαιοσύνην και εις όποιον βλέπει προ αυτού κάποιον δικαστήν, ο οποίος πρέπει να την απονείμη σοβαρώς μετά προσωπικής ευθύνης. Το Ληξούριον ηδύνατο να δύσπιστή διά την συνήθειαν των κυρίων του Αργοστολίου, δεν ηδύνατο δι’ υπολογισμόν των Εκτελεστών Επιτρόπων, οι οποίοι είχον εκδώσει πολλάς φοράς εις την επαρχίαν εκείνην τας υποδείξεις των, το σχέδιόν των. Είναι σφάλμα του Ληξουρίου άνευ δικαιολογίας το ότι δεν έχει απευθυνθή δι’ αντιπροσώπων του εις τους Επιτρόπους· είναι σφάλμα το να προκαλή ταραχάς στηριζόμενον εις τας απλάς υποψίας· είναι σφάλμα να αποσύρεται και να αντιτίθεται εις εκείνην την ένωσιν η οποία είναι επιθυμητή υπό του νόμου διά της προσαγωγής ως αποκλειστικής δικαιολογίας μιας υποψίας μη επιβεβαιωθείσης υπ’ ουδεμιάς ενδείξεως. Ας διαρθωθή λοιπόν φ. 2 / προθύμως μία πλάνη. Ας εκλεγούν τέσσαρες πολίται, οι οποίοι να χαίρουν της κοινής εκτιμήσεως· ούτοι ας έλθουν το ταχύτερον, διά να συζητήσουν

περί των υποθέσεων της πατρίδος των μετά των Επιτρόπων, μετά των σωφρονεστέρων του Αργοστολίου, άνευ όπλων, άνευ ακολούθων, άνευ επαναστατικών σχεδίων, μετά της ψυχραίμου και ηρέμου σκέψεως συζητούντες υπομονητικώς τα προτεινόμενα· θα τεθούν ασφαλώς επί κεφαλής πάσης προσπάθειας και μετά της μεγαλυτέρας ησυχίας θα μετατραπούν πάσαι αι διαφοραί και αντιθέσεις εις ισότητα, αρμονίαν, ομοφωνίαν. Έκλεισε τον λόγον του ο Κόμης Καποδίστριας καταδεικνύων ότι η Δημοκρατία έπρεπε να εγκαθιδρυθή το ταχύτερον· ότι οι προστάται ηγεμόνες το επεθύμουν ότι η ευεργετική ευμένεια του Αλεξάνδρου Α΄, Αυτοκράτορος πασών των Ρωσιών, παρεχώρει εις την Δημοκρατίαν αυτοκρατορικήν δύναμιν και ότι θα υπάρξη η δύναμις αύτη, ήτις επιθυμεί τερματισμόν εις τα ζητήματα, εφ’ όσον λογική, φιλία, αυθόρμητος πατριωτισμός δεν θελήσουν να συντρέξουν, διά να κάμουν να προέλθη η νέα αύτη κυβέρνησις στηριζομένη επί της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και καλής θελήσεως. Επεράτωσε διά των πλέον ζωηρών ζητωκραυγών υπέρ της νέας Δημοκρατίας, όπερ προεκάλεσε την χαράν και την γενικήν ικανοποίησιν... Η ημέρα αύτη έληξε λαμπρά. Εις τον λαόν ενεφυσήθη η πεποίθησις ότι το Υγειονομείον των, τα δικαστήριά των θα παραμείνουν άθικτα και τα πάντα θα πραγματοποιηθούν μετ’ απολύτου ικανοποιήσεως πάντων.

Δεν ηδύνατο να είναι περισσότερον καρποφόρος η περιοδεία μας. Κατά την επομένην ημέραν εδέχθημεν αμέσως τας επισήμους εκθέσεις προελεύσεως του Υγειονομείου εκείνου, όπερ ουδέποτε προηγουμένως είχομεν ίδει. Τα μέλη της Επιτροπής παρευρέθησαν εις τας κανονικάς συνεδριάσεις. Εσημειώθη κάποια ησυχία εις Ληξούριον και ηδυνήθημεν, αντί να τηρώμεν διηρημένας, διεσπαρμένας τας ημετέρας δυνάμεις και φροντίδας, να τας ενώσωμεν εις εν μόνον σημείον και δι’ εκείνην την πλευράν, Οπου ο κίνδυνος ηδύνατο να είναι περισσότερον επικείμενος.

Διά να περατώσωμεν εκείνο το οποίον επί του παρόντος αφορά εις το Ληξούριον, θα προσθέσωμεν ότι η εκλογή των τεσσάρων αντιπροσώπων προς διάλογον ανεβλήθη, θα επιστεύομεν, διά τους γνωστούς λόγους. Έπειτα πληροφορούμεθα σήμερον εξ ενός γράμματος ληφθέντος παρά τινων των κυρίων εκείνων ότι κατά την 9ην τρέχοντος επραγματοποίησαν την ονομαστικήν εκλογήν πολλών ατόμων παρέχοντες το δικαίωμα να ομιλήσουν εκ μέρους όλων.

