Αρχείον Ιωάννου Καποδίστρια, τ. Α΄

 Giorgio Stai senatore

Giovanni Pillarino Attanasio senatore

Zuanne Macri senatore

Michele Tipaldo senatore

Il Segretario di Stato conte SICURO

All’eccellentissimo Senato

La Sua Camera dell’ Interno

25 Settembre 1805

Ha letto attentamente la Camera dell’interno il rapporto zelantissimo dell’ispettore delle scuole del Tenedo conte Giovanni Capodistria.

Fornito di superiori talenti, pieno di spirito pubblico ed ardente di veder verificata una scuola che dia movimento e sprone alla pubblica educazione, oggetto di tanti voti, studi e travagli, egli espone il prospetto di quelle provvidenze che reputa necessarie alla sua attivazione e presenta li principi coi quali proponesi di sistemare questo instituto.

La camera rifferente dietro anche la discussione seguita in apposita conferenza sotto l’ispezione di Sua Eccellenza il Serenissimo Principe con li presidenti delle due altre Camere e rispettivi secretari di Stato e colla presenza di Sue Eccellenze li consiglieri di Stato, datasi di nuovo a considerare le intese opinioni e, posto sotto li proprii rifflessi il decreto 19 giugno dalla di cui deliberazione è dedotto esso rapporto, crede di suo indispensabile dovere di emettere le ingenue sue considerazioni alla gravità del consesso, dietro le quali sarà sempre di sua doverosa rassegnazione seguire quanto l’eccellentissimo Senato credesse meglio utile e conferente al grande oggetto che vien contemplato.

Il corpo legislativo avendo per mira vitale delle sue legislative deliberazioni il promovere la pubblica instruzione, ch’era contemplata dalla Costituzione, ha sancito una legge che organizzava le Scuole Normali ed un articolo addizionale additò alla nazione, che già contemplava l’attivazione anche di un Ginnasio nazionele, come la Costituzione aveva fissato.

La mancanza dei maestri per le scuole normali e dei professori per il innasio occupava la mente pubblica in ogni tempo e fu provida cura del Senato trovando qualche straniero che proclive fosse a dedicarsi nello Stato a tale oggetto di trattenerlo con un relativo aggiuntamento.

Un decreto del Senato delli 11 maggio 1804 trattiene provvisoriamente il reverendo sacerdote Andrea Idromeno institutore di lingua greca per l’educazione grammaticale, letteraria ed ecclesiastica dei sacerdoti educabili di Corfù e di quei giovani, che o fossero iniziati nella lingua

greca ο fossero iniziati al sacerdozio e ne detta li metodi e la disciplina.

L’istesso decreto deputa il secolare maestro signor Perevò all’instruzione della lingua nazionale dei giovani adetti al ministero, al foro, al notariato e di quanti altri concorrer volessero dell’isola di Corfù.

Un altro decreto delli 12 novembre 1804 tratiene il signor Gabriele Stabile Pagano a disposizione del Governo in aspettativa di essere colocato per l’educazione pubblica, continuando intanto nell’impiego di professore di ettica già destinato col decreto 14 settembre 1803 per instruire gli assistenti delle secretane coll’appanaggio di tallari 24 accresciuto a 30 col decreto di 4 febbraro 1805, che viene eletto in institutore di filosofia e morale per l’educazione degli assistenti delle Segretarie di Stato del Pritaniato e delle altre amministrazioni di Corfù.

Erano questi tre maestri tratenuti e stipendiati, senza che in fatto fossero emanate le discipline con le quali aprir dovevano l’instruzione, e mentre non si parlava che de mezzi da ripetere dei maestri e non si sospirava che l·attivazione di scuola, questi stavano inoperosi attendendo le pubbliche disposizioni, come pure lo era l’illuminato signor Cesare Pelegrini con deliberazione dei 20 gennaro 1805 trattenuto e nominato in professore di matematiche ed arte militare.

La Camera dell’interno promosse l’attivazione provvisoria di questi in Corfù per i respettivi rami, e col decreto 19 giugno il Senato ha ciò decretato quanto al signor Stabile, al signor Pelegrini ed al reverendo Idromeno, colla sopraveglianza di un ispettore destinato nella persona del prelodato conte Capodistria, da tenersi nella località del Tenedo, dietro un piano che fosse l’ispettore per progettare, di disciplina e di regolamenti interni all’approvazione del Senato.

Il succitato rapporto offre appunto le idee relative ad un tale progetto di discipline e di interni regolamenti e qualora esse vengono accolte dall’autorità del Senato, si propone di portare alla sua sanzione il positivo regolamento. Trattasi dunque di riconoscere la convenienza di tali idee relativamente alla deliberazione 19 giugno predette, giacchè non avvi questione di massima di un stabilimento di scuola possibilmente il più perfetto ed il meglio conducente alla meta della pubblica educazione, ciocchè è riservato al piano delle scuole normali ed all’instituzione di un ginnasio nazionale, o nello stato o fuori dello Stato, o ad un piano di superior educazione nell’estero, qualora si trova che non corrisponda la legge attuale; ma di riconoscere se i principi esternati come regolatori della scuola del Tenedo, se li mezzi proposti per ponerla in attività sieno analoghi ad essa decretazione 19 giugno e possano esser accolti quali norme diretrici alla compilazione di tale regolamento.

 Le misure delle quali l’ispettore ricerca di esser autorizzato per la pronta verificazione di essa scuola si riferiscono o al luogo o alli mezzi o all’oggetto ed alla fine. In quanto al luogo, è la sala contemplata della pubblica biblioteca e le altre due che ravvisa come proprio all’oggetto e la terza che si propone di aggiungere e la ricercata autorizzazione ad incontrare i dispendi necessari per ogni ristauro e dovuta confermazione. E cosi quanto alli mezzi sia ch’essi riguardino la fornitura di mobilie necessarie, sia ch’essi riguardino la custodia, la cura e la mondezza del luoco, sia ch’essi riguardino l’oggeto delle scolastiche applicazioni nella provvista delli libri e di altri instrumenti necessari ed utensili, la Camera crede opportuna, conveniente e necessaria la ricercata autorizzazione senza di cui invano sperar si potrebbe di veder una volta prosperare ed attivarsi l’oggetto della pubblica volontà.

Restano dunque a considerarsi li principi con i quali inerendo alle disposizioni del decreto 17 giugno si considera in esso rapporto che incontrar si possa l’oggetto e la fine del decreto medesimo.

Il decreto 17 giugno volendo che occupati restino li maestri e professori dal governo tratenuti per occuparsi nel futuro ginnasio nazionale, delibera ch’essi sieno provvisoriamente posti in attività in Corfù per i rispettivi loro rami a quali sono stati addetti; il rapporto dell’ispettore vuole essa scuola che sia dichiarita permanente e che abbia il titolo di Prototokos, ossia Primogenita.

Il decreto ponendo in attività tre institutori per i reprettivi loro rami, la scuola è naturalmente divisa in tre sezioni. Il rapporto dell’ispettore divide la scuola in quattro sezioni e quindi estende a quattro institutori la provvidenza.

Il decreto 17 giugno deliberando provvisoria l’attività di questi institutori, ch’erano tratenuti per occuparsi o nelle scuole normali o nel ginnasio, essi dovrebbero o nelle une o nell’altro addonnarsi, verificate che fossero. Il rapporto dell’ispettore dischiarindo la scuola di Tenedo permanente ed il corso dei studi triennale, essi institutori sono tolti per sempre alle scuole normali ed il ginnasio è trasportato sostanzialmente a Corfù in violazione della legge e della costituzione e coll’abuso più ingiustificabile del decreto 17 giugno sudetto.

