Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Γ΄

che esiste per me di più interessante, e che mi ponga nella dura neccessità di n(on) poter essere in alcun modo utile alla famiglia... Per dimorare fermo nei miei p(rinci)pj ho aspettato un anno senza molto soffrire. Posso aspettare soffrendo le angustie economiche sei mesi ancora. E poi vedremo. La precipitazione può tutto minare. Un falso passo, ne obliga a mille altri dei quali n(on) puossi calcolare lo conseguenze... Viviamo in un epoca in cui dei grandi avenimenti possono ingenerarne degli altri più grandi ancora. In mozzo a questi può trovarsi il bene ed il riposo. Ma non bisogna volersi a tutto costo, Ιo n(on) ho negletto, nè negligerò di travagliare p(er) rendermene meritevoli, e p(er) procurarli altrui.

Aspetto tutti i giorni con eguale impacienza le di lei lettere, e lo nuove di tutti, e di tutto. Le ho già scritto, che su di esse fondarò in gran parte la direz(io)ne che dovrò per dare alle cose mie.

I miei saluti a quanti si ricordano di ino. Abbraccio f(rate)llj, sorelle, cognati, e nipoti. I miei ossequj alla Mad(ame) di Polillà. Mi raccomando alle preci dell’ottimo sacromonaco Simeone. Saluto il Papà Andrea, e Mavromati, ed il D(otto)r Giallinà, e tutti quanti. Imploro la benedizione dei miei genitori.

Il Suo figlio Giovanni

Αρ. 49

Αγία Πετρούπολις, 1/13 Μαρτίου 1810

Έφθασεν εις εμέ η υπ’ αριθ. 37 επιστολή υμών της 21 Δεκεμβρίου / 2 Ιανουαρίου. Μετά της πλέον βαθείας θλίψεως πληροφορούμαι την παράτασιν της ασθενείας του Βίκτωρος και τα δυσάρεστα αποτελέσματα της θεραπείας, την οποίαν ο Ραζίν εφήρμοσεν εις την χείρα της σεβαστής μητρός. Όσον αφορά εις το πρώτον δεν ελπίζω ειμή εις την βελτίωσιν κατά τα δυνατόν των συνθηκών. Η ασθένειά του είναι περισσότερον ηθική παρά οργανική. Ισχυροί ψυχικοί κλονισμοί δύνανται όπως θεραπεύσωσιν αυτόν. Ο καιρός και η υπομονή καταπραΰνουν ωσαύτως και τας ενοχλήσεις οργανικής τίνος αναστατώσεως· αυτά τα δύο φάρμακα και η συνήθεια θα αποδώσουν βαθμηδόν εις την σεβαστήν μητέρα την χρήσιν της χειρός αυτής. Εκείνο, όπερ θλίβει εμέ περισσότερον είναι η βαθμιαία κατάπτωσις των δυνάμεων, την οποίαν υμείς αναφέρετε ότι αισθάνεσθε. Πάσαι αι ημέτεραι προσδοκίαι εθεμελιώθησαν μέχρι τούδε επί της βεβαιότητος, την οποίαν έχω εγώ, διά την σταθερότητα του χαρακτήρος και διά την αδιατάρακτον ηρεμίαν του πνεύματος υμών. Εάν η μία ή η ετέρα ήθελεν περιπέση εις μαρασμόν, υμείς θέλετε δο-

κιμάση όλα τα δεινά ενός θλιβερού γήρατος. Η ιδέα αυτή βασανίζει εμέ. Εάν —ίνα προσφέρω υμίν ανακούφισιν— θεωρήτε επωφελή την ιδικήν μου παρουσίαν εν μέσω της οικογενείας, δεν έχετε παρά να μοι γράψητε τούτο. Εγώ θα πετάξω εις τας αγκάλας αυτής και θα θεωρήσω ως ευτυχεστέραν των ημερών μου, εκείνην καθ’ ην θα εγνώριζον ότι συμβάλλω εις την ευτυχή εξέλιξιν των υποθέσεων αυτής. Μοι γράφετε ότι, αναμένετε ανακούφισιν εκ των ιδικών μου επιστολών!... Οποίαν δε επί του παρόντος; Μη έχων λόγους θλίψεως αλλ’ αντιθέτους τυγχάνων τα μάλα ευχαριστημένος και ευγνώμων προς τους ανωτέρους μου, έχων υπέρ εμού την κρίσιν και τας αρίστους προθέσεις του δυναμένου να διαμορφώση την τύχην μου, είμαι υποχρεωμένος όπως αναμένω την ευκαιρίαν, ζων εκ πολλών απόψεων εν στενοχωρία. Αι ημέτεραι προηγηθείσαι επιστολαί παρέσχον υμίν πολλάς λεπτομερείας περί τούτου. Η ευκαιρία αύτη ένεκα των γενικών περιστάσεων δεν δύναται να μοι παρουσιασθή παρά μόνον όταν θα συναφθή η ειρήνη προς την Τουρκίαν... φ.1v Πολλοί την Θεωρούν όχι μακρυνήν. /Λέγω δι’ εμέ καθ’ όσον δεν απεδέχθην ούτε θα αποδεχθώ ένεκα της γοητείας μιας λαμπράς θέσεως, τοποθετησίν τινα, ήτις θα υπεχρέωνεν εμέ όπως απομακρυνθώ εξ όλων εκείνων, άτινα τυγχάνουν δι’ εμέ τα πλέον ενδιαφέροντα, και θα έθετεν εμέ εν τη σκληρά αναγκαιότητι του να μη δύναμαι να είμαι κατ’ ουδένα τρόπον επωφελής εις την οικογένειαν... Διά να παραμείνω σταθερός εις τας αρχάς μου, ανέμενον επί ένα έτος χωρίς να υποφέρω πολύ. Δύναμαι να αναμένω επί έξ εισέτι μήνας τας οικονομικάς δυσχερείας. Κατόπιν θα ίδωμεν. Η σπουδή δύναται να καταστρέψη τα πάντα. Έν λανθασμένον βήμα, υποχρεοί εις χίλια άλλα, αι συνέπειαι των οποίων είναι αδύνατον να υπολογισθώσιν... Ζώμεν εις μίαν εποχήν καθ’ ην τα μεγάλα γεγονότα δύνανται να προκαλέσουν άλλα πλέον μεγαλύτερα. Εν μέσω τούτων δύναται όπως ευρεθή το αγαθόν και η ανάπαυσις. Όμως δεν πρέπει να αναζητήται πάση θυσία. Εγώ δεν παρέλειψα ούτε ήθελον παραλείψη να εργάζωμαι ίνα καταστώ αντάξιος τούτων και ίνα δυνηθώ να παράσχω αυτά και τοις άλλοις.