Δεν θα ηθέλομεν να ασχοληθώμεν μετά πολλών, αν και θα ευχαριστηθώμεν να ακούσωμεν τέσσαρας ή πέντε εξ εκείνων των συνετών ευγενών, οίτινες δύνανται ησύχως να δώσουν πληροφορίας, να εξαγάγουν και να συγκεντρώσουν συμπεράσματα και να καθησυχάσουν διά της συνέσεώς των τον εν αναβρασμώ διατελούντα εκείνον πληθυσμόν, να τον οδηγήσουν κατόπιν εις την οδόν του δικαίου και του πρέποντος. Αναμένομεν τούτο εν αδημονία και γνωρίζομεν να μη απελπιζώμεθα διά πλεονεκτικάς επιτυχίας.

Θα εξετάσωμεν τώρα τα επί μέρους γεγονότα του Αργοστολίου, της Λιβαθούς. Μετά την συγκρότησιν κατά τας δύο του μηνός της Πληρεξουσίου Επι-

φ. 2ν Επιτροπής της Δημοσίας Ασφαλείας, παρεβάλαμεν / διαφόρους εκθέσεις, καταθέσεις, προφορικάς ανακρίσεις, εκ των οποίων διαρκώς περισσότερον εβεβαιούμεθα ότι η απειλουμένη εξέγερσις των αγροτών υπό τα αυτά εμβλήματα και τους αυτούς αρχηγούς, οίτινες προεκάλεσαν την μοιραίαν επανάστασιν του Αυγούστου, επλησίαζεν προς την πόλιν διά μεγάλων βημάτων, και η πορεία έτεινε να γίνη μετά τίνος στρατιωτικής τάξεως, αφθόνων εφοδιασμών πολεμοφοδίων και τροφών, εκτεταμένης στρατολογίας ειρηνικών χωρικών, καταστροφέων εφωδιασμένων διά πελέκεων, πίσσης, οργάνων γενικώς ενός είδους λίαν παραλόγου και ταυτοχρόνως απειλητικού. Εκρατήθη πάσα οριστική απόφασις μέχρι της σαφεστέρας διαπιστώσεως και ακριβείας των στοιχείων.

Τα έγγραφα τα οποία έχομεν την τιμήν να διαβιβάσωμεν (έγγρ. υπ’ αριθμόν 10) μαρτυρούν εμφανώς την κανονικήν πορείαν διακοσίων και πλέον ενόπλων, εκκινήσασαν εκ του χωρίου Ομαλά και κατευθυνθείσαν μετά κενού ταμείου προς την Λιβαθώ, τας ιεράς τελετάς, την στρατοπέδευσή εις το χωρίον Φωκάτα, την επιβεβαίωσιν του σχεδίου να καταστρέψουν την πόλιν του Αργοστολίου.

Το σχέδιον τούτο θα εφαίνετο περίεργον και παράφρον. Αλλά τα σημεία υποστηρίξεως, η κατεύθυνσις των γραμμών του χαραχθέντος σχεδίου προς πολλά σημεία τα οποία ευρίσκοντο εντός της ιδίας ταύτης πόλεως, η δελεαστική προσέλκυσις εκ πλούσιας λείας <υπαρχούσης> εις τα αφθονα αγαθά των κυρίων τούτων, το ευμετάβλητον του πνεύματος των χωρικών τούτων, εις τους οποίους ήτο εμπεπιστευμένη η εξωτερική φρούρησις μιας πόλεως άνευ τειχών αι πλέον προσεκτικαί έρευναι γενόμεναι υφ’ ημών διά παροχής συμβουλών, προσποιητών επαφών μετά πολλών κατοίκων του Αργοστολίου, αι ακριβείς γνώσεις τας οποίας απεκομίσαμεν, το θάρρος το οποίον είχον οι ένοπλοι χωρικοί, τους οποίους έκαμαν να πιστεύουν ότι η δύναμις μας έπρεπε να αποσυρθή κατά την ώραν της επιδρομής εις το λοιμοκαθαρτήριον, διά να μείνωμεν εν αναμονή· πάντα ταύτα τα σχέδια, εξετασθέντα ηρέμως, μας έκαμαν να σκεφθώμεν ότι, και αν ακόμη δεν ήτο πραγματοποιήσιμος η επιχείρησις της εισβολής εις την πόλιν, η αταξία βεβαίως, η αναταραχή εκ μιας αγροτικής συμπλοκής εις μικράν αφ’ ημών απόστασιν θα είχε να θέση εις σοβαρώτατον κίνδυνον την πόλιν, επειδή η κατεύθυνσις την οποίαν ώφειλε να τηρήση η ημετέρα δύναμις θα ευρίσκετο εν συγχύσει, εν περιπλοκή, θα ετίθετο ως εκ τούτου εις κίνδυνον η ασφάλεια όλων και θα εχάνετο οπωσδήποτε η ύπαιθρος, εφ’ όσον θα έμενεν απείρακτος η συγκέντρωσις των εξεγερθέντων και των πειρατών εις απόστασιν πέντε μόνον μιλλίων εκ της πόλεως. Εάν άπαξ εχάνετο η ύπαιθρος, τότε ούτε χίλιοι ούτε δύο χιλιάδες ούτε εξ χιλιάδες στρατιώται οιασδήποτε εθνότητος και εάν ήσαν θα ήρκουν να την υποτάξουν, χωρίς να εξαπολυθούν κεραυνοί εξ όλων των πλευρών, να πλήξουν και να εκμανούν άνευ διακρίσεως επί των ενόχων, όπως επί των αθώων. Αφού η ανάγκη θα έκαμε όλους γενικώς να ενδυθούν την αμφίεσιν της απάτης, η