La ravvisata graduazione delle progressive lezioni, le ennunciate discipline relative all’anno scolastico, la durata di esso, la forma degli esami annui, la distribuzione delle diverse lezioni, l’inizietiva dell’anno scolastico, la pubblica forma delle prolusioni dei professori e dell’apertura del letterario Liceo, l’intervento qualificato delle primarie autorità dello Stato, civili, militari ed ecclesiastiche, il potere augusto da cui ricever

deve il movimento, il pubblico invito a tutti li padri famiglia, l’ordine d’un elenco che porti l’ inscrizione degli studenti, l’autorevole forma di questa conscrizione solenne, la fondata ripartizione di classi e la pubblica rispettiva matricolazione con patente a stampa, le forme pubbliche che assicurino l’assidua applicazione ed i progressi, l’intervenzione d’immediata parte e conoscenza del Generale Governo e del Senato, la relativa diretta influenza sullo stato sociale e politico di essi studenti, le pene e decadenze da impieghi civili, i premi d’onore sociale a cui sono i diligenti chiamati, tutto caratterizza ed annuncia in essa scuola com’ è divisata e costituita con carattere di permanenza con vera università non analoga certo all’idea semplice del decreto 17 giugno, non deliberata dal Senato, non sancita dalla nazione, non forse utile per alcun rapporto quando si voglia per tale lealmente ravvisarla e discutere i veri rapporti.

La Camera dell’lnterno lungi perciò dal poter vedersi al caso di convenire nei principi su quali crede fondare l’ispettore la preacennata scuola del Tenedo; trovando anzi ch’essi divergano dall’oggetto del decreto 17 giugno sudetto; trovando che una simile scuola, o come normale, o come ginnasio, è espressamente e direttamente contraria alla legge; trovando ch’essa violerebbe la prescrizione della Costituzione e della legge nel carattere di permanenza non solo nei oggetti ma anche nei fondi da quali rittrar dovrebbe consistenza e progresso; trovando che assoggettandola alle nuove disposizioni del corpo legislativo non le toglie una simile condizione comune a tutte e più assolute disposizioni il carattere sempre pericoloso e funesto, che ora anderebbe ad assumere la Camera dell’interno, è in dovere di dissentire solennemente a tali principi e forma ad eccitare esso Ispettore ad offrire il regolamento ch’è precitato dall’articolo 5° di esso decreto 17 giugno relativo a quella attività provvisoria, che fu voluta e deliberata dalla pubblica mente dell’eccellcntissimo Senato per li institutori tratenunti e stipendiati.

La Camera quindi propone la seguente formula di decreto:

A di settembre 1805

Il Senato

Letto il dettagliato rapporto della Camera dell’ Interno ch’esamina e discute il rapporto dell’ispettore alla scuola del Tenedo

Decreta

L’approvazione di esso rapporto della Camera ordinando la trasmissione del medesimo ad esso Ispettore, perchè entro otto giorni offerisca il relativo regolamento a senso del decreto 17 giugno decorso per la più solecita attivazione di essa scuola del Tenedo.

 Τη 13 Οκτωβρίου 1805 Η Γερουσία

Αναγνωσθείσης της λεπτομερούς αναφοράς της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών, η οποία εξετάζει και συζητεί την αναφοράν του Επιθεωρητού της σχολής της Τενέδου

Αποφασίζει

Την έγκρισιν ταύτης της αναφοράς της Υπηρεσίας διατάσσουσα την μεταβίβασιν αυτής εις τον Επιθεωρητήν, ίνα ούτος εντός οκτώ ημερών υποβάλη τον σχετικόν Κανονισμόν συμφώνως προς την απόφασιν της 17 παρελθόντος Ιουνίου διά την πλέον ταχείαν λειτουργίαν της σχολής της Τενέδου.

Ρ. Κομούτος, πρόεδρος

Ιωάννης Καππάδοκας, γερουσιαστής

Πασχάλης Γραμματικόπουλος, γερουσιαστής

Ανδρέας Πάκμορ, γερουσιαστής

Ρόκκος Ντετσώνης, γερουσιαστής

Άγγελος Χαλικιόπουλος, γερουσιαστής

Βασίλειος Γκαβός, γερουσιαστής

Ιωάννης Κουερίνης, γερουσιαστής

Γεώργιος Στάης, γερουσιαστής

Ιωάννης Πυλαρινός Αθανάσιος, γερουσιαστής

Ιωάννης Μακρής, γερουσιαστής

Μιχαήλ Τυπάλδος, γερουσιαστής

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας κόμης Σίγουρος

Προς την εξοχωτάτην Γερουσίαν Η Υπηρεσία επί των Εσωτερικών

25 Σεπτεμβρίου 1805

Η Υπηρεσία επί των Εσωτερικών ανέγνωσε την πλήρη θέρμης αναφοράν του Επιθεωρητού της σχολής της Τενέδου κόμητος Καποδιστρίου.

Κεκτημένος υψηλών αρετών, πλήρης δημοσίας ευθύνης και ποθών να ίδη ιδρυομένην μίαν σχολήν, η οποία θα προσφέρη ζωήν και κίνησιν εις την δημοσίαν εκπαίδευσιν, η οποία είναι αντικείμενον τόσον ελπίδων, σπουδής και μόχθων, ο Επιθεωρητής εκθέτει το διάγραμμα των μέτρων τα οποία θεωρεί απαραίτητα διά την λειτουργίαν αυτής (της σχολής) και παρουσιάζει τα κύρια σημεία επί των οποίων προτίθεται να οργανώση τούτο το ίδρυμα.

Η Υπηρεσία, λαβούσα υπ’ όψιν την συζήτησιν κατά την συνεδρίαν η οποία έλαβε χώραν υπό την εποπτείαν της A. Ε. του Γαληνοτάτου Πρίγκιπος μετά των προέδρων των λοιπών Υπηρεσιών και των αντιστοίχων Γραμματέων της Επικρατείας και των Συμβούλων, εξετάσασα εκ νέου τας εκτε-

εκτεθείσας απόψεις και μελετήσασα την απόφασιν της 19 Ιουνίου εκ της οποίας επήγασε η αναφορά, θεωρεί καθήκον της να εκθέση τας απόψεις της επί του σοβαρού θέματος, υπήκουσα όμως εις ό,τι θέλει κρίνει ωφέλιμον και αρμόζον η εξοχωτάτη Γερουσία.

Το νομοθετικόν σώμα, σκοπούν κατά τας νομοθετικάς συνελεύσεις του εις την προαγωγήν της δημοσίας εκπαιδεύσεως ως αύτη προβλέπεται υπό του συντάγματος, επεκύρωσε νόμον διά του οποίου ιδρύονται σχολαί και εν πρόσθετον άρθρον υπέρ του έθνους το οποίον ήδη προέβλεπε την ίδρυσιν εθνικού γυμνασίου, ως το σύνταγμα είχεν ορίσει.

Η έλλειψις διδασκάλων διά τας σχολάς και καθηγητών διά το γυμνάσιον απησχόλησε το δημόσιον εις κάθε περίστασιν και η Γερουσία εφρόντισε, διά της εξευρέσεως αλλοδαπού τίνος, ο οποίος επιθυμούσε να υπηρετήση το κράτος, να τον κρατήση μετά τίνος προσθέτου αμοιβής.

Η απόφασις της Γερουσίας της 11 Μαΐου 1804 προβλέπει προσωρινώς τον σεβ. ιερέα Ανδρέαν Ιδρωμένον ως διδάσκαλον της ελληνικής γλώσσης διά την γραμματικήν, λογοτεχνικήν και θρησκευτικήν διδασκαλίαν των ιερωμένων της Κερκύρας και των νέων, οι οποίοι έχουν ήδη προχωρήσει εις την ελληνικήν γλώσσαν ή έχουν ασπασθή την ιερωσύνην, και καθορίζει την μεθοδον και τάξιν.

Η αυτή απόφασις διορίζει τον λαϊκόν διδάσκαλον κύριον Περραιβόν διά την διδασκαλίαν της εθνικής γλώσσης εις τους νέους οι οποίοι προορίζονται διά τα Υπουργεία, εις τον δικαστικόν κλάδον και εις όσους ήθελον να προσέλθουν εκ της νήσου της Κερκύρας.

Μία άλλη απόφασις της 12 Νοεμβρίου 1804 θέτει τον κύριον Γαβριήλ Στάμπιλε Παγάνον εις την διάθεσιν της Κυβερνήσεως, εν αναμονή του διορισμού του εις την δημοσίαν εκπαίδευσιν, εξακολουθούντα εν τω μεταξύ να κρατή την θέσιν του καθηγητού της ηθικής, ως εις την απόφασιν της 14 Σεπτεμβρίου 1803, διά την εκπαίδευσιν των γραμματέων αντί αμοιβής 24 ταλλήρων, αυξηθείσης εις 30 διά της αποφάσεως της 4 Φεβρουάριου 1805, διά της οποίας εκλέγεται διδάσκαλος της φιλοσοφίας και ηθικής εις τους βοηθούς των Γραμματειών του κράτους, του Πρυτανείου και των άλλων Υπηρεσιών της Κερκύρας.