Περιμένω καθ’ απάσας τας ημέρας μετά της αυτής αγωνίας τας επιστολάς υμών και τας ειδήσεις όλων και δι’ όλα. Σας έγραψα ήδη ότι επ’ αυτών θα στηρίξω κατά μέγα μέρος την κατεύθυνσιν, ην θα δώσω εις τας υποθέσεις μου.

Τους χαιρετισμούς μου προς όσους με ενθυμούνται Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους και ανεψιούς. Τα σέβη μου εις την κυρίαν Πολυλά. Εμπιστεύομαι εαυτόν εις τας δεήσεις του εξαιρέτου ιερομονάχου Συμεώνος. Χαιρετώ τον παπά Ανδρέαν και τον Μαυρομάτην καθώς και τον Δρα Γιαλλινά και άπαντας τους λοιπούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο Σος υιός Ιωάννης

26

No 51

S(anto) Pietroburgo, 22 Marzo / 2 Aprile 1810

Naranzi da Parigi mi ha rimesso una letterina di Viaro dei 3/15 Gennajo. Spero che le successive mi porteranno in generale, migliori notizie di tutto, e più particolar(ment)e della famiglia, che sento con vivo dolere turbata, dalla mala salute di Vittorio, e dalle infernità della zia Bellanda... Quantunque Viaro mi parli di lei; pure io la prego di non lasciar passare occasione senza scrivermi particolarmente. Se ella non ha materia di fare una lettera aggiunga almeno quattro parole di sua mano in quella di Viaro... Come io non farei che scriverle; come in tanta distanza, ed in tanto rovescio di cose, non mi è restato che questo conforto; cosi voglio sperare che ella n(on) vorrà diminuirlo dandomene più frequente e più grata occasione coi suoi caratteri. Viaro mi dice arrivate molte corriere senza mie lettere. Suppone p(er) questo che io abbia abandonato il mio sistema, nella timore che la corrispondenza col continente siasi resa più difficile; od impossibile. Naranzi il Console, mi sarà garante della diligenza con cui gli ho fatto avere sempre, da che sono qui, due volte al mese, il mio picciolo pachetto p(er) Corfù... Ho scritto anco più volte p(er) la via di Constantinopoli... Di più n(on) potevo nò posso fare... La mia salate è buona.. L’ inverno si dispone a lasciarci; non dimeno oggi abbiamo 10 gradi di freddo: E questo chiamasi charmant beautem(p)s! S.E. il Ministro, che veggo spesso, mi onora sempre delle testimonianze le più generose di bontà, e di predilezione. Travaglio quasi sempre per obedire ai suoi ordini. E non ne pare scontento... All’ occasione della nuova destinaz(io)ne in Napoli di un ministro, gli ho dimandato il posto di Consigliere di Legazione. S.E. mi disse; che questo posto era inferiore ai miei mezzi; e che d’ altronde esso aveva già fissata la mia collocazione, e che avessi pacienza... Le ho replica(tament)e scritto su di questo importante articolo, e le feci anco conoscere come poteva essermi di una grande utilità/una di lei lettera, in cui fosse provata Γ impossibilità in cui ella è di darmi soccorsi pecuniari pel mio sostenimento in Russia... Questa lettera la aspetto sempre... La prego dei soliti saluti a tutti gli amici e parenti. Abbraccio f(rate)llj, sorelle, cognati, nipoti. Imploro la benediz(io)ne dei miei genitori.

Il Suo figlio Giovanni

A Monsieur Monsieur Le Comte An. M(ari)a de Capodistrias Chev(alier) à Corfou.