πολύτιμος επαρχία της Λιβαθούς, εξαιρέσει χωρίων τινών, εδείχθη νομοταγής ανθισταμένη βιαίως να προσφέρη βοήθειαν εις τους πρωταγωνιστάς της επαναστάσεως. Αύτη δεν είχεν ανάγκην των ημετέρων φροντίδων; / Όμως θα ήτο εν τέλει υποχρεωμένη να λάβη εξ ανάγκης θέσιν η μετά των επαναστατων ή να συγκρουσθή μετ’ αυτών.

Ημείς έπρεπε να παραμένωμεν απρακτοι εν όψει τόσων μεγάλων κινδύνων; Τόσον μεγάλης απειλουμένης ανατροπής; Θα ηδυνάμεθα ποτέ να ελπίζωμεν να επαναγάγωμεν την νήσον ταύτην εις την Ομοσπονδίαν;

Απεφασίσαμεν λοιπόν να δράσωμεν και παρά την επιτακτικότητα της ανάγκης διεπραγματεύθημεν μετ’ απολύτου ψυχραιμίας και μεθοδικότητος το σπουδαίον τούτο ζήτημα.

Το απόγευμα των 2 του μηνός διετάχθη η αποστολή (έγγρ. υπ’ αριθμόν 1) του Ταγματάρχου του φρουρίου κυρίου Αναστασίου Φωκά, στρατιωτικού ο οποίος εις πολλάς περιστάσεις έδωσε δείγματα ανδρίας και πατριωτικής αποφασιστικότητος, μετά μιας εκατονταρχίας στρατιωτών της πόλεως και της περιφερείας. Ούτος κατέλαβε την προκεχωρημένην θέσιν των Κοκολάτων, ορεινήν τοποθεσίαν η οποία βλέπει απέναντι το χωρίον Φωκάτα. Εστείλαμεν επίσης την ιδίαν εκείνην στιγμήν δύο ικανούς κατωτέρους αξιωματικούς μετά της διαταγής να σημειώσουν πάντα τα τοπογραφικά και γεωγραφικά σημεία, να τα εντοπίσουν και να γνωρίσουν ασφαλώς την θέσιν του εχθρού, να την επαληθεύσουν κατά την επιστροφήν των. Ελάβομεν τας ακριβεστέρας πληροφορίας. Συνήλθε το Στρατιωτικόν Συμβούλιον μετά του Διοικητού και του Συνταγματάρχου κυρίου Πιέρη, διωρισμένου αρχηγού και διοικητού εκείνης της αποστολής. Η αποστολή της δυνάμεώς μας καθωρίσθη διά τας 3.30. Εξετέθησαν, παρεδόθησαν αι σχετικαί οδηγίαι, όπως θα φανή εις το συνημμένον (υπ’ αρ. 2). Το υπ’ αρ. 3 θα δείξη έτερον άμεσον μέτρον το οποίον ελήφθη και διά του οποίου εφωδιάσθη ο κύριος Συνταγματάρχης, διά να καθησυχάση τους καλούς ειρηνικούς κατοίκους της υπαίθρου, διά να υποτάξη εκείνους των οποίων αι προθέσεις ηδύναντο να είναι αμφίβολοι. Το υπ’ αρ. 5 θα παρουσιάση εις την Y. Ε., εις την Εξοχωτάτην Γερουσίαν, την έκθεσιν, την πιστήν ακριβή διήγησιν την οποίαν μας έκαμε ο γενναίος Συνταγματάρχης κύριος Πιέρης, ο οποίος εις ταύτην, ως εις πάσας τας λοιπάς ευκαιρίας, έδωσε τας πλέον λαμπράς αποδείξεις ηρωισμού και του πατριωτισμού την πλέον υποδειγματικήν και αξίαν μιμήσεως.

Οι αντάξιοι μαθηταί του, οι νέοι αξιωματικοί, εφέρθησαν θαυμασίως. Ο ημέτερος Λοχαγός Θεοτόκης μετά πραγματικής δυνάμεως ηθέλησε να μας αφήση, διά να διατρέξη το πεδίον της μάχης.

Ο Ταγματάρχης του φρουρίου κύριος Αναστάσιος Φωκάς επολέμησε γενναίως και έδωσε δείγματα σπανίας μετριοφροσύνης και φιλανθρωπίας. Ούτος αναμφιβόλως δικαιούται τιμητικήν μνείαν, όπως πάντες οι άλλοι, και οι αξιωματικοί, ημέτεροι και της πόλεως, και στρατιώται, οι οποίοι αδιακρίτως