Συνετηρούντο οι τρεις διδάσκαλοι και επληρώνοντο χωρίς να έχει καθορισθή η ύλη των μαθημάτων και ενώ ουδέν άλλο συνεζητείτο ειμή ο τρόπος δημιουργίας διδασκάλων και η λειτουργία της σχολής, ούτοι παρέμενον άπρακτοι αναμένοντες τας κυβερνητικάς οδηγίας, ως συνέβη με τον σοφόν κύριον Καίσαρα Πελεγκρίνην, ο οποίος παρέμεινε και ωνομάσθη καθηγητής των μαθηματικών και της στρατιωτικής τέχνης διά της αποφάσεως της 20 Ιανουαρίου 1805.

Η Υπηρεσία επί των Εσωτερικών προέτεινε την προσωρινήν χρησιμοποίησιν τούτων εις την Κέρκυραν εις τους αντιστοίχους κλάδους, και διά της

αποφάσεως της 19 Ιουνίου η Γερουσία διέταξεν, όπως ο κύριος Στάμπιλε, ο κύριος Πελεγκρίνης και ο σεβ. Ιδρωμένος, υπό την εποπτείαν του αξιέπαινου διορισμένου κόμητος Καποδιστρίου, χρησιμοποιηθούν εις την Τένεδον κατά το σχέδιον, το οποίον έχει καθορίσει ο Επιθεωρητής, κατά την τάξιν και τον εσωτερικόν κανονισμόν τον οποίον θα εγκρίνη η Γερουσία.

Η προαναφερθείσα αναφορά προσφέρει τας σχετικάς απόψεις διά το σχέδιον του εσωτερικού κανονισμού και της τάξεως και εάν αύται ήθελον γίνει δεκταί υπό της Γερουσίας, θα αχθή ενώπιόν της ο Κανονισμός. Όθεν, πρέπει να αναγνωρισθή η καταλληλότης τούτων των απόψεων εν αναφορά προς την απόφασιν της 19 Ιουνίου, όχι τόσον διά να ιδρυθή το άριστον ει δυνατόν και πλέον επαγωγόν σχολείον διά την δημοσίαν εκπαίδευσιν, ως έχει προβλεφθή εις το σχέδιον των σχολείων και του εθνικού γυμνασίου, εντός ή εκτός του κράτους, ή εις το σχέδιον ανωτέρας εκπαιδεύσεως εις το εξωτερικόν, εάν δεν ανταποκρίνεται εις τα πράγματα ο σημερινός νόμος, αλλά διά να αναγνωρισθή εάν αι αρχαί αι οποίαι ετέθησαν ως ρυθμίζουσαι την σχολήν της Τενέδου και τα μέσα διά να τεθή εις λειτουργίαν είναι ανάλογα προς την απόφασιν της 19 Ιουνίου και δύνανται να ληφθούν ως κατευθυντήριοι γραμμαί κατά την σύνταξιν του Κανονισμού.

Τα μέτρα, επί των οποίων ο Επιθεωρητής ζητεί να εξουσιοδοτηθή διά την άμεσον λειτουργίαν της σχολής, αναφέρονται εις τον τόπον ή τα μέσα ή επί των υλικών αναγκών ή επί του επιδιωκομένου σκοπού. Όσον αφορά εις τον τόπον, υπάρχει η προτεινομένη αίθουσα της δημοσίας βιβλιοθήκης και αι άλλαι δύο αι οποίαι θεωρούνται κατάλληλοι και τρίτη, η οποία υπολογίζεται να προστεθή, και (υπάρχει το πρόβλημα) της εγκρίσεως των αναγκαίων εξόδων διά τας ανακαινίσεις και την λειτουργίαν. Όσον αφορά εις τα μέσα, ταύτα ανάγονται εις την προμήθειαν των αναγκαίων επίπλων, είτε διά την φύλαξιν, την περιποίησιν και την καθαριότητα του χώρου, ή ανάγονται επί του σχολικού εξοπλισμού, προμήθειαν βιβλίων και άλλων οργάνων χρησίμων και απαραιτήτων. Η Υπηρεσία θεωρεί επίκαιρον, συμφέρουσαν και αναγκαίαν την αιτουμένην έγκρισιν, άνευ της οποίας ματαίως δύναιαί τις να ελπίζη ότι θα ίδη να λειτουργή και να προοδεύη το περί ου ο λόγος ζήτημα.

Υπολείπεται πλέον να εξετασθούν αι αρχαί, βάσει των οποίων δύναται να επιτευχθή η πραγματοποίησις του τελικού σκοπού, συμφώνως προς το διάταγμα της 17 Ιουνίου.

Η απόφασις της 17 Ιουνίου, προκειμένου να συντηρηθούν οι διδάσκαλοι και καθηγηταί οι οποίοι πρόκειται να χρησιμοποιηθούν υπό της κυβερνήσεως εις το μελλοντικόν γυμνάσιον, διατάσσει να παραμείνουν εν ενεργεία εις Κέρκυραν εις τους κλάδους εις τους οποίους είναι κατάλληλοι. Η αναφορά του Επιθεωρητού ζητεί, όπως η σχολή θεσπισθή μόνιμος και να λάβη την Ονομασίαν Πρωτότοκος.

Ως το διάταγμα προβλέπει τρεις διδασκάλους εν ενεργεία εις τους αντι-

αντιστοίχους κλάδους, η σχολή θα διαιρεθή εις τρία τμήματα. Η αναφορά του Επιθεωρητού διαιρεί την σχολήν εις τέσσαρα τμήματα και ως εκ τούτου προβλέπει τέσσερεις διδασκάλους.

Εφ’ όσον το διάταγμα της 17 Ιουνίου θεωρεί προσωρινόν το παρόν έργον των διδασκάλων, οι οποίοι συνετηρούντο διά να τοποθετηθούν ύστερον εις τα σχολεία ή το γυμνάσιον, ούτοι οφείλουν εις τα μεν (σχολεία) ή εις το δε (γυμνάσιον) να εργασθούν, όταν ταύτα τεθούν εις λειτουργίαν. Εφ’ όσον η αναφορά του Επιθεωρητού θέλει μόνιμον την σχολήν της Τενέδου και τριετή την διάρκειαν των σπουδών, ούτοι οι διδάσκαλοι μετατίθενται οριστικώς εκ των σχολείων και το γυμνάσιον μεταφέρεται ουσιαστικώς εις Κέρκυραν, κατά παράβασιν του νόμου και του συντάγματος και αδικαιολόγητον καταστρατήγησιν του ανωτέρω διατάγματος της 17 Ιουνίου.

Η προβλεπομένη διαβάθμισις των μαθημάτων, η προκαθορισθείσα ύλη του σχολικού έτους, η διάρκεια αυτού, η μορφή των ετησίων εξετάσεων, η διανομή των μαθημάτων, η έναρξις του σχολικού έτους, ο δημόσιος χαρακτήρ των λόγων των καθηγητών και η έναρξις του κλασσικού λυκείου, η παρουσία των Αρχών του κράτους, πολιτικών, στρατιωτικών και εκκλησιαστικών, η θεία εξουσία εκ της οποίας πηγάζει η πρόσκλησις προς τους αρχηγούς των οικογενειών, η θέσπισις καταλόγου ο οποίος θα περιέχη τα ονόματα των μαθητών, η επίσημος μορφή της εγγραφής, η διαίρεσις των τάξεων και η εγγραφή εις αυτάς δι’ εντύπων πιστοποιητικών, αι δημόσιαι διατάξεις αι οποίαι θα εξασφαλίζουν την πιστήν εφαρμογήν και πρόοδον, η άμεσος επίβλεψις και γνώσις εκ μέρους της Γενικής Διοικήσεως και της Γερουσίας, η άμεσος επίδρασις επί της κοινωνικής και πολιτικής καταστάσεως των μαθητών, αι ποιναί και η έκπτωσις εκ των δημοσίων θέσεων, τα βραβεία κοινωνικής προβολής τα οποία προορίζονται διά τους επιμελείς, άπαντα ταύτα δηλούν και προβάλλουν τον τρόπον με τον οποίον είναι διηρημένη η σχολή και τον μόνιμον χαρακτήρα αυτής μετά πνεύματος αντιθέτου προς την απλήν βούλησιν του διατάγματος της 17 Ιουνίου, ως δεν απεφάσισε η Γερουσία, δεν επεκύρωσε η κοινότης, κατά τρόπον ανωφελή διά κάθε είδους σχέσιν διά να τύχη υφ’ ημών συζητήσεως.