Αρ. 51

Αγία Πετρούπολις, 22 Μαρτίου / 2 Απριλίου 1810

Ο Ναράντζης εκ Παρισίων μοι απέστειλεν μίαν μικράν επιστολήν του Βιάρου υπό ημερομηνίαν 3/15 Ιανουαρίου. Ελπίζω ότι και αι επόμεναι θα μεταφέρουν προς εμέ καλλιτέρας γενικώς ειδήσεις δι’ όλα και ιδιαιτέρως δια την οικογένειαν, την οποίαν μετά μεγάλες θλίψεως μανθάνω ταρασσομένην υπό της κακής υγείας του Βίκτωρος και υπό της ασθενείας της θείας Μπελλάντας. Μολονότι ο Βιάρος μοι γράφει περί υμών, εγώ ωσαύτως παρακαλώ υμάς όπως μη αφήνητε ευκαιρίαν ανεκμετάλλευτον διά να μοι γράφητε λεπτομερώς. Εάν υμείς δεν έχητε ύλην διά να γράφητε μίαν επιστολήν, προσθέσατε τουλάχιστον τέσσαρας λέξεις διά της χειρός υμών εν τη επιστολή του Βιάρου... Καθώς εγώ δεν θα έπραττον έτερόν τι παρά να γράφω προς υμας· καθώς εις τόσην απόστασιν και εις τοιαύτην ανατροπήν των πραγμάτων ουδέν άλλον απέμεινεν εις εμέ παρά αυτή η παραμυθία, ούτως θέλω ελπίζη ότι υμείς θα ελαττώσητε αυτήν παρέχοντες προς εμέ πλέον συχνάς και πλέον ευχάριστους ευκαιρίας λήψεως υμετέρων επιστολών. Ο Βιάρος μοι γράφει ότι έφθασαν πολλά ταχυδρομεία άνευ ιδικών μου επιστολών. Υποθέτει, ως εκ τούτου, ότι εγώ εγκατέλειψα το σύστημά μου διά τον φόβον ότι η επικοινωνία μετά της Ευρώπης κατέστη δύσκολος αν όχι αδύνατος. Ο πρόξενος Ναράντζης είναι ο εγγυητής της επιμελείας, δι’ ης εγώ ενεχείριζον αυτώ πάντοτε το μικρόν μου δέμα διά την Κέρκυραν... Έγραψα ωσαύτως πλείονας φοράς και διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως... Περισσότερον δεν ηδυνάμην ουδέ δύναμαι να πράξω... Η υγεία μου είναι καλή... Ο χειμών προυτίθεται να μας εγκαταλείψη, ουχ ήττον σήμερον έχομεν 10 βαθμούς ψύχους. Και τούτο καλείται θελκτικώτατος καιρός! Η Α.Ε. ο Υπουργός, τον οποίον συχνάκις βλέπω, τιμά εμέ πάντοτε διά των πλέον γενναιοφρόνων αποδείξεων καλωσύνης και στοργής. Εργάζομαι σχεδόν πάντοτε υπό τας διαταγάς του. Και αυτός δεν φαίνεται δυσαρεστημένος... Επί τη ευκαιρία νέας τοποθετήσεως Υπουργού τινος εις την Νεάπολιν, εζήτησα παρ’ αυτώ την θέσιν του Συμβούλου της Πρεσβείας. Η Α.Ε. μοι είπεν ότι η θέσις αύτη ήτο κατωτέρα των δυνατοτήτων μου και εξ άλλου αυτός είχεν ήδη προσδιορίσει την τοποθέτησίν μου και ας έχω υπομονήν... Σας έχω επανειλημμένως γράψει περί τούτου του σπουδαιοτάτου θέματος και κατέστησα ωσαύτως γνωστόν φ. 1v υμίν οπόσης χρησιμότητος / θα ηδύνατο να είναι δι’ εμέ μία επιστολή υμών εν η θα απεδεικνύετο η δυσχέρεια, εν ή υμείς ευρίσκεσθε να μοι παράσχητε οικονομικήν ενίσχυσιν διά την εν Ρωσία συντήρησίν μου... Την επιστολήν αυτήν αναμένω πάντοτε... Παρακαλώ υμάς διά τους συνήθεις χαιρε-

τισμούς προς πάντας τους φίλους και συγγενείς. Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους, ανεψιούς. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο Σος υιός Ιωάννης

Προς τον Κύριον Κύριον Κόμητα Α. Μαρία Καποδίστρια Ιππότην. Εις την Κέρκυραν.

27

No 52

S(anto) Pietroburgo 1/12 Aprile 1810

La quinta lettera p(er) Constantinopoli. Voti sinceri affinchè essa arrivi; che le precedenti non manchino; e che questa strada n(on) soffra difficoltà. Sperasi la pace... Cioè io la spero, percchè essa potrà mettermi fuori di questa gellata atmosferra, e della penibile situazione nella quale mi immerge la restrizione delle mie picciolo finanze.

Ho chiesto il posto di Consigliere di Legazione a Napoli. Fu accordato al s(igno)r Barone di Beckendorff... E mi fu detto, che altrove io era già predestinato in mente Dei... Che abbi pacienza... E bisogna averla? E come n(on) averla?... Avrei torto di dolermi se S.E. il Ministro non accompagnasse queste risposte con tante e di buone ragioni, che m’ impegnano ad una eterna riconoscenza inverso l’ E.S. Aspettiamo dunque, e cerchiamo di non perdere il tempo. Questo cerco... e parmi di n(on) mal riuscire nel mio proponimento.