Η Υπηρεσία επί των Εσωτερικών δεν δύναται να κατανοήση τας αρχάς επί των οποίων ο Επιθεωρητής επιδιώκει να στερεώση την αναγγελθείσαν σχολήν της Τενέδου. Αντιθέτως ευρίσκει ότι αύται διαφέρουν του στόχου του διατάγματος της 17 Ιουνίου, ότι τοιαύτη σχολή, κατωτέρα η γυμνάσιον, είναι σαφώς και ευθέως αντίθετος προς τον νόμον, ότι αύτη θα παρεβίαζε τας διατάξεις του συντάγματος και του νόμου ως προς την μονιμότητα ουχί μόνον των σκοπών αλλά και των χρηματικών κεφαλαίων επί των οποίων θα βασίζη την υπόστασίν της και την πρόοδόν της, ότι η υποταγή αυτής εις νέας διατάξεις του νόμου δεν της στερεί τον επικίνδυνον και ολέθριον χαρακτήρα, πράγμα το οποίον τώρα τείνει να επωμισθή η Υπηρεσία επί των

Εσωτερικών, η οποία οφείλει να διαφωνίση προς τοιαύτας αρχάς και μορφήν και να καλέση τον Επιθεωρητήν να καταρτίση κανονισμόν σύμφωνον προς το άρθρον Ε΄ του διατάγματος της 17 Ιουνίου, αναφερόμενον εις αυτήν την προσωρινήν λειτουργίαν, ως ηθέλησε και απεφάσισε η Γερουσία, διά τους διδασκάλους τους οποίους έχει προσλάβη και μισθοδοτεί.

Όθεν η Υπηρεσία προτείνει την ακόλουθον μορφήν διατάγματος:

Τη .... Σεπτεμβρίου 1805 Η Γερουσία

Αναγνωσθείσης της λεπτομερούς αναφοράς της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών, η οποία εξετάζει και συζητεί την αναφοράν του Επιθεωρητού της σχολής της Τενέδου

Αποφασίζει

Την αποδοχήν της αναφοράς της Υπηρεσίας, διατάσσουσα την διαβίβασιν αυτής εις τον Επιθεωρητήν, ίνα ούτος εντός οκτώ ημερών καταρτίση τον σχετικόν κανονισμόν συμφώνως προς το πνεύμα του διατάγματος της 17 Ιουνίου, διά την πλέον σύντομον λειτουργίαν της σχολής της Τενέδου.

14

Ο I. Καποδίστριας ειργάσθη εντατικώς επί μήνας διά να οργανώση το Σχολείον της Τενέδου. Την 3ην Νοεμβρίου 1805 εγένοντο επισήμως τα εγκαίνια της λειτουργίας του. Ο Επιθεωρητής, προσφωνών τους μαθητάς, είπε τα εξής:

Σήμερον η πατρίς και η Κυβέρνησις έρχεται εις προσωπικήν γνωριμίαν μαζί σας. Τα ονόματά σας εγγεγραμμένα εις τον δημόσιον τούτον πίνακα τιμώσι τας διαθέσεις σας.

Ιδού τα καθήκοντα τα οποία καλείσθε να εκτελέσητε.

Εξουσιοδοτηθείς υπό του άρθρου VII του κανονισμού και του θεσπίσματος της Εξοχωτάτης Γερουσίας της 22 Οκτωβρίου, συμβουλευθείς τους διδασκάλους σας σας αναγγέλλω αυτούς εις την ακολουθούσαν διαταγήν.

Μαθηταί! Σείς πρώτοι ανεγεννήσατε εις την πατρικήν καρδίαν της Κυβερνήσεως Υψηλάς ελπίδας. Εστέ βέβαιοι ότι είσθε το πολυτιμώτερον αντικείμενον των μεριμνών της. Αύτη σας επιβλέπει και σας προστατεύει. Ανταποκριθήτε διά του ζήλου σας εις τα ευεργετήματά της και θα λάβετε γενναίαν ανταμοιβήν.

Εκ του Κανονισμού, τον οποίον μνημονεύει ο Καποδίστριας, παρατίθενται τα πρώτα άρθρα.

1

Το προσωρινόν Σχολείον Τενέδου, προορίζεται διά την εκπαίδευσιν των

νέων υπαλλήλων της Εξοχωτάτης Γερουσίας, της τοπικής Κυβερνήσεως, των τοπικών υπηρεσιών, των στρατιωτικών και των κληρικών της νήσου Κερκύρας.

2

Θα δέχεται τους νέους εκείνους οίτινες αυθορμήτως θα θελήσωσι να εγγραφώσι ως μαθηταί εις τας οικείας τάξεις και θα συμμορφωθώσιν εις τας διατάξεις αίτινες διέπουσι την εκπαίδευσιν.

3

Προς το παρόν το Σχολείον διαιρείται εις τέσσαρα τμήματα.

Εις το πρώτον εγγράφονται οι έχοντες αρχάς των πρώτων στοιχείων της Εθνικής γλώσσης. Διδάσκαλος ο κ. Χριστόφορος Περραιβός.

Εις το δεύτερον οι έχοντες γνώσεις της Ελληνικής φιλολογίας. Διδάσκαλος ο αιδ. Δρ. Ανδρέας Ιδρωμένος.

Εις το τρίτον, οι επιθυμούντες να εκμάθωσι τα στοιχεία των επιστημών και να εκπαιδευθώσιν εις τα στρατιωτικά. Καθηγητής ο Ευγ. Κος Καίσαρ Πελλεγκρίνης.

Εις το τέταρτον οι έχοντες αρχάς φιλοσοφίας. Καθηγητής ο κ. Δρ. Γ. Στάμπιλε Παγάνος.

Ο κανονισμός εξακολουθεί εις 15 άρθοα να προβλέπη περί όλων των ζητημάτων του σχολείου. Της παρουσιάσεως των μαθητών εν τη μεγάλη αιθούση της βιβλιοθήκης. Της πειθαρχίας των μαθητών. Των ποινών. Των οργάνων των σπουδών. Του κλητήρος. Της προμηθείας βιβλίων προς διευκόλυνσιν της εκπαιδεύσεως. Της λογοδοσίας της προόδου των μαθητών προς την Γερουσίαν και τέλος των δαπανών του σχολείου.

Τα «καθήκοντα» τα οποία οι μαθηταί της Σχολής εκαλούντο να εκτελέσουν, προσδιορίζονται σαφώς και αναλυτικώς εις τον ακόλουθον Κανονισμόν:

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

1ον. Η Κυβέρνησις διά του Επιθεωρητού, ο Επιθεωρητής διά των διδασκάλων θα πληροφορήται κατά μήνα την επίδοσιν, την επιμέλειαν και τας προόδους εκάστου μαθητού.

2ον. Εις έκαστον τμήμα τηρείται βιβλίον παρόντων και απόντων, επιμελών και αμελών και των εξαιρετικής προόδου.

3ον. Παρών είναι ο ευρισκόμενος εν τω σχολείω την καθορισθείσαν ημέραν και ώραν και απαντά εις το προσκλητήριον του διδασκάλου ή του προς τούτο ενταλθέντος μαθητού υπό του διδασκάλου.

4ον. Απών είναι ο μη δικαιολογών προηγουμένως την απουσίαν του.

5ον. Μόνη αιτιολογία απουσίας είναι η ασθένεια. Πάσα άλλη δικαιολογία θα γίνεται γνωστή εις τον επιθεωρητήν υπό του διδασκάλου.

 6ον. Μελετηροί είναι οι ασχολούμενοι μετά ζήλου, όπως επωφεληθώσιν της διδασκαλίας.

7ον. Αμελείς οι μη επωφελούμενοι των μαθημάτων.

8ον. Πας μαθητής δύναται να μεταβαίνη προς συνάντησιν του διδασκάλου, κατ’ οίκον η αλλαχού προς επίλυσιν απορίας.

9ον. Προοδεύοντες θα θεωρούνται οι μαθηταί οίτινες ήθελον συνθέση οιονδήποτε βιβλιάριον και παρουσιάση τούτο εις τον διδάσκαλον επί θεμάτων τα οποία εδιδάχθησαν.

Το ποίημα τούτο διά τους μαθητάς της α΄ και της β΄ τάξεως θα είναι σύνθεσις εις το Εθνικόν ιδίωμα εις πεζόν ή έμμετρον λόγον. Διά τους της γ΄ πρόβλημα αριθμητικής η μαθηματικών. Διά τους της δ΄ περίληψις εκ του διδασκομένου κειμένου μετά κριτικών σχολίων.

10ον. Οι διδάσκαλοι οφείλουσι να εξετάζωσι μεθ’ υπομονής τα ποιήματα ταύτα, διά να κρίνωσι εάν είναι άξια της εκτιμήσεως της Κυβερνήσεως.

11ον. Οι αποδεικνύοντες επίδοσιν διά των ποιημάτων τούτων θα βραβεύονται και θα απολαμβάνουσι της εκτιμήσεως του δημοσίου εις ανταμοιβήν των κόπων και των μελετών των.

12ον. Οι απουσιάζοντες θα επιπλήττονται καθώς και οι αμελείς. Εν υποτροπή θα επιβάληται άλλη ποινή.

13ον. Εις το πρώτον τμήμα και εις το 2ον θα παραδίδωνται μαθήματα καθ’ εκάστην πλην της Κυριακής, Της Πέμπτης και των εορτών της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Τα σχολεία των δύο τμημάτων θα ανοίγωσι την πρωΐαν την 8ην προ μεσημβρίας μέχρι της 11ης. Το απόγευμα από της 3ης μ.μ. μέχρι της 5ης μ.μ.

14ον. Οι υπάλληλοι μαθηταί δικαιούνται να εξετάζωνται πρώτοι και να αναχωρώσι άμα τελειώσουν. Δύνανται δε να απουσιάζωσι το απόγευμα.

15ον. Οι μαθηταί οι έχοντες γνώσεις Ελληνικής θα προμηθευθούν τα εξής βιβλία:

Γραμματικήν Κ) νου Λασκάρεως.

Μύθους του Αισώπου.

Ένα Χρυσολωράν.

16ον. Οι μη έχοντες γνώσιν της Ελληνικής θα προμηθευθώσι:

Την παιδαγωγικήν Αποθήκην των παίδων.

17ον. Άπαντες θα φέρωσι τετράδιον γραφής.

18ον. Όσοι δεν δύνανται να προμηθευθώσι τα ανωτέρω βιβλία, θα λάβωσι ταύτα παρά της Κυβερνήσεως διά του Επιθεωρητού.

19ον. Οι μαθηταί του 2ου τμήματος θα προμηθευθώσι τα εξής βιβλία και τετράδιον γραφής:

Γραμματικήν Λασκάρεως.

Εγκυκλοπαιδείαν.

 Όσοι δεν δύνανται να τα προμηθευθώσι θα τα λάβωσιν παρά της Κυβερνήσεως δωρεάν.

20όν. Εις τους ιερείς του Β΄ τμήματος θα παραδίδωνται μαθήματα εις ιδιαιτέραν αίθουσαν.

21ον. Εις το γ΄ τμήμα θα παραδίδωνται μαθήματα Τρίτην, Πέμπτην και Σάββατον από της 2 μ.μ. μέχρι της 5 μ.μ.

22ον. Εις το δ΄ τμήμα θα παραδίδωνται μαθήματα Δευτέραν, Τετάρτην και Παρασκευήν από της 9ης π.μ. μέχρι της 11 π.μ.

Θα προμηθευθώσι τα εξής βιβλία:

Ιταλικήν λογικήν του Αββά Γκενοβέλλη.

Όσοι δεν δύνανται να το αγοράσωσι θα λάβωσι τούτο παρά του επιθεωρητού.

23ον. Πας νέος θέλων να εγγραφή εις τι των τμημάτων θα παρουσιάζεται εις τον Επιθεωρητήν.

24ον. Το άνοιγμα του σχολείου θα γίνη την 20ήν Νοεμβρίου. Οι μαθηταί θα λάβωσιν αντίτυπον του κανονισμού και το δελτίον της εγγραφής των.

Την επομένην πάντες οι μαθηταί θα εύρωσι την θέσιν των εις το σχολείον και το πρώτον μάθημα θα γίνη παρουσία του Επιθεωρητού.

Το παρόν θέλει τυπωθή και αναρτηθή εις τας αιθούσας εκάστου τμήματος.

Αντίτυπον θα αποσταλή εις τους αρχηγούς των διαμερισμάτων και θα παραδοθή εις τους μαθητάς διά την ακριβή τήρησιν.

3 Νοεμβρίου 1805

Ο Επιθεωρητής

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

15

Αρχείον Ιονίου Γερουσίας

Κιβώτιον 199, αρ. 291

A di 5 gennaro 1806

Il Senato

Considerando il zelante rapporto dell’emerito Inspettore della pubblica scuola del Tenedos conte Capodistria e la polizza delle spese dalla sua lealtà incontrate per l’attivazione della scuola stessa, altre anteriori ed altre posteriori al regolamento 23 ottobre, tutte ineccepibilmente documentate, e nelle quali si ravisa il risparmio e l’utilità dell’oggetto, conciliato

in ogni rapporto dalla vigilanza, attività e virtuoso zelo dell’Inspettore stesso, che alle altre gravi sue inspezioni onora se stesso, la patria e la nazione col consacrarsi al felice andamento della pubblica educazione tanto interessante le paterne cure del Governo.

Considerando il filantropico sentimento che mosse l’Inspettore stesso a prestare accoglimento umano, ospitalità e sussistenza al greco ciprioto, che abbandonando il patrio suolo senza appoggi e protezioni, colla fiducia della generosità della Repubblica venne nel di lei seno a ricevere istruzione e mezzo di sussistenza.

Considerando la proposizione di sciegliere due Protoscoli, che prestar si debbano con assidua attività al sollevo degl’lnstitutori ed al miglior andamento degl’aluni con una mensuale gratificazione eguale a quella dell’usciere.

Considerando la proposizione fatta per l’assegno di un soprasoldo alli due Institutori Idromeno e Perevò ed al Professore di filosofia, udito il parere della sua Camera dell’interno, decreta:

1° E manifestato il pubblico pienissimo aggradimento all’egregio Inspettore della pubblica scuola conte Capodistria per il suo consacramento in argomento che promove il ben essere della società ed interessa le più tenere ed affettuose cure del Senato.

2° Sono pienamente approvate le spese incontrate dal medesimo con tanto risparmio per l’attivazione della pubblica scuola e per il soccorso prestato al giovine ciprioto ascendenti a tallari 264 a tenor della polizza prodotta e de’ relativi documenti, delli quali dovrà essere rimborsato dal fondo destinato per la pubblica instruzione.

3° Si risserva il Senato di deliberare opportunemente sopra le altre proposizioni de Protoscoli e per al soprasoldo da assegnarsi agl’Institutori ed al Professore di filosofia.

4° Il Segretario di Stato dell’Interno è incaricato di dar corso al presente.

Stamo Calichiopulo vice preside

Giovanni Cappadoca senatore

Pasquale Gramaticopulo senatore

Eustachio Pignatore senatore

Anziolo Calichiopulo senatore

Basilio Gavo senatore

Giovanni Querini senatore

Giorgio Stai senatore

Rocco Cezoni senatore

 Giovanni Pillarino Attanasio senatore

Michele Tipaldo senatore

Gianni Vlastò senatore

Il Segretario di Stato conte SICURO

Τη 5 Ιανουαρίου 1806

H Γερουσία

Εκτιμώσα την πλήρη ζήλου έκθεσιν του αξιοτίμου επιθεωρητού της δημοσίας σχολής της Τενέδου κόμητος Καποδιστρίου και την απόδειξιν των εξόδων εις τα οποία μετά τιμιότητος προέβη διά την λειτουργίαν της αυτής σχολής, άλλα προγενέστερα και άλλα μεταγενέστερα του Κανονισμού της 22 Οκτωβρίου, άπαντα κατά τρόπον αδιάβλητον τεκμηριωμένα και εις τα οποία διακρίνονται η φειδώ και η ωφέλεια διά κάθε προτεινόμενον μέτρον, ως και η δραστηριότης και ο αξιέπαινος ζήλος του αυτού Επιθεωρητού, ο οποίος και επ’ ευκαιρία άλλων επιθεωρήσεων ετίμησε εαυτόν, την πατρίδα και το έθνος διά της αφοσιώσεως εις την πρόοδον της δημοσίας εκπαιδεύσεως, η οποία τυγχάνει τόσων φροντίδων εκ μέρους της Κυβερνήσεως.