Aspetto Mocenigo, Benackj e molti altri amici, che devono qui presto arrivare. Può essere che la loro compagnia agevoli alcuni oggetti economici. E questi tolti di mezzo, la pena dell’ aspettare si diminuisce. Ne ho una esperienza tutta recente. Vivendo col Vescovo stavo bene; avevo equipaggio; pagavo esatta(men)te la mia quota; e spendevo la metà di quello che spendo p(er) vivere male... Sento con dolore che la salute di Vittorio non amigliora; e che la zia Bellanda soffre di senilità, e forse di qualche intemperanza nel regime della vita. Giammai le malattie n(on) vengono a proposito. In quest’epoca, e nella situazione φ.lv in cui/ mi figuro la famiglia, esse devono essere a più titoli molleste. Quello che più intanto importa, e di cui io la prego caldamente si è di conservare la di lei tranquillità di animo, e la di lei salute... Dopo

questa base tutto potrà accomodarsi, e presentarle quello vero riposo e quella soddisfazione a cui ella ha tanti diritti.

Quanto a me sono contento della mia salute. E p(er) esserlo piena(ment)e non mi mancano che le frequenti nuove della famiglia. Anco p(er) questo la prego di n(on) lasciare passare alcuna occasione senza scrivermi. L’ ultima data dei 3/15 Gennajo mi porta una lettera di Viaro. Ma nessuna parola scritta dalla di lei mano... Non sono abituato a questa privaz(io)ne percchè ella mi ha sempre scritto. Ne sono stato sensibilissimo. Ella può credermelo.

I soliti saluti a tutti gli amici e parenti. Abbraccio f(rate)llj, sorelle, cognati, nipoti. Un addio a Papà Andrea. E le mie divoz(io)ni1 al padre Simeone, imploro la benedizione de miei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 52

Αγία Πετρούπολις, 1/12 Απριλίου 1810

Αυτή είναι η πέμπτη επιστολή, την οποίαν αποστέλλω διά της οδού της Κωνσταντινουπόλεως. Ειλικρινείς είναι αι ευχαί ίνα αφιχθή ταύτη, ίνα μη απολεσθώσιν αι προηγηθείσαι και ίνα μη συναντήση δυσχερείας η οδός αύτη. Ελπίζεται η σύναψις συνθήκης ειρήνης... Δηλαδή εγώ την ελπίζω, καθ’ όσον αύτη δύναται να οδηγήση εμέ εκτός της παγεράς αυτής ατμόσφαιρας και εκτός της δυσχερούς καταστάσεως, εν η βυθίζουν εμέ οι περιορισμένοι οικονομικοί μου πόροι.

Εζήτησα την εν Νεαπόλει θέσιν του Συμβούλου της Πρεσβείας. Παρεχωρήθη εις τον Βαρώνον κύριον Ντε Μπέκεντορφ... Ελέχθη προς εμέ ότι ήδη αλλαχού έχω τοποθετηθή εν νω Θεού... και ας έχω υπομονήν... Αλλά πρέπει να έχω; Και πώς να μην έχω;... Θα είχον άδικον να μεμψιμοιρώ, αν η Α.Ε. ο Υπουργός δεν συνώδευεν τας απαντήσεις αυτάς διά τοσούτων και ευλόγων αιτιών, αίτινες υποχρεώνουν εμέ εις μίαν αιώνιον ευγνωμοσύνην προς την Α.Ε. Ας αναμένωμεν λοιπόν και ας επιδιώκωμεν να μην χάνωμεν τον χρόνον. Τούτο επιζητώ. Και νομίζω ότι επιτυγχάνω ως προς τας επιδιώξεις μου.

Αναμένω τον Μοτσενίγον, τον Μπενάκην και πολλούς άλλους φίλους, οίτινες οφείλουν συντόμως να αφιχθώσιν ενταύθα. Είναι δυνατόν η συντροφία αυτών να διευκολύνη ένια οικονομικά ζητήματα. Αφαιρεθέντων δε τού-

1. Αντί devozione

των από του προσκηνίου, η στενοχώρια του αναμένειν σμικρύνεται. Έχω εμπειρίαν τινά όλως πρόσφατον. Διαβιών μετά του επισκόπου ήμην καλά, είχον όχημα, κατέβαλον ακριβώς τα αναλογούντα μοι και εξώδευον το ήμισυ εκείνου, όπερ νυν εξοδεύω διά να διαβιώ κακώς... Μανθάνω μετά πόνου ότι η υγεία του Βίκτωρος δεν βελτιούται και ότι η θεία Μπελλάντα πάσχει από γηρατεία και ίσως έκ τινος υπερβολής κατά την διάρκειαν της ζωής. Ουδέποτε αι ασθένειαι έρχονται επικαίρως. Κατ’ αυτήν την εποχήν δε και εν τη φ.1v καταστάσει, εν η / φαντάζομαι περιπεσούσα την οικογένειαν αυταί θέλει είναι ένεκα πολλών λόγων πλέον ενοχλητικαί. Εκείνο, όπερ εν τω μεταξύ έχει σημασίαν και διά το οποίον εγώ ικετεύω υμάς είναι να διατηρήσητε την ηρεμίαν της ψυχής και την υγείαν υμών... Εάν η βάσις αύτη υπάρχη το παν δύναται να διευθετηθή και να παράσχη υμίν την αληθή εκείνην ανάπαυσιν, εφ’ ης υμείς τόσα δικαιώματα έχετε.