Εκτιμώσα τα φιλάνθρωπα αισθήματα, άτινα ώθησαν τον αυτόν Επιθεωρητήν να παράσχη εύσπλαγχνον υποδοχήν, φιλοξενίαν και βοήθειαν εις τον Έλληνα εκ Κύπρου, ο οποίος εγκατέλειψε την πάτριον γην άνευ υποστηρίξεως και προστασίας και μετά μόνης της εμπιστοσύνης εις την γενναιοφροσύνην της Δημοκρατίας ήλθεν εις τας αγκάλας της, διά να λάβη εκπαίδευσιν και να εύρη πόρους προς συντήρησίν του.

Εκτιμώσα την πρότασιν περί εκλογής δύο Πρωτοσχόλων, οι οποίοι θα βοηθήσουν μετά ζήλου διά την ανακούφισιν των διδασκάλων και την πρόοδον των μαθητών και οι οποίοι θα έχουν τας μηνιαίας απολαβάς του κλητήρος.

Εκτιμώσα την πρότασιν περί χορηγήσεως χρηματικού επιδόματος εις τους δύο διδασκάλους Ιδρωμένον και Περραιβόν και εις τον καθηγητήν της φιλοσοφίας, ακουσθείσης της γνώμης της Υπηρεσίας επί των Εσωτερικών,

Αποφασίζει

Α΄. Διαδηλούται η πλήρης ευαρέσκεια του δημοσίου εις τον έξοχον επιθεωρητήν της δημοσίας σχολής κόμητα Καποδίστριαν, διά την αφοσίωσιν εις το έργον, το οποίον βοηθεί εις την εξύψωσιν της κοινωνίας και επάγεται τας πλέον τρυφεράς και φιλοστόργους φροντίδας της Γερουσίας.

Β΄. Εγκρίνονται πλήρως αι δαπάναι, εις τας οποίας υπεβλήθη ο αυτός μετά πνεύματος οικονομίας διά την λειτουργίαν της δημοσίας σχολής και διά

την βοήθειαν του νεαρού Κυπρίου, αι οποίαι ανήλθον εις 264 τάλληρα, συμφώνως προς την απόδειξιν και τα σχετικά έγγραφα, και αι οποίαι θα εξοφληθούν υπό του ταμείου της δημοσίας εκπαιδεύσεως.

Γ΄. Η Γερουσία επιφυλάσσεται να απαντήση καταλλήλως επί των λοιπών προτάσεων διά τους Πρωτοσχόλους και διά το επίδομα εις τους διδασκάλους και τον καθηγητήν της φιλοσοφίας.

Δ΄. Ο Γραμματεύς της Επικρατείας επί των Εσωτερικών επιφορτίζεται διά την διεκπεραίωσιν της παρούσης.

Στάμος Χαλικιόπουλος, αντιπρόεδρος

Ιωάννης Καππάδοκας, γερουσιαστής

Πασχάλης Γραμματικόπουλος, γερουσιαστής

Ευστάθιος Πινιατόρος, γερουσιαστής

Άγγελος Χαλικιόπουλος, γερουσιαστής

Βασίλειος Γκαβός, γερουσιαστής

Ιωάννης Κουερίνης, γερουσιαστής

Γεώργιος Στάης, γερουσιαστής

Ρόκκος Τσιτσώνης, γερουσιαστής

Ιωάννης Πυλαρινός Αθανάσιος, γερουσιαστής

Μιχαήλ Τυπάλδος, γερουσιαστής

Γιάννης Βλαστός, γερουσιαστής

Ο Γραμματεύς της Επικρατείας κόμης Σιγούρος

16

Την 23ην Μαρτίου 1806 ο Επιθεωρητής της Σχολής Τενέδου υποβάλλει εις την Γερουσίαν μακράν έκθεσιν εις την οποίαν εκφράζει το παράπονον ότι εις την Σχολήν δεν φοιτούν μαθηταί και ότι μόνον εις το μάθημα της φιλοσοφίας παρατηρείται ακόμη προσέλευσις αριθμού τίνος μαθητών.

«Οι κανονισμοί αποδεικνύονται εκ πείρας άνευ αποτελέσματος, εφ’ όσον η Κυβέρνησις δεν ήθελεν άρη όλα τα εμπόδια έμμεσα και άμεσα, τα οποία απομακρύνουσι την νεολαίαν. Εκ των αμέσων εμποδίων είναι η αργία και η διαφθορά, εις ην έχουσι συνηθίσει οι νέοι της Κερκύρας, εις την αταξίαν των καθηγητών και διδασκάλων να επιτελώσι το καθήκον των και εις την ανικανότητά των να καθιστώσιν ευάρεστα τα μαθήματα. Εκ των εμμέσων δε αναμφιβόλως είναι το ακατάστατον και καταστρεπτικόν σύστημα πάσης πολιτικής, συστηματοποιήσεως των γραμματειών της Κυβερνήσεως.

»H έλλειψις ενθαρρύνσεως εκ μέρους της Κυβερνήσεως προς τους ολίγους

εκείνους οίτινες δεν πλήττονται υπό της διαφθοράς των περισσοτέρων, η ατιμωρησία και το χείριστον η προστασία προς τους αμελείς και αναξίους (Είναι δε τούτο το χείριστον, διότι είναι γνωστόν εις πάντας τους εντοπίους, ότι οι νέοι είναι συνειθισμένοι εις την αργίαν, αφ’ ου γνωρίζουσι, οποίαν εκπαίδευσιν έλαβον μέχρι τούδε). Να ενθαρρύνωνται όμως εις την αργίαν υπό των εντεταλμένων να καταστήσωσι τούτους ωφελίμους πολίτας, τούτο είναι μία αλήθεια την οποίαν ευνοούν όσοι δεν έχουν διεφθαρμένην την ψυχήν των. Τα σχολεία της Ελληνικής γλώσσης ώφειλον να είναι ανοικτά προ και μετά μεσημβρίαν, συμφώνως προς τα διατεταγμένα, αλλ’ οι διδάσκαλοι με την πρόφασιν της απομακρύνσεως των μαθητών δεν προσέρχονται και ούτω κατήντησαν ως άλλοι συνταξιούχοι, ή οικοδιδάσκαλοι ενίων μαθητών. Τα σχολεία παρέλυσαν και απώλεσαν την κρατικήν αξιοπρέπειαν άνευ της οποίας ουδέποτε θα έχωσι μαθητάς. Τα άλλα δύο τμήματα φιλοσοφίας και μαθηματικών δεν παρουσιάζουσι την αυτήν αταξίαν, αλλ’ η των μαθηματικών είναι έρημος, η δε άλλη θα ερημωθή ακολουθούσα το παράδειγμα της πρώτης, διότι οι νέοι οίτινες οφείλουσι να προσέρχωνται σχεδόν πάντες δημόσιοι υπάλληλοι, θα εύρωσι δικαιολογίαν, προβάλλοντες την υπηρεσίαν των. Οι δυστυχείς ούτοι νέοι ευρίσκουσι πραγματικόν εμπόδιον τους προϊσταμένους των, διότι φοβούνται ότι εάν συχνάζωσιν εις το σχολείον θα χάσωσι την μικράν ωφέλειαν, ήτις τοις παραχωρείται. Άλλοι δε προβάλλουν ως πρόσχημα την υπηρεσίαν των. Οι προϊστάμενοι λοιπόν των υπηρεσιών, οι οποίοι έχουσι το δικαίωμα να διορίζωσι νέους εις δημοσίας υπηρεσίας, άνευ της εγκρίσεως της Κυβερνήσεως, αλλά μόνον της αρεσκείας των, συντελούσι πολλάκις να βλέπωμεν να ανττιδρώσι εις τας διαταγάς της Κυβερνήσεως αμέσως ή εμμέσως. Ούτω αι δημόσιαι γραμματείαι καταντώσι σχολεία, ένθα η δυστυχής νεολαία διδάσκεται μόνον πώς είναι δυνατόν να απολαμβάνη ελάχιστα κέρδη. Ο απερίσκεπτος ούτος συρφετός της νεολαίας κακώς εξυπηρετεί το κράτος, το οποίον δεν αγαπά, διότι την θέσιν του οφείλει εις τον προϊστάμενον και ουχί εις αυτά. Τουναντίον η Κυβέρνησις χάνει το δικαίωμα να βραβεύη διά θέσεως τους αξίους νέους, ικανούς να την εξυπηρετήσωσι και με υγιές το ήθος. Είναι δε φανερόν ότι προκύπτει μεγάλη απογοήτευσις διά τους καλούς νέους εκ του περιέργου τούτου συστήματος, οίτινες διά τούτο είναι αξιοι συμπαθειας, εάν εγκαταλείπωσιν εαυτούς εις το σκότος και την ποταπότητα. Μεγαλύτερα δε προκύπτει απογοήτευσις εκ της αδιαφορίας του Κράτους και των λειτουργών του, οίτινες εμποδίζουσι τους νέους να εκπαιδευθώσι και των Ελλήνων εκκλησιαστικών και αξιωματικών εκείνων, οίτινες περιφρονούσι τας διαταγάς του δημοσίου, ως προς το ζήτημα της εκπαιδεύσεως. Ουδείς λειτουργός εφάνη ποτέ εις το σχολείον, όπως παρακολουθήση και ενθαρρύνη την νεολαίαν, ήτις επιθυμεί να εκπαιδευθή. Εάν η κατάστασις εξακολουθήση, προτιμώτερον είναι οι πόροι οι διατεθέντες διά την εκπαίδευσιν να προορισθώσιν δι’ άλλον σκοπόν. Εάν όμως θελήσωμεν, ως επιθυμούμεν, να υποστηρίξωμεν το ίδρυμα τούτο, το οποίον θα στερεώση και τα

άλλα, θα ήτο δυνατόν να γίνη δεκτός ο κάτωθι κανονισμός, αρκεί μόνον να έχωμεν την θέλησιν και την σταθερότητα να τηρήσωμεν αυτόν».

Συνεπείς της εκθέσεως ταύτης η Γερουσία εψήφισε το υποβληθέν ψήφισμα την 15ην Ιουνίου 1806.

ΘΕΣΠΙΣΜΑ

1. Πας προϊστάμενος υπηρεσίας θα υποβάλη εντός 8 ημερών τα ονόματα και την ηλικίαν των υπαλλήλων του.

2. Πας διοριζόμενος υπάλληλος εγκρίνεται υπό της Γερουσίας.

3. Πάντες οι υπάλληλοι οι μη συμπληρώσαντες το εικοστόν έτος της ηλικίας των υποχρεούνται να φοιτήσωσιν εις το σχολείον.

4. Ο διορισμός των υπαλλήλων του λοιπού θα ενεργείται υπό της Γερουσίας. Προσόντα θα είναι ηλικία 21 ετών, πιστοποιητικόν ότι ηκολούθησαν τα μαθήματα του σχολείου.

5. Ουδείς λειτουργός θα λάβη ανωτέραν θέσιν, εάν δεν παρουσιάση πιστοποιητικόν ότι οι υπάλληλοί του ηκολούθησαν τα μαθήματα του σχολείου.

6. Πας προϊστάμενος του οποίου οι υπάλληλοι αρνούνται να ακολουθήσωσι τα μαθήματα και δεν έχουσι συμπληρώση το 21 έτος της ηλικίας των, οφείλει να παύση αυτούς.

7. Όλοι οι εκκλησιαστικοί αμφοτέρων των δογμάτων κληθέντες υπό των

επισκόπων να εκπαιδευθώσι και αρνηθώσι τούτο παύονται από πάσης ιεροτελεστείας και εάν δε δεν εχειροτονήθησαν, δεν θα έχωσι το δικαίωμα τούτο.

8. Επίσης και οι αξιωματικοί.

9. Τα πιστοποιητικά σπουδών εκδίδονται υπό των οικείων καθηγητών και κυρούνται υπό του επιθεωρητού.

10. Η τοπική τιμητεία είναι υπεύθυνος διά την τήρησιν των άρθρων 1, 2, 3, 4, 5, και 6. Ο Σεβ. Μητροπολίτης και ο Λατίνος τοποτηρητής διά το 7ον και ο διοικητής του Τάγματος διά το 8ον.

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

17

Την 23ην Απριλίου 1806 η Γερουσία διά θεσπίσματος της εκφράξει την ευγνωμοσύνην της Επτανήσου Πολιτείας προς την οικογένειαν Ζωσιμά διά τας δωρεάς της υπέρ της νεολαίας των νήσων. Το θέσπισμα τούτο εξεδόθη κατόπιν εκθέσεως του Καποδίστρια. Εις την έκθεσιν αυτήν έγραφεν ο Καποδίστριας:

—Η Ελληνική οικογένεια των Ζωσιμά, εγκατεστημένη εν Ρωσσία, ευηργέτησε πολλάκις την νεολαίαν της Πολιτείας αποστέλλουσα, προς χρήσιν

των δημοτικών σχολείων, ελληνικά βιβλία και, το μάλλον ενδιαφέρον, βιβλία των συμπατριωτών Ευγενίου Βουλγάρεως και Νικηφόρου του Θεοτόκη.

»Το 1803, απέστειλεν 34 αντίτυπα μαθηματικών του Νικηφόρου Θεοτόκη, 19 τόμους ιεράς Ιστορίας, 10 αντίτυπα του Κορυδαλέως περί Αγίου Πνεύματος, 7 αντίτυπα της «Αινειάδος» του Βιργιλίου και 7 των «Γεωργικών» του Ευγενίου Βουλγάρεως καί τινα τομίδια του εγκωμίου του Αλεξάνδρου Α΄.

» Πολλαί είναι αι αποστολαί επίσης του εν Λιβόρνω Μιχαήλ Ζωσιμά, Προξένου της Πολιτείας, εκ σχολικών βιβλίων, 7 τόμοι του Ομήρου, 4 του Θουκυδίδου, επίσης απέστειλεν εις Κεφαλληνίαν και Ζάκυνθον, Λευκάδα και Κύθηρα, Ιθάκην και Παξούς.

»Κατά το έτος τούτο ο απεσταλμένος της Πολιτείας εν Κ) πόλει Λευκόκοιλος απέστειλε κιβώτιον πλήρες βιβλίων του αυτού δωρητού εκ Ρωσσίας. Περιείχε έργα του Κορυδαλέως, του Νικηφόρου και 48 αντίτυπα της μεταφράσεως του Βιργιλίου του Ευγενίου. Υπάρχει δε ακόμη εις χείρας του ανταποκριτού του Πασχάλη κιβώτιον μη παραδοθέν εισέτι. Όπως εκτιμηθώσι τα αισθήματα της φιλογενούς ταύτης οικογενείας θα αναφέρω ότι εδόθη το ποσόν 100.000 ρουβλίων, προς ανέγερσιν και συντήρησιν της Σχολής Ιωαννίνων.

18

Την 26ην Μαΐου 1806 ο Καποδίστριας υποβάλλει νέαν έκθεσιν εις την Γερουσίαν. Αντικείμενον και της εκθέσεως αυτής είναι η συνεχιζόμενη απροθυμία της νεολαίας να ανταποκριθή εις τας θυσίας του Κράτους διά την οργάνωσιν της δημοσίας εκπαιδεύσεως. Επαναλαμβάνει τας επικρίσεις, τας οποίας είχε περιλάβει και εις την προηγουμένην έκθεσιν, εναντίον των προϊσταμένων των υπηρεσιών και εκθέτει τα αναγκαία μέτρα χωρίς την λήψιν των οποίων θα ήτο περιττή η συνέχισις της λειτουργίας της Σχολής της Κερκύρας, καθώς και των σχολείων των άλλων νήσων, τα οποία δεν είχον λειτουργήσει ακόμη, αν και είχον διωρισθή μερικοί διδάσκαλοι, ελλείψει μαθητών.