Όσον αφορά εις εμέ, είμαι ευχαριστημένος διά την υγείαν μου. Και διά να είμαι πλήρως δεν μου λείπουν παρά αι συχναί ειδήσεις της οικογενείας. Διά τούτο παρακαλώ υμάς εκ νέου, ίνα μη παραμελήτε ουδεμίαν ευκαιρίαν διά να μοι γράφητε. Η τελευταία επιστολή, υπό ημερομηνίαν 3/15 Ιανουαρίου, είναι μία επιστολή του Βιάρου. Ουδεμία όμως λέξις υπάρχει γεγραμμένη διά της χειρός υμών. Δεν είμαι συνηθισμένος εις τοιαύτην στέρησιν καθ’ όσον υμείς πάντοτε εγράφατε προς εμέ. Τούτο λίαν εμέ συνεκίνει. Δύνασθε να πιστεύσητε τούτο.

Τους συνήθεις χαιρετισμούς προς πάντας τους φίλους και συγγενείς. Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανδραδέλφους και ανεψιούς. Ένα χαίρε προς τον παπά Ανδρέαν. Και τα σέβη μου προς τον πατέρα Συμεώνα. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο υιός Ιωάννης

28

No 54

S(anto) Pietroburgo. 15 / 27 Aprile 1810

Lettere di Viaro del 25 Gennajo. E di Naranzi da Parigi. La fine della zia... E nò meno una parola di scritto da lei. Tutto parve combinarsi per moltiplicare la tristezza con cui ho passato le feste S(an)te di Pasqua. La prego di non lasciar passare nessuna occasione senza scrivermi. E sieno due sole parole. La mia salute si conserva sempre.... Starei meglio

se avessi più spesso nuove di costà... Sento Benacki partito. La mia impacienza si accresce di giorno in giorno. Esso mi porterà tutte le notizie le più dettagliate di tutto, e di tutti. Non ho a dirle nulla di particolare sul mio proposito. Ho dato ultima(ment)e un mio lavoro a S.E· il Ministro. Lo lesse con piacere. E mi fece dire che lo presentarebbe a S.M. I(mperiale). Sono stato incoragito a continuare la compilaz(io)ne di alcuni fragmenti1 che ho qui traciato negli ozj miei. Biguardanno lo stato attuale della Grecia. Tutto questo serve principa(lment)e a me; poicchè devo a questa abitudine di occuparmi sempre il gran bene le di non molto annojarmi aspettando... Le nuove che abbiamo qui di qualche mio collega che aspirò ed ottiene collocaz(io)ne in Italia, n(on) sono le più lusinghiere p(er) quelli che seguir volessero il suo esempio ... Ho stimato sempre necessario di non uscire dal porto, che nella sicurezza di n(on) fare un triste naufraggio. Fin’ ora n(on) ho sbagliato... S.E. il Ministro mi assicura sempre, che la moderaz(io)ne che io metto nel parlargli di me e delle mie circostanze, lo impegnano sempre più a fare qualche cosa p(er) me... Ma a tempo e luoco2... Intanto io, aspettarò le di lei lettere, e le nuove di costà... Vengano una volta, colla buona nuova, che le esterne mollestie sono cessate, ed allontanate.

Quanti La conoscono mi incaricano dei loro complimenti. Io la prego di salutare tutti dal canto mio. Abbraccio f(rate)llj, e sorelle, cognati, e nipoti. Bacio le mani a zij e zie. Imploro la benedizione dei genitori.

Il figlio Giovanni

Αρ. 54

Αγία Πετρούπολις, 17/29 Μαΐου 1810

Επιστολαί του Βιάρου υπό ημερομηνίαν 25 Ιανουαρίου. Ωσαύτως και του Ναράντζη εκ Παρισίων. Ο θάνατος της θείας... Ουδεμία δε λέξις γραφείσα διά της χειρός υμών. Φαίνεται ότι τα πάντα συνεργούν διά να πολλαπλασιάσουν την θλίψιν, εν η διήλθον τας αγίας εορτάς του Πάσχα. Παρακαλώ υμάς όπως μη παραμελήτε ευκαιρίαν διά να μοι γράφητε. Η υγεία μου διατηρείται πάντοτε... Θα ήμην καλυτέρα εάν ήθελον έχη συχνότερον ειδήσεις της οικογενείας... Πληροφορούμαι αναχωρήσαντα τον Μπενάκην. Η

1. Αντί frammenti

2. Αντί luogo

αγωνία μου επαυξάνει από ημέρας εις ημέραν. Αυτός θα κομίση τας λεπτομερεστάτας ειδήσεις δι’ όλα και δι’ όλους. Ουδέν έχω να ανακοινώσω προς υμάς το ιδιαίτερον, όσον αφορά εις τας υποθέσεις μου. Παρέδωσα επ’ εσχάτως μίαν εργασίαν μου εις την Α.Ε. τον Υπουργόν. Ανέγνωσεν αυτήν μετ’ ευχαριστήσεως και μοι ανεκοίνωσεν ότι ήθελεν παρουσιάση αυτήν εις την Α.Ε. τον Αυτοκράτορα. Ενεθαρρύνθην όπως συνεχίσω την σύνθεσιν αποσπασμάτων τινών, των οποίων σχέδιον είχα καταστρώσει κατά τας ημέρας της σχόλης μου. Αφορούν εις την παρούσαν κατάστασιν της Ελλάδος. Πάντα ταύτα ωφελούν πρωτίστως εμέ, καθ’ όσον εις αυτήν την συνήθειάν μου, της διαρκούς απασχολήσεως οφείλω το μέγιστον καλόν όπως μη ανιώμαι αναμένων... Αι ειδήσεις, τας οποίας ενταύθα έχομεν δι’ ένα συνάδελφον, όστις επεδίωξεν και επέτυχεν τοποθέτησιν εν Ιταλία, δεν είναι εκ των πλέον κολακευτικών δι’ όσους ήθελον ακολουθήση το παράδειγμα αυτού... Εγώ εθεώρησα πάντοτε αναγκαίον όπως μη εξέρχωμαι του λιμένος, παρά μόνον εν τη βεβαιότητι ότι δεν ήθελον υποστή ένα θλιβερόν ναυάγιον. Μέχρι της στιγμής ταύτης δεν έσφαλα... Η Α.Ε. ο Υπουργός διαβεβαιοί εμέ πάντοτε, ότι η μετριοφροσύνη, ην επιδεικνύω ομιλών εις αυτόν περί του εαυτού μου και των ιδικών μου υποθέσεων, υποχρεοί αυτόν έτι περισσότερον όπως πράξη τι δι’ εμέ... Αλλ’ εν καιρώ και τόπω... Εν τω μεταξύ εγώ θα αναμένω επιστολάς υμών, και τας ειδήσεις της πατρίδος... Ας αφιχθώσιν μίαν φοράν μετά της καλής ειδήσεως ότι αι εξωτερικαί δυσχέρειαι έπαυσαν και απεμακρύνθησαν.

Όσοι γνωρίζουν υμάς επιφορτίζουν εμέ διά των προς υμάς φιλοφρονήσεών των. Εγώ παρακαλώ υμάς όπως χαιρετήσητε όλους εκ μέρους μου. Εναγκαλίζομαι αδελφούς και αδελφάς και ανδραδέλφους και ανεψιούς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων.

Ο υιός Ιωάννης

29

No 55*

S(anto) Pietroburgo, 17/20 Maggio 1810

Le sue due lettere n° 36 e 44 mi sono arrivate nella corrente di questa settimana. La s(econ)da più che la prima mi ha fatto piacere. Quando la salute, la tranquillità, e la forza di animo vengono a nostro socorso nelle circostanze le più difficili, non v’è crisi che non si possa ben sostenere. Dico crisi, perc(c)hè una malattia per quanto cronica essa sia,

* Στο περιθώριο : replicata

non può essere eterna. Essa deve finire o salute o sepolcro... Speriamo salute.

Le dirò ora di me. La terza di Pasqua ho avuto p(er) la prima volta in Pietroburgo un forte dolore di testa. Lo ho attribuito a raffredamento prodotto dall’ uniforme, dalle calzette di setta, e dalle visite Pasquali. Riposo, thè, dieta. Speravo che la cosa finisce là. La serra ho avuto febbre. Si riprodusse p(er) undici giorni. C’era della bilie sparsa nel basso ventre. Un’ emetico. E la tintura di rabarbaro presa replicatamente mi hanno perfetta(ment)e ristabilito. Questa legiera malattia produsse più di incovenienti morali che fisici. Il primo di tutti si è uno sbilancio economico difficile a ripararsi. Ho dovuto cercare medico, e p(er) tutti i riguardi ho voluto il migliore, che qui si attrova. Questi fu Stofregen, medico attuale di S.M. l’ I(mperato)re e dell’ Imp(eratri)ce. Tanto vantaggio n(on) è senza caro prezzo... Il s(econ)do inconveniente si è la tristezza, che mi ha abbatuto più della malattia. E come n(on) essere triste quando si sente in una volta tutti i dispiaceri di trovarsi in paese straniero, e fuori della propria famiglia? Se c’è momento in cui tante privaz(io)ni si facciano sentire nel vivo del cuore questi è φ.1v quello della malattia in cui uno è forzato a /non fare altro che travagliare col pensiero. All uno ed altro incoven(ien)te ho già messo riparo. Al primo senza far debiti; e senza essere nella necessità di pesare ingiustamente e fuori di tempo sulla famiglia. S.M. I(mperiale) verrà in mio soccorso. Non ne dubito. S.E. il Ministro mi ama, e mi proteg(g)e; e spero che S.M. l(mperiale) non sia scontento di me.

All’ altro inconveniente porge grande rimedio la buona stagione, l’ aria libera, che si respira; e più di tutto la speranza di sortire quanto prima da questo paese; colla certezza di n(on) avrei sogiornáto inutilmente nè p(er) me, nè per quanto esiste al mondo di più caro, e di più interessante p(er) me. Riguardo come in tratto della Providenza la picciola malattia che vengo di fare. Mi sento ora più sano e più vigoroso di prima; e quello lo attribuisco al ripulimento che ebbero i miei intestini necessariamente intassati di succhi billiosi. Il mio umore è pili vivo, e mi sento più allegro di prima. E questi effetti sono il risultato del mio miglior essere fisico e morale. Fina(lment)e vivendo in un paese, ove p(er) otto mesi dell’anno, si respira in un’atmosferra carbonica, senza aria libera, contornati da gello, egli è della più grande utilità, p(er) un corpo allevato nel mezzogiorno, di ripulirsi, di rifondarsi, di avere una crisi salutare.

Eccole tutte le mie nuovo, ne aspetto con impacienza delle ugual(ment)e buone da lei... Abbracio f(rate)llj, sorelle, nipoti. Ossequj a tutti i parenti. Baccio le mani a zij e zie. Imploro la benedizione de miei genitori.

Il figlio Suo Giovanni

Αρ. 55*

Αγία Πετρούπολις, 17/29 Μαΐου 1810

Αι υπ’ αριθ. 36 και 46 επιστολαί υμών αφίχθησαν κατά την διάρκειαν της τρεχούσης εβδομάδος. Η δευτέρα περισσότερον της πρώτης προυξένησεν εις εμέ μεγαλυτέραν ευχαρίστησιν. Όταν η υγεία, η ηρεμία και η ψυχική δύναμις έρχονται εις συνδρομήν ημών κατά τας πλέον δυσχερείς περιστάσεις, δεν υπάρχει κρίσις την οποίαν δεν δυνάμεθα να υποφέρωμεν. Λέγω κρίσις, καθ’ όσον μία ασθένεια όσον μακρά και αν είναι δεν δύναται να είναι αιώνιος. Αυτή οφείλει να καταλήξη ή εις την υγείαν ή εις τον τάφον. Ελπίζομεν εις την υγείαν.

Θα σας ομιλήσω τώρα περί εμού. Την τρίτην ημέραν του Πάσχα κατέλαβε εμέ διά πρώτην φοράν εν Πετρουπόλει είς δυνατός πόνος εις την κεφαλήν. Απέδωσα το γεγονός εις κρυολόγημα προκληθέν ένεκα της ενδυμασίας, των μεταξωτών περικνημίδων και των Πασχαλινών επισκέψεων. Ανάπαυσις, τέϊον, δίαιτα. Ήλπιζον ότι το πράγμα ήθελεν τελειώση εκεί. Την εσπέραν κατέλαβε εμέ πυρετός. Επανελήφθη επί ένδεκα ημέρας. Υπήρχεν χολή διασπαρείσα εις το κάτω μέρος της κοιλίας. Έν εμετικόν φάρμακον. Και το βάμμα του ρείου, ληφθέν επανηλειμμένως και η υγεία μου απεκαταστάθη πλήρως. Αυτή η ελαφρά ασθένεια προυξένησεν δύο, περισσότερον ηθικάς παρά υλικάς, δυσχερείας. Η πρώτη εκ τούτων είναι οικονομικόν τι έλλειμμα, δύσκολον να αναπληρωθή. Ηναγκάσθην όπως καταφύγω εις ιατρόν και διά πολλούς λόγους ηθέλησα τον καλύτερον εκ των ενταύθα ευρισκομένων. Ούτος είναι ο Στοφρέγκεν, ο νυν ιατρός της Α.Μ. του Αυτοκράτορος και της Αυτοκρατείρας. Τοιούτον πλεονέκτημα δεν είναι ευθηνόν... Η δευτέρα δυσχέρεια είναι η θλίψις, ήτις κατέλαβεν εμέ περισσότερον, παρά η ασθένεια. Αλλά πώς να μην είμαι θλιμμένος, όταν αισθάνομαι συγχρόνως τας θλίψεις, όσας επιφέρει η διαμονή εις μίαν ξένην χώραν, μακράν της οικογενείας. Εάν υπάρχη, μία στιγμή, κατά την οποίαν αι τόσαι στερήσεις γίνονται αισθηταί εις τα μύχια της ψυχής, αυτή είναι εκείνη της ασθενείας, καθ’ ην φ. 1v είναι υποχρεωμένος / τις να μη πράττη άλλο τι παρά να εργάζηται μόνον διά της σκέψεως. Ήδη εθεράπευσα αμφοτέρας τας δυσχερείας. Την μεν πρώτην χωρίς να καταφύγω εις δανεισμούς και χωρίς να ευρεθώ εν τη ανάγκη να επιβαρύνω αδίκως και ανεπικαίρως την οικογένειαν. Η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ θα έλθη εις βοήθειάν μου. Δεν αμφιβάλλω. Η Α.Ε. ο Υπουργός με αγαπά και με προστατεύει, ελπίζω δε ότι η Α.Μ. ο Αυτοκράτωρ δεν είναι δυσαρεστημένος από εμέ. Εις την άλλην δυσχέρειαν παρέχει μεγάλην ανακούφισιν η ωραία εποχή, Ο καθαρός αήρ τον οποίον αναπνέομεν, και πλέον όλων η ελπίς του αναχωρήσαι συντόμως εκ της χώρας

* Στο περιθώριο : επαναληφθείσα

ταύτης, μετά της βεβαιότητος ότι δεν ενδιέτριψα εν αυτή ανωφελώς ούτε οι εμέ ούτε δι’ ό,τι το πλέον πολύτιμον υπάρχει εν τω κόσμω και το πλέον ενδιαφέρον δι’ εμέ. Εκτιμώ ως εκδήλωσιν της Θείας Προνοίας την μικράν ταύτην ασθένειαν. Νυν αισθάνομαι πλέον ακμαίος η πρότερον και αποδίδω τούτο εις τον καθαρισμόν των εντέρων μου, κατ’ ανάγκην πληρωθέντων υπό εκκρίσεων χολής. Η διάθεσίς μου είναι πλέον ζωηρά και αισθάνομαι πλέον εύθυμος ή πρότερον. Τα πλεονεκτήματα αυτά είναι το αποτέλεσμα της αρίστου φυσικής και ηθικής καταστάσεώς μου. Επί τέλους διαβιών εν μία χώρα, εν η επί οκτώ μήνας ετησίως αναπνέομεν εν ατμοσφαίρα ανθρακική, περιβεβλημένοι υπό πάγου, αποτελεί την πλέον μεγίστην ωφέλειαν δι’ έν άτομον ανατραφέν εις τον Νότον το να καθαρίζηται, να ανανεώνηται, και να έχη μίαν κρίσιν υγείας.

Ιδού πάσαι αι ειδήσεις μου· αναμένω μετ’ αδημονίας ομοίως τας καλάς ιδικάς σας ειδήσεις... Εναγκαλίζομαι αδελφούς, αδελφάς, ανεψιούς. Σεβάσματα προς πάντας τους συγγενείς. Ασπάζομαι τας χείρας των θείων. Επικαλούμαι την ευλογίαν των γονέων μου.

Ο Σος υιός Ιωάννης

30*

S(an)to Petersburgo 17/29 Maggio 1810

Le due lettere n(ume)ro 26 e 44 mi sono arrivate nella corrente di questa settimana. La s(econ)da più che la prima mi ha fatto piacere. Quando la salute, la tranquillità, e la forza di animo vengono a nostro soccorso nelle circostanze lo più difficili, n(on) v’è crisi che n(on) si possa ben sostenere, e che n(on) sia per essere salutare... Dico crisi, percchè una malattia per quando cronica essa sia, non può essere eterna. Essa deve finire o salute, o sepolcro... Speriamo sempre la salute. E siamo autorizzati a sperarla.

Le dirò di me... La terza festa di Pasqua ho avuto p(er) la prima volta in Pietroburgo un forte dolore di testa. Lo ho attribuito a raffredamento prodotto dall’ uniforme, dalle calzette di setta, e dalle visite Pasquali. Riposo. Thè; dieta. Speravo che la cosa finisce là. Ma la

* Η επιστολή αυτή είναι επανάληψη της No 29 καθώς μάλιστα υπάρχει και η ένδειξη replicata της No 2· ωστόσο υπάρχουν ορισμένες διαφορές και υστερόγραφο.

serra ho avuto febbre... Si riprodusse p(er) undici giorni. C’ era della bilie sparsa nel basso ventre... Un emetico, e la tintura di rabarbaro presa replicatamente mi hanno perfettamente ristabilito. Questa leggiera malattietta produsse più d’ inconvenienti morali, che fisici. Il primo di tutti si è uno sbilancio economico. Ho dovuto cercare medico, e p(er) tulli i riguardi ho voluto il migliore che qui si ritrova. Questi fu Stofregen medico attuale di S.M.(Imeriale) e di S.M. l’ Imperatrice Regnante. Tanto vantaggio e tanto onore n(on) è senza caro prezzo.

Il s(econ)do incoveniente si è la tristezza dello spirilo, che mi ha abbatuto più della malattia. E come n(on) essere triste quando si φ.lv sente in una volta tutti / i dispiaceri della solitudine, di trovarsi straniero in un paese, e fuori del proprio focolare, e della propria famiglia? Se vi è momento in cui tante privazioni si facciano sentire nel vivo del cuore, questi è quello della malattia, in cui uno è forzato a non travagliare che col pensiero, e a n(on) pensare che al passato. E all’ uno e all’ altro incoveniente ho già messo riparo... Al primo senza far debiti, e senza pesare ingiustamente e fuori di tempo sulla famiglia. S.M.I(mperiale) verrà in mio soccorso. Non ne dubito. S.E. il Ministro mi ama, e mi protegge. E S.M. l’ I(mperato)re non è scontento di me. Mi incontrò avanti jeri al passeg(g)io; ebbe la clemenza di rimarcarmi; e di incoragirmi con uno sguardo di bontà e di benevolenza particolare.

All’ altro incoveniente porge grande rimedio la buona stagione. L’ aria libera che si respira, e più di tutto la speranza di sortire quanto prima dalla posizione in cui mi trovo, colla certezza di non averla guardata sino ad’ ora inutilmente nò p(er) me, nè p(er) quanto esiste al mondo di più interessante, e di più caro p(er) me.

Riguardo come un tratto della Providenza le mie picciole febbrette. Mi sento ora più sano e più rigoroso di prima, e questo lo attribuisco ai ripulimento che ebbero i miei intestini necessariamente intassati da cattivi succhi. Il mio umore è più vivo, e mi sento più allegro di prima. φ.2 Questo è un risultato del mio miglior essere fisico e morale. / Finalmente vivendo in un paese, ove p(er) otto mesi dell’ anno si respira in mezzo ad un’ atmosferra carbonica, senza aria libera, e circondati da gello, egli è della più grande utilità p(er) un corpo allevato nel mezzogiorno, di ripulirsi, di rifondersi, e di avere una dolce crisi... Eccole tutte le mie nuove. Ne aspetto con impacienza delle ugualmente buone da lei. Abbraccio f(rata)llj, sorelle, nipoti. Ossequj e saluti a lutti quanti. Baccio le mani a zij, e zie. Imploro la benedizione de miei genitori.

Il figlio Suo Giovanni