«Και 1ον ουδέποτε οι μαθηταί μας θα προσέλθωσιν εις τα σχολεία αυθορμήτως. Η πείρα και τα αποτελέσματα αποδεικνύουσι μοιραίως την αλήθειαν ταύτην. Η λογική συνετέλεσεν να αισθανθώσι την ανάγκην της εκπαιδεύσεως, όσοι συνησθάνθησαν μόνον το Κράτος με την αληθή του εύνοιαν.

» Η αξία της γραμματικής και επιστημονικής εκπαιδεύσεως νοείται μόνον υπό των λαών εκείνων, οίτινες, διά της αξίας των γραμμάτων και των επιστημών, είδον να υψούται εις υψηλήν και φωτοβόλον σφαίραν ο πολίτης, όστις λόγω γεννήσεως και περιουσίας ήτο προωρισμένος διά δουλικά και ακατονόμαστα έργα.

» Οι λαοί μας δεν ηδυνήθησαν, ούτε πριν, ούτε κατά ταύτην την πρώ-

πρώτην περίοδον του ελευθέρου βίου των να γνωρίσωσι και εκτιμήσωσι την αλήθειαν ταύτην.

» 2ον. Η βία λοιπόν και τα θέλγητρα θα οδηγούσι τους μαθητάς εις το σχολείον και θα αναγκάζωσι τους γονείς να τους πείθωσι.

» 3ον. Προέτεινα, όπως όσοι νέοι είναι όπως δήποτε εις δημοσίαν θέσιν πολιτικήν, στρατιωτικήν και εκκλησιαστικήν, υποχρεωθώσι να συχνάζωσιν επιμελώς στα σχολεία. Προέτεινα όπως η αμέλεια διά πρώτην φοράν τιμωρείται δι’ επιπλήξεως, η υποτροπή διά τιμωρίας και η συστηματική ανυπακοή δι’ αποκλεισμού από πάσης δημοσίας υπηρεσίας. Τους δε γονείς, όταν αποδειχθή ότι εξ αμελείας των τα τέκνα των δεν προσέρχονται εις το σχολείον, διά των αυτών ποινών.

» 4ον. Προέτεινα την βράβευσιν των επιμελών και την ενθάρρυνσιν των προθύμων γονέων, αλλ’ ουδέν των μέτρων τούτων ελήφθη υπ’ όψει και το υπόμνημά μου ελησμονήθη και εν τοσούτω η σχολή Τενέδου είναι άνευ μαθητών.

» 5ον. Οι μαθηταί οίτινες επιδεικνύουσι τοιαύτην περιφρόνησιν διά το σχολείον τυγχάνουσιν ενθαρρύνσεως. Είς εκ των πρώτων αποστατών της σχολής και εκ των εχόντων μεγαλυτέραν ανάγκην εκπαιδεύσεως, ο κ. Γάσπαρης Τζαγκαρόλος, βοηθός μέχρι τούδε της τοπικής τιμητείας, διωρίσθη γραμματεύς του Εμποροδικείου Κέρκυρας.

» 6ον. Πολλοί γονείς και πολλοί προϊστάμενοι ετόλμησαν να διατάξωσι οι πρώτοι τα τέκνα των, οι δεύτεροι τους υπαλλήλους των να μη προσέρχωνται εις το σχολείον, αλλά να παραμένωσι εις την είσοδον των γραφείων. Οι γονείς ούτοι και οι προϊστάμενοι θα ήτο ορθόν να γίνωσι γνωστοί, αλλά ποια ωφέλεια θα προέκυπτεν εκ τούτου αφ’ ου θα έμενον ατιμώρητοι ;

» 7ον. Τέλος ουδείς των δημοσίων υπαλλήλων της Γενικής Κυβερνήσεως, η της τοπικής, αν και παρ’ εμού παρωρμήθησαν δι’ επίτηδες επισήμου προσκλήσεως, ηθέλησαν να προσέλθωσιν εις το σχολείον, όπως εμψυχώσωσι τους διδασκάλους, όπως ενθαρρύνωσι τους νέους, όπως αποδείξωσι ότι το σχολείον είναι αγαπητή και ευχάριστος μέριμνα της Κυβερνήσεως.

»H Γενική τιμητεία μίαν μόνην φοράν παρουσιάσθη, ουδέποτε μέλος της Κυβερνήσεως ουδέποτε γονεύς, εξαιρέσει ενός ιερέως εκ Γαστράδων και του Ιατρού Λαζάρου Δε Μόρδου.

»8ον. Εξ όλων τούτων προκύπτει, ότι ούτε το παράδειγμα, ούτε η χρήσις βίας, ούτε η υπόσχεσις βραβείων είναι ικαναί να συντελέσωσιν, όπως το σχολείον προοδεύση. Όλα δε ταύτα κατ’ επανάληψιν προέτεινα εις την δημοσίαν αρχήν.

»Εάν τα υποδεικνυόμενα μέτρα δεν ήθελον εκτελεσθή ουδέποτε θα υπάρξη σχολείον και οι διδάσκαλοι αδίκως θα μισθοδοτούνται.

»Ελπίζω ότι το τμήμα των Εσωτερικών θα θέληση επειγόντως να

επιφέρη διόρθωσιν δι’ αναλόγων μέτρων, ένεκα της παραβιάσεως των νόμων και των διαπραττομένων κατά της εκπαιδεύσεως.

ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

19

Κατόπιν της ανωτέρω εκθέσεως του Καποδίστρια η Γερουσία εξέδωσε την 15ην Ιουνίου 1806 θέσπισμα, διά του οποίου ωρίξοντο τα εξής:

1ον. Πάντες οι εγγραφέντες μαθηταί εις το υπό του Κράτους ιδρυθέν σχολείον υποχρεούνται να ακολουθώσιν ανελλιπώς τα μαθήματα της τάξεώς των.

2ον. Του λοιπού ουδείς νέος δύναται να ελπίζη να διορισθή υπάλληλος ει μη υπό τους εξής όρους:

Να έχη συμπληρώση το 20όν έτος της ηλικίας του.

Να έχη πιστοποιητικόν ότι ενεγράφη και διήκουσε τα μαθήματα του σχολείου.

Η ηλικία θα αποδεικνύεται εκ της βαπτιστήρίου πράξεως, η φοίτησις διά πιστοποιητικού του επιθεωρητού.

3ον. Οι γονείς οι έχοντες τέκνα επιδεκτικά εκπαιδεύσεως, την οποίαν προσφέρουσι τα ανοιχθέντα σχολεία, και δεν ενήργησαν να εγγράψωσι ταύτα δεν δύνανται να καθέξωσι δημοσίαν θέσιν.

Οι πρυτάνεις και αι τοπικαί τιμητείαι έχουσι καθήκον, είτε τη εισηγήσει του επιθεωρητού, είτε αυτεπαγγέλτως να ερευνώσι, όπως μάθωσι τους γονείς τούτους και καταγγείλωσιν εις την Γερουσίαν.

4ον. Οι δικαστικοί και οι άλλοι λειτουργοί, οίτινες ήθελον διατηρήσει εις την θέσιν των υπαλλήλους παρά τα διαταχθέντα, απολύονται της υπηρεσίας.

5ον. Οι νέοι οι εγγεγραμμένοι εις το σχολείον, ως υπάλληλοι, υποχρεούνται ανελλιπώς να παρακολουθώσι τα μαθήματα. Εν περιπτώσει απουσίας αδικαιολογήτου διά πρώτην φοράν επιπλήττονται, διά δευτέραν τιμωρούνται διά κρατήσεως, και διά τρίτην απολύονται.

6ον. Όλοι οι νέοι οι προοριζόμενοι διά τον Κλήρον αμφοτέρων των δογμάτων, εάν δεν εγγραφώσι και παρακολουθήσωσι τα μαθήματα, δεν θα χειροτονούνται. Υπεύθυνοι θα είναι οι αρχιεπίσκοποι και οι τοποτηρηταί των.

7ον. Πάντες οι αξιωματικοί οι μη εγγραφόμενοι εις το σχολείον